Unia Europejska przyjęła nowe przepisy, które mogą znacząco wpłynąć na działalność wielu podmiotów związanych z rolnictwem, leśnictwem, gospodarką środowiskową i przemysłem budowlanym. Chodzi o rozporządzenie 2024/3012, które ustanawia dobrowolne ramy certyfikacji działań prowadzących do trwałego usuwania dwutlenku węgla z atmosfery. W praktyce oznacza to nowe możliwości uzyskania jednostek emisji CO₂, potencjalne wsparcie finansowe i konkretne korzyści wizerunkowe oraz rynkowe.
Jeśli prowadzisz działalność, która może przyczyniać się do ograniczenia emisji lub pochłaniania dwutlenku węgla – ten artykuł jest dla Ciebie. Przedstawiamy praktyczne wyjaśnienia, przykłady i zasady wynikające z nowego rozporządzenia UE.
🔍 Czym jest certyfikacja usuwania dwutlenku węgla?
W dniu 6 grudnia 2024 r. opublikowano Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/3012, które ustanawia unijne ramy certyfikacji trwałego pochłaniania CO₂, technik węglochłonnych i składowania CO₂ w produktach. Akt ten ma zastosowanie bezpośrednie i nie wymaga wdrażania do krajowego porządku prawnego. Obowiązuje od 16 grudnia 2024 r.
Celem rozporządzenia jest promowanie działań, które rzeczywiście prowadzą do ograniczenia obecności dwutlenku węgla w atmosferze – poprzez jego trwałe pochłanianie, tymczasowe wiązanie lub ograniczanie emisji z określonych źródeł, głównie z rolnictwa i użytkowania gruntów.
📌 Ważne: certyfikacja ma charakter dobrowolny, ale tylko działania spełniające unijne kryteria będą mogły uzyskać status certyfikowanego pochłaniania CO₂.
🧩 Kogo dotyczą nowe przepisy?
Rozporządzenie kierowane jest do szerokiego grona podmiotów:
- przedsiębiorców prowadzących działania z zakresu technologii pochłaniania CO₂,
- producentów rolnych prowadzących gospodarstwa przyjazne klimatowi,
- właścicieli i zarządców lasów stosujących zrównoważone metody,
- instytucji publicznych zaangażowanych w projekty środowiskowe i morskie.
Przykładowo, jeśli jesteś rolnikiem stosującym metody uprawy bez orki i międzyplonów, przedsiębiorcą budującym domy z drewna lub prowadzisz działania w zakresie rekultywacji terenów podmokłych – Twoja działalność może kwalifikować się do certyfikacji.
📜 Co może być certyfikowane?
Rozporządzenie precyzyjnie określa, jakie działania mogą zostać objęte certyfikacją. Wyróżniono cztery główne kategorie:
- Trwałe usuwanie CO₂ – obejmuje przechowywanie atmosferycznego lub biogenicznego dwutlenku węgla przez setki lat (np. w strukturach geologicznych).
- Tymczasowe składowanie CO₂ w produktach trwałych – np. wykorzystanie drewna w budownictwie, gdzie CO₂ zostaje uwięziony na co najmniej 35 lat.
- Rolnictwo węglowe – działania takie jak rekultywacja gleb, zarządzanie torfowiskami, zalesianie czy odtwarzanie siedlisk roślinnych, które wiążą CO₂ z atmosfery.
- Redukcja emisji z gleby – ograniczanie emisji CO₂ i podtlenku azotu z rolnictwa, np. przez zmianę metod nawożenia czy uprawy.
📌 Działania muszą być mierzalne, powtarzalne i monitorowane w czasie. Wyłączone z certyfikacji są m.in. projekty dotyczące OZE, unikanie wylesiania czy intensyfikacja wydobycia paliw kopalnych.
🔍 Jakie warunki trzeba spełnić, aby uzyskać certyfikat?
Aby działanie mogło zostać uznane za certyfikowane, musi spełniać łącznie cztery kryteria główne:
- Określanie ilościowe – dokładne wyliczenie korzyści dla klimatu (np. ilość pochłoniętego CO₂).
- Dodatkowość – działanie musi stanowić coś więcej niż standardowa praktyka lub wymóg prawa.
- Długoterminowe składowanie – rezultat musi być trwały, minimum 5 lat (rolnictwo), 35 lat (produkty), lub setki lat (składowanie geologiczne).
- Zrównoważony charakter – działanie nie może powodować szkód środowiskowych i musi przynosić dodatkowe korzyści, np. dla bioróżnorodności.
🧩 Przykład 1: Gospodarstwo regeneratywne
Pani Marta prowadzi gospodarstwo w województwie podkarpackim. Od kilku lat stosuje uprawę bezorkową, używa międzyplonów, ogranicza nawożenie mineralne i przekształciła część gruntów ornych w trwałe użytki zielone. Dzięki temu nie tylko poprawiła jakość gleby, ale także ograniczyła emisje CO₂. Jej działania wpisują się w kategorie redukcji emisji z gleby i mogą zostać certyfikowane po przejściu odpowiednich procedur.
🧩 Przykład 2: Producent domów drewnianych
Spółka „EcoDom” z Dolnego Śląska produkuje energooszczędne budynki w technologii szkieletu drewnianego. Każdy dom, przez dziesiątki lat eksploatacji, magazynuje znaczne ilości węgla organicznego zawartego w drewnie. Spółka może ubiegać się o certyfikat tymczasowego składowania CO₂ w produktach trwałych, spełniając wymagania monitorowania i zgodności z kryteriami.
🔍 Jak wygląda proces certyfikacji?
Certyfikacja odbywa się według metod opracowanych przez Komisję Europejską we współpracy z grupą ekspertów. Będą one różne w zależności od rodzaju działania.
W przypadku rolnictwa węglowego:
- państwa członkowskie mogą udzielać wsparcia doradczego,
- przewidziano możliwość powiązania z systemem LPIS (identyfikacja działek rolnych),
- działania muszą przynosić korzyści dla różnorodności biologicznej i unikać degradacji gruntów.
Proces obejmuje m.in.:
- złożenie wniosku,
- dokumentację metodologii i danych,
- audyt niezależny,
- przyznanie certyfikatu,
- obowiązkowe monitorowanie przez cały okres ważności certyfikatu.
📜 Monitorowanie i odpowiedzialność – obowiązki beneficjenta
Certyfikacja nie kończy się na otrzymaniu świadectwa – kluczowe są obowiązki monitorowania i odpowiedzialności za działanie.
⚠️ W okresie monitorowania, który obejmuje przynajmniej czas realizacji działania:
- należy regularnie kontrolować rezultaty,
- w razie wystąpienia niezamierzonego uwolnienia CO₂ (np. pożar, degradacja gruntu) – operator musi podjąć działania naprawcze.
Komisja Europejska opracuje mechanizmy odpowiedzialności, które mogą obejmować:
- wspólne bufory jednostek,
- rachunki rezerwowe,
- ubezpieczenia klimatyczne.
📌 Celem tych rozwiązań jest zapewnienie integralności systemu i wiarygodności certyfikatów.
📜 Rejestr unijny i dostępność danych
W ciągu czterech lat od wejścia w życie rozporządzenia ma powstać wspólny rejestr unijny, który będzie:
- prowadzony w formie elektronicznej,
- przejrzysty i publiczny,
- zawierał świadectwa zgodności i podsumowania audytów.
Do tego czasu każde państwo będzie mogło prowadzić własne, interoperacyjne rejestry, zgodne z unijnymi wytycznymi. Rejestr będzie finansowany ze stałych opłat użytkowników, proporcjonalnych do skali korzystania z systemu.
💡 Podsumowanie i wskazówki
- Certyfikacja usuwania dwutlenku węgla to realna szansa dla wielu branż – nie tylko ekologiczna, ale również finansowa i wizerunkowa.
- Choć system jest dobrowolny, tylko działania zgodne z rozporządzeniem będą mogły być uznane na poziomie unijnym i przekładać się na jednostki CO₂.
- Warto już teraz analizować swoją działalność pod kątem zgodności z czterema głównymi kryteriami – mierzalności, dodatkowości, trwałości i zrównoważenia.
- Obserwuj działania Komisji Europejskiej – szczególnie w zakresie publikacji metod certyfikacyjnych.
- Pamiętaj, że certyfikowane jednostki mogą być wykorzystywane wyłącznie do celów UE – nie będą honorowane w systemach państw trzecich.
📚 Podstawa prawna
- art. 2, art. 5, art. 10, art. 12, art. 14 – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/3012 w sprawie ustanowienia unijnych ram certyfikacji trwałego pochłaniania dwutlenku węgla, technik węglochłonnych oraz składowania dwutlenku węgla w produktach
🔖 Tematy artykułu
- certyfikacja usuwania CO₂ 2025
- rolnictwo węglowe w UE
- trwałe składowanie dwutlenku węgla
- jednostki emisji CO₂
- redukcja emisji z gleby