Urlop opiekuńczy to nowe uprawnienie, które pozwala pracownikom zadbać o bliskich w trudnej sytuacji zdrowotnej, nie rezygnując z zatrudnienia. Chociaż urlop ten jest bezpłatny, niesie za sobą konkretne korzyści i ochronę zatrudnienia. W tym poradniku dowiesz się, kto może z niego skorzystać, jak prawidłowo złożyć wniosek oraz jakie formalności są z nim związane.
Komu przysługuje urlop opiekuńczy?
Z urlopu opiekuńczego mogą skorzystać wyłącznie osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy, czyli:
- umowy o pracę,
- powołania,
- mianowania,
- wyboru,
- spółdzielczej umowy o pracę.
Nie mają do niego prawa osoby pracujące na umowy cywilnoprawne, np. umowę zlecenia czy dzieło.
Cel urlopu opiekuńczego – opieka nad bliskimi
Urlop opiekuńczy można wykorzystać w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie, która:
- jest członkiem najbliższej rodziny (syn, córka, matka, ojciec, małżonek),
- lub zamieszkuje z pracownikiem w jednym gospodarstwie domowym, nawet jeśli nie jest spokrewniona,
pod warunkiem, że wymaga ona wsparcia z poważnych przyczyn medycznych.
🔍 Analiza prawna
Prawo nie precyzuje, co oznacza „poważne względy medyczne”, ani nie daje pracodawcy podstaw do ich weryfikacji. Oznacza to, że pracownik ma pełną swobodę w ich ocenie.
Wymiar urlopu – ile dni przysługuje? 📆
- Urlop opiekuńczy wynosi 5 dni w roku kalendarzowym.
- Przysługuje niezależnie od stażu pracy czy wymiaru etatu.
- Urlop ten nie przechodzi na kolejny rok – niewykorzystane dni przepadają.
- Urlop można wykorzystać w dniach roboczych, zgodnie z grafikiem pracy pracownika.
Jak złożyć wniosek o urlop opiekuńczy? 📝
Wniosek należy złożyć najpóźniej 1 dzień przed planowanym urlopem, w formie:
- papierowej lub
- elektronicznej.
Wniosek musi zawierać:
- dane osoby wymagającej opieki (imię, nazwisko),
- przyczynę potrzeby opieki,
- stopień pokrewieństwa (jeśli to członek rodziny),
- adres zamieszkania (jeśli osoba nie jest rodziną, ale mieszka z pracownikiem).
⚠️ Ważne! Pracodawca nie może odrzucić poprawnie złożonego wniosku – ma on charakter wiążący.
Czy za urlop opiekuńczy przysługuje wynagrodzenie? 💸
Nie. Urlop opiekuńczy jest bezpłatny. Pracownik nie otrzymuje za ten czas wynagrodzenia, ponieważ:
📜 art. 80 Kodeksu pracy: „Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią.”
🧮 Jeśli wynagrodzenie jest miesięczne (stałe), wówczas za nieprzepracowane dni:
- Dzieli się miesięczne wynagrodzenie przez liczbę godzin do przepracowania w danym miesiącu,
- Mnoży wynik przez liczbę godzin nieobecności,
- Od pełnej pensji odejmuje obliczoną kwotę.
Czy okres urlopu opiekuńczego wlicza się do stażu pracy? ✔
Tak! Mimo że urlop jest bezpłatny, zalicza się on do okresu zatrudnienia, od którego zależą m.in. urlop wypoczynkowy, nagrody jubileuszowe, odprawy itp.
Ochrona stosunku pracy w czasie urlopu ⚖️
Od dnia złożenia wniosku do końca urlopu pracodawca:
❌ nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę,
❌ nie może nawet przygotowywać się do wypowiedzenia,
chyba że:
- występują poważne przyczyny dyscyplinarne, a
- zakładowa organizacja związkowa wyrazi zgodę.
⚠️ W przypadku likwidacji lub upadłości pracodawcy, rozwiązanie umowy jest możliwe.
Powrót do pracy po urlopie opiekuńczym 🔄
Po zakończeniu urlopu pracodawca ma obowiązek:
- przywrócić pracownika na dotychczasowe stanowisko,
- lub – jeśli to niemożliwe – na inne równorzędne, nie mniej korzystne.
Wpis w świadectwie pracy 📄
W przypadku rozwiązania umowy, pracodawca musi wpisać w świadectwie pracy, ile dni urlopu opiekuńczego pracownik wykorzystał w danym roku.
Przykłady praktyczne 🧩
Przykład 1: Opieka nad ojcem po operacji
Pani Karolina z Gdańska, zatrudniona na pełen etat w firmie produkcyjnej, wzięła 3 dni urlopu opiekuńczego, by zająć się ojcem po operacji biodra. Złożyła wniosek dwa dni wcześniej, dołączając informację o pokrewieństwie. Pracodawca zaakceptował wniosek bez zastrzeżeń. Karolina nie otrzymała wynagrodzenia za te dni, ale jej prawo do urlopu wypoczynkowego nie uległo zmianie.
Przykład 2: Pomoc współlokatorce po wypadku
Pan Tomasz z Krakowa, pracownik administracyjny, mieszka z przyjaciółką, która uległa wypadkowi i potrzebowała pomocy przy codziennych czynnościach. Tomasz skorzystał z urlopu opiekuńczego, wskazując jej dane i adres wspólnego zamieszkania. Pomimo braku pokrewieństwa, pracodawca musiał przyjąć wniosek – liczyło się wspólne gospodarstwo domowe.
Podsumowanie i wskazówki 💡
- Urlop opiekuńczy to 5 bezpłatnych dni rocznie dla pracowników etatowych.
- Przysługuje, gdy opieki wymaga członek rodziny lub osoba mieszkająca z pracownikiem.
- Wniosek należy złożyć z 1-dniowym wyprzedzeniem.
- Pracodawca nie może odmówić udzielenia urlopu.
- Mimo braku wynagrodzenia, okres ten liczy się do stażu pracy.
- Pracownik jest chroniony przed zwolnieniem w czasie urlopu.
Podstawa prawna 📚
- art. 173¹–173³, art. 80 – ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy
- § 12 – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w stałej miesięcznej wysokości
Tematy porad zawartych w poradniku 🔖
- urlop opiekuńczy 2025
- wniosek o urlop opiekuńczy
- opieka nad członkiem rodziny
- prawa pracownika podczas urlopu
- bezpłatny urlop opiekuńczy