Wielu przedsiębiorców zagranicznych, którzy decydują się prowadzić działalność w Polsce przez oddział (zakład), musi rozstrzygnąć, jak poprawnie ustalić wartość początkową środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych przekazywanych do polskiego zakładu. Od tej wartości zależy późniejsza amortyzacja oraz rozliczenia podatkowe, dlatego właściwe ustalenie jej wysokości ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa podatkowego firmy.
Poniżej wyjaśniam, kiedy i w jaki sposób ustalić wartość początkową majątku wprowadzanych do polskiego zakładu, jak interpretować przepisy oraz na co szczególnie zwrócić uwagę – także w kontekście przykładowych sytuacji praktycznych.
Kiedy powstaje problem ustalenia wartości początkowej w zagranicznym zakładzie?
Ustalanie wartości początkowej dotyczy sytuacji, gdy zagraniczna spółka lub osoba prowadząca działalność gospodarczą w innym państwie (np. w Niemczech lub Czechach) otwiera w Polsce swój zakład (oddział) i wyposaża go w majątek przenoszony z zagranicy – np. maszyny, urządzenia, samochody czy prawa majątkowe.
Często dochodzi tu do tzw. transferu terytorialnego majątku, bez faktycznej sprzedaży – to znaczy, że własność tych rzeczy pozostaje przy firmie, a jedynie są one przesuwane do innego kraju na potrzeby działalności polskiego zakładu. Taka sytuacja rodzi wiele pytań podatkowych:
- W jakiej wartości ujmować środki trwałe w księgach polskiego zakładu?
- Czy należy brać pod uwagę wartość historyczną, rynkową, czy inną?
- Czy trzeba pomniejszać tę wartość o dokonane wcześniej odpisy amortyzacyjne?
Jakie przepisy mają zastosowanie? (przegląd kluczowych regulacji)
Główne zasady określania wartości początkowej opisuje art. 16g ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (u.p.d.o.p.), zgodnie z którym:
„Za wartość początkową środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, z uwzględnieniem ust. 2–14, uważa się: […] 7) w razie prowadzenia przez podatnika, o którym mowa w art. 3 ust. 2, działalności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez zagraniczny zakład – wartość, o której mowa w art. 15 ust. 1y”.
Z kolei art. 15 ust. 1y tej ustawy stanowi:
„W przypadku prowadzenia przez podatnika, o którym mowa w art. 3 ust. 2, działalności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez zagraniczny zakład wartość poszczególnych składników majątku wchodzących w skład tego zagranicznego zakładu ustala się, z zastrzeżeniem ust. 1, w wysokości:
- wartości rynkowej określonej dla celów opodatkowania podatkiem równoważnym do podatku od dochodów z niezrealizowanych zysków, o którym mowa w art. 24f, w państwie miejsca siedziby lub zarządu lub w państwie położenia jego zagranicznego zakładu, chyba że organ podatkowy określi tę wartość w innej wysokości (…), lub
- przyjętej dla celów podatkowych i wynikającej z ksiąg podatkowych tego podatnika, niezaliczonej do kosztów w jakiejkolwiek formie, nie wyższej jednak od wartości rynkowej składnika majątku – jeżeli składnik ten przenoszony jest z państwa członkowskiego Unii Europejskiej, a państwo to nie określi dla tego składnika majątku wartości rynkowej, o której mowa w pkt 1, albo zwolni z opodatkowania tę wartość, albo jeżeli składnik ten jest przenoszony z terytorium państwa innego niż państwo członkowskie Unii Europejskiej (…)”.
Kluczowe zasady ustalania wartości początkowej środków trwałych w polskim zakładzie zagranicznego podatnika
1. Transfer majątku z państwa UE – zastosowanie wartości rynkowej
W sytuacji, gdy przenosisz majątek (np. linię produkcyjną) z siedziby firmy w Hiszpanii do polskiego oddziału i podlega to opodatkowaniu tzw. podatkiem od niezrealizowanych zysków (exit tax) w Hiszpanii, to podstawą ustalenia wartości początkowej w Polsce jest wartość rynkowa tego majątku ustalona na potrzeby tego podatku za granicą.
Przykład 1 (zastosowanie wartości rynkowej):
Spółka „Alfa Maschinenbau GmbH” z Berlina przenosi do swojego zakładu w Poznaniu obrabiarkę, która w Niemczech została opodatkowana exit tax od wartości rynkowej wynoszącej 450 000 zł. Ta wartość staje się dla polskiego zakładu wartością początkową tej obrabiarki, o ile polskie organy podatkowe jej nie zakwestionują.
Jeśli polski fiskus uzna, że wartość zadeklarowana za granicą została zawyżona, ma prawo obniżyć wartość początkową, która będzie podstawą do amortyzacji w Polsce. ⚠️
2. Brak wartości rynkowej lub transfer spoza UE – zastosowanie wartości księgowej
W przypadku, gdy:
- państwo, z którego przenoszony jest majątek, nie określiło wartości rynkowej dla celów podatkowych,
- zwolniło transfer z opodatkowania,
- lub transfer dotyczy majątku spoza Unii Europejskiej (np. z USA, Szwajcarii, Chin),
– należy przyjąć wartość wynikającą z ksiąg podatkowych tego podatnika, nie wyższą niż wartość rynkowa.
Przykład 2 (zastosowanie wartości księgowej):
Firma „TechnoNord AS” z Norwegii przenosi do swojego zakładu w Krakowie maszynę, której wartość w księgach firmy to 120 000 zł, podczas gdy wartość rynkowa wynosi 135 000 zł. Ponieważ Norwegia nie jest krajem UE i nie ma exit tax, polski zakład przyjmuje jako wartość początkową kwotę 120 000 zł.
Jeśli jednak wartość księgowa byłaby wyższa niż rynkowa, należałoby zastosować wartość rynkową.
3. Amortyzacja i kontynuacja odpisów
Przepisy nie rozstrzygają wprost, czy wartość początkową należy obniżyć o odpisy amortyzacyjne dokonane za granicą (w kraju macierzystym). W praktyce jednak, ponieważ zasada kontynuacji amortyzacji wynika z art. 16h u.p.d.o.p., najczęściej uwzględnia się wcześniejsze odpisy, a wartość początkowa zostaje odpowiednio pomniejszona.
Najważniejsze kwestie praktyczne – na co uważać? 📌
- Dokumentacja wyceny – zawsze zabezpiecz się dokumentacją potwierdzającą, jak ustalono wartość majątku (np. protokoły wyceny, decyzje organów podatkowych z kraju wyjścia).
- Prawo organu polskiego do weryfikacji – nawet jeśli zagraniczny urząd uznał wartość za rynkową, polski fiskus może dokonać własnej weryfikacji. W razie sporu warto być gotowym na przedstawienie niezależnej wyceny.
- Amortyzacja a odpisy zagraniczne – przy transferze majątku istotne jest sprawdzenie, czy w kraju wyjścia były dokonywane odpisy amortyzacyjne i jak wpływają one na wartość początkową w Polsce.
- Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania – definicja „zakładu” może wynikać z umów międzynarodowych i być inna niż ta z polskich przepisów, co czasem komplikuje sprawę.
Podsumowanie – o czym musisz pamiętać, ustalając wartość początkową majątku w zagranicznym zakładzie?
Prawidłowe ustalenie wartości początkowej środków trwałych i wartości niematerialnych oraz prawnych, przenoszonych do polskiego zakładu zagranicznego podatnika, ma kluczowe znaczenie dla późniejszych rozliczeń podatkowych. Błędne przyjęcie wartości początkowej może skutkować sporami z organami podatkowymi, korektą odpisów amortyzacyjnych, a w skrajnych przypadkach nawet sankcjami finansowymi.
Pamiętaj o najważniejszych zasadach:
- Gdy transferujesz majątek z państwa UE, w którym został nałożony podatek od niezrealizowanych zysków (exit tax), przyjmujesz wartość rynkową ustaloną na potrzeby tego podatku – z możliwością weryfikacji przez polski urząd.
- Jeśli transfer nie podlega exit tax lub odbywa się spoza UE, stosujesz wartość księgową nie wyższą niż rynkowa.
- Wartość początkowa powinna uwzględniać wcześniejsze odpisy amortyzacyjne, by uniknąć „podwójnej amortyzacji”.
- Każdy przypadek należy udokumentować i zabezpieczyć odpowiednią dokumentacją z kraju, z którego przenosisz majątek.
- Definicja zakładu i szczegółowe zasady opodatkowania mogą wynikać także z umów międzynarodowych, dlatego warto skonsultować się z doradcą podatkowym przy skomplikowanych transferach.
Podstawa prawna
- art. 16g ust. 1 pkt 7, art. 15 ust. 1y, art. 16h, art. 24f – ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 2805 ze zm.)
- art. 4a pkt 11 – ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
- Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawierane przez Rzeczpospolitą Polską
Tematy porad zawartych w poradniku
- wartość początkowa środków trwałych zagranicznego zakładu
- amortyzacja majątku oddziału zagranicznego
- opodatkowanie transferu majątku do polskiego oddziału 2025
- exit tax a majątek zagraniczny w Polsce
Przydatne adresy urzędowe
- https://www.podatki.gov.pl/cit/ – Strona Ministerstwa Finansów dotycząca CIT
- https://www.podatki.gov.pl/podatkowa-wyszukiwarka-interpretacji/ – Wyszukiwarka interpretacji podatkowych KIS
- https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00251 – Portal informacyjny dla przedsiębiorców
- https://ec.europa.eu/taxation_customs/business/company-tax/exit-tax_en – Informacje o exit tax na stronie Komisji Europejskiej