Umowa o dzieło to jedna z najczęściej wykorzystywanych form współpracy poza etatem, szczególnie w branżach kreatywnych i technicznych. Choć nie wiąże się z obowiązkiem opłacania składek ZUS (z pewnymi wyjątkami), to nadal podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym. W tym poradniku dowiesz się, jak prawidłowo rozliczyć umowę o dzieło w 2025 roku, jakie obowiązują stawki podatkowe, jakie można zastosować koszty uzyskania przychodu oraz na co warto zwrócić uwagę, aby uniknąć błędów. 📌
📌 Jak rozliczyć umowę o dzieło – krok po kroku
Rozliczenie umowy o dzieło wiąże się z koniecznością pobrania zaliczki na podatek dochodowy przez podmiot wypłacający wynagrodzenie (zamawiającego). Standardowa procedura wygląda następująco:
- Ustalenie przychodu brutto – czyli całkowite wynagrodzenie należne wykonawcy dzieła na podstawie umowy.
- Odjęcie składek ZUS (jeśli są należne) – dotyczy to sytuacji, gdy umowa o dzieło zawarta jest z własnym pracownikiem lub jest jedynym tytułem do ubezpieczeń.
- Odliczenie kosztów uzyskania przychodu – najczęściej 20% lub 50% przychodu (szczegóły poniżej).
- Obliczenie zaliczki PIT – według stawki 12% lub – na wniosek wykonawcy – 32%.
📌 Stawki podatkowe: 12% czy 32%?
✔ 12% PIT – stawka podstawowa
To najczęściej stosowana stawka przy rozliczaniu umów o dzieło. Dotyczy osób, które nie przekroczyły pierwszego progu podatkowego.
✔ 32% PIT – stawka wyższa
Na wniosek wykonawcy (np. gdy jego dochody w danym roku są już opodatkowane stawką 32%) płatnik może pobrać zaliczkę w tej wysokości. W takim przypadku konieczne jest złożenie pisemnego oświadczenia przez wykonawcę dzieła.
📄 Uwaga: Przekroczenie progu podatkowego (w 2025 r. to nadal 120 000 zł rocznie) nie oznacza, że całość wynagrodzenia podlega opodatkowaniu stawką 32%. Dotyczy to jedynie nadwyżki ponad ten limit.
📌 Koszty uzyskania przychodu – kiedy 20%, a kiedy 50%?
Koszty uzyskania przychodu zmniejszają podstawę opodatkowania, czyli pozwalają zapłacić niższy podatek. W przypadku umów o dzieło mogą wynosić:
✅ 20% – podstawowe koszty uzyskania
Stosowane w większości przypadków, np. przy pracach manualnych, usługach technicznych, drobnych pracach remontowych.
✅ 50% – koszty dla działalności twórczej
Przysługują tylko wtedy, gdy przedmiotem dzieła jest utwór w rozumieniu ustawy o prawie autorskim (np. grafika, tekst, program komputerowy, muzyka), a wykonawca przenosi prawa autorskie na zamawiającego.
🧩 Przykład praktyczny:
Pani Klaudia, graficzka freelancerka z Opola, wykonała projekt logo i identyfikacji wizualnej dla firmy informatycznej. W ramach umowy o dzieło przeniosła prawa autorskie do grafik. Jej wynagrodzenie wyniosło 8 000 zł. Ponieważ przedmiot dzieła stanowi utwór, może zastosować 50% kosztów uzyskania przychodu, co pozwala znacząco obniżyć należny podatek.
📌 Rozliczenie podatku przez zamawiającego
W przypadku gdy zamawiający nie jest osobą fizyczną, a np. firmą lub instytucją, to na nim spoczywa obowiązek rozliczenia podatku. Musi on:
- pobrać zaliczkę na PIT,
- odprowadzić ją do urzędu skarbowego do 20. dnia miesiąca następującego po wypłacie wynagrodzenia,
- wystawić wykonawcy informację PIT-11 do końca lutego następnego roku.
📄 Uwaga: Jeżeli umowa o dzieło została zawarta z osobą fizyczną, która nie prowadzi działalności, to wykonawca samodzielnie rozlicza się z fiskusem i płaci należny podatek w zeznaniu rocznym.
🧩 Przykład rozliczenia umowy o dzieło
Pan Wojciech, specjalista IT z Krakowa, wykonał na zlecenie firmy CMS Systemy analizę bezpieczeństwa aplikacji webowej. Umowa o dzieło opiewała na 6 000 zł. Nie przenosił żadnych praw autorskich.
Obliczenia:
- Przychód: 6 000 zł
- Koszty uzyskania przychodu: 20% × 6 000 zł = 1 200 zł
- Dochód: 6 000 zł – 1 200 zł = 4 800 zł
- Podatek PIT (12%): 12% × 4 800 zł = 576 zł
Kwota do wypłaty netto:
6 000 zł – 576 zł (zaliczka PIT) = 5 424 zł
⚖️ Co z ZUS-em? Umowa o dzieło a składki
Umowa o dzieło co do zasady nie podlega obowiązkowym składkom ZUS, chyba że:
- została zawarta z własnym pracownikiem – wówczas jest traktowana jak umowa o pracę,
- została zawarta z osobą, która nie ma żadnego innego tytułu do ubezpieczenia, a ZUS uzna, że umowa ma charakter zlecenia.
W takich przypadkach płatnik musi zgłosić wykonawcę do ubezpieczeń i opłacić składki.
📄 Uwaga: Od stycznia 2021 r. obowiązuje przepis, zgodnie z którym każdą umowę o dzieło należy zgłaszać do ZUS-u, ale tylko w celach ewidencyjnych, nie składkowych.
📚 Podstawa prawna
📜 Przepisy prawne:
- art. 627 i nast. – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny
- art. 22 ust. 9 pkt 1 i 3 – ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT)
- art. 31, art. 41 ust. 1 – ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT)
- art. 36 ust. 1 – ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
🔖 Tematy porad zawartych w poradniku
- rozliczanie umowy o dzieło 2025
- umowa o dzieło a podatek
- koszty uzyskania przychodu umowa o dzieło
- 12% czy 32% podatek przy umowie o dzieło
- jak obliczyć PIT z umowy o dzieło