W dobie cyfrowej rewolucji coraz więcej spraw sądowych odbywa się online. Takie rozwiązanie nie tylko oszczędza czas i pieniądze, ale pozwala też szybciej rozwiązywać spory. Jednak wiele osób – zarówno przedsiębiorców, jak i osób prywatnych – zastanawia się, czy i jak można zawrzeć ugodę sądową podczas rozprawy zdalnej. W tym poradniku wyjaśniam, jak wygląda proces zawarcia ugody na rozprawie online, jakie są zagrożenia i na co zwrócić uwagę, by mieć pewność, że ugoda będzie skuteczna.
Dlaczego temat ugody sądowej na rozprawie zdalnej jest ważny?
Rosnąca liczba spraw sądowych, w tym cywilnych, które mogą być rozstrzygane online, sprawia, że uczestnicy postępowań coraz częściej zastanawiają się nad możliwością zakończenia sporu poprzez ugodę bez konieczności stawiennictwa w sądzie. Ugoda to najprostszy sposób na szybkie zakończenie konfliktu – pozwala uniknąć długotrwałego procesu, a często także obniżyć koszty i zredukować stres związany z niepewnością wyniku postępowania. Jednak w praktyce zawarcie ugody podczas rozprawy zdalnej budzi liczne wątpliwości, głównie z powodu braku jasnych przepisów regulujących ten tryb. Ten poradnik pomoże Ci zrozumieć, jakie masz możliwości i jakich formalności musisz dopełnić, by ugoda była ważna.
Co to jest ugoda sądowa i kiedy warto ją zawrzeć?
Czym jest ugoda sądowa?
Ugoda sądowa to formalna umowa zawierana pomiędzy stronami w toku postępowania sądowego, której celem jest wzajemne ustępstwo i zakończenie sporu. W praktyce oznacza to, że każda ze stron rezygnuje z części swoich roszczeń, aby osiągnąć kompromis. Taka ugoda musi być zatwierdzona przez sąd, który sprawdza, czy nie narusza ona prawa ani zasad współżycia społecznego.
Najważniejsze skutki zawarcia ugody sądowej:
- Umorzenie postępowania sądowego – jeśli ugoda zostanie zawarta przed sądem I instancji,
- Uchylenie wyroku i umorzenie postępowania – jeśli ugoda zostanie zawarta na etapie apelacji,
- Konieczność wytoczenia nowego powództwa (przeciwegzekucyjnego) – jeśli ugoda zostanie zawarta po prawomocnym orzeczeniu sądu.
Rozprawa zdalna – czym się różni od tradycyjnej?
Rozprawa zdalna to posiedzenie sądowe prowadzone przy użyciu urządzeń umożliwiających komunikację na odległość (najczęściej wideokonferencja). Strony mogą brać udział w rozprawie ze swojego domu, biura, a nawet – po spełnieniu odpowiednich wymogów – z innego sądu. Sąd i protokolant znajdują się w budynku sądu prowadzącego postępowanie, a obraz i dźwięk są przekazywane online do wszystkich uczestników.
Ważne obowiązki uczestników rozprawy zdalnej:
- Zgłoszenie zamiaru udziału zdalnego najpóźniej na 3 dni robocze przed terminem rozprawy,
- Podanie adresu e-mail do kontaktu,
- Zapoznanie się z pouczeniami sądu dotyczącymi technicznej strony udziału w posiedzeniu.
Największe wątpliwości – czy można zawrzeć skuteczną ugodę podczas rozprawy zdalnej?
Główne kontrowersje i argumenty przeciw
Największą wątpliwość budzi kwestia podpisania ugody – zgodnie z przepisami (art. 223 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego), ugoda musi być podpisana przez strony i wciągnięta do protokołu rozprawy. W praktyce udział zdalny uniemożliwia własnoręczne podpisanie dokumentu na sali sądowej. Z tego powodu niektórzy sędziowie i komentatorzy uważają, że zawarcie ugody sądowej podczas rozprawy zdalnej nie jest możliwe lub wymaga dodatkowych procedur (np. późniejszego dostarczenia podpisanej ugody do sądu).
W orzecznictwie sądowym pojawiły się stanowiska, że skuteczna ugoda podczas posiedzenia zdalnego jest możliwa tylko wtedy, gdy zrezygnuje się z elektronicznego protokołu i przejdzie na tradycyjny, pisemny protokół z podpisami stron.
Argumenty za możliwością zawarcia ugody online
Z drugiej strony, część praktyków i sądów uznaje, że niemożność złożenia podpisu przez stronę obecną zdalnie powinna zostać odnotowana w protokole, co wystarcza do uznania ugody za skuteczną. Wynika to z interpretacji art. 223 § 1 (zdanie trzecie) Kodeksu postępowania cywilnego: „Niemożność podpisania ugody sąd stwierdza w protokole”. Takie podejście jest zgodne z zasadą ekonomii procesowej i dążeniem ustawodawcy do ułatwiania polubownego kończenia sporów.
Jak w praktyce zawrzeć ugodę na rozprawie zdalnej? Przykłady
Przykład 1 – Ugoda przedsiębiorców w sprawie o zapłatę
Stan faktyczny:
Firma transportowa „TransLogis” z Poznania wniosła pozew o zapłatę przeciwko firmie handlowej „Alfa” z Lublina, domagając się 120 000 zł z tytułu niewypłaconego wynagrodzenia. Sprawa trafiła do sądu gospodarczego w Warszawie. Obie strony uczestniczyły w rozprawie online. Po negocjacjach strony zgodziły się zawrzeć ugodę, zgodnie z którą „Alfa” zobowiązuje się zapłacić 90 000 zł w trzech ratach, a „TransLogis” rezygnuje z pozostałej części roszczenia.
Procedura:
- Warunki ugody zostały odczytane przez przewodniczącego i wprowadzone do protokołu.
- Strony potwierdziły swoje ustępstwa w obecności sądu (poprzez wideokonferencję).
- Sąd stwierdził w protokole niemożność fizycznego podpisania dokumentu przez strony.
- Ugoda została zatwierdzona przez sąd, a postępowanie umorzono.
Przykład 2 – Ugoda w sprawie rodzinnej
Stan faktyczny:
Pani Anna z Katowic i pan Marek z Krakowa toczyli spór o podział majątku po rozwodzie. Rozprawa odbyła się zdalnie, ponieważ strony przebywały w różnych miastach. Podczas rozprawy, przy udziale pełnomocników, uzgodnili kompromis: mieszkanie o wartości 500 000 zł przypada pani Annie, natomiast pan Marek otrzyma samochód i dopłatę 100 000 zł.
Procedura:
- Uzgodnione warunki zostały odczytane na rozprawie przez sędziego.
- Strony i pełnomocnicy potwierdzili zgodę na warunki ugody przez łącze wideo.
- Sąd wciągnął ugodę do protokołu i zaznaczył niemożność podpisania dokumentu przez uczestników rozprawy zdalnej.
- Sąd wydał postanowienie o umorzeniu postępowania.
O czym pamiętać przy zawieraniu ugody na rozprawie zdalnej?
Praktyczne wskazówki:
- Ustal szczegóły ugody przed rozprawą – pozwoli to uniknąć nieporozumień i przyspieszy cały proces.
- Upewnij się, że masz stabilne połączenie internetowe i działające urządzenie z kamerą/mikrofonem.
- Zgłoś zamiar udziału zdalnego na czas – co najmniej 3 dni robocze przed rozprawą.
- Przygotuj się do potwierdzenia swoich oświadczeń przed sądem (ustnie, przez wideokonferencję).
- Po zatwierdzeniu ugody przez sąd, sprawdź protokół – powinien zawierać wzmiankę o niemożności podpisania ugody zdalnie.
Podsumowanie – co musisz zapamiętać o ugodzie sądowej na rozprawie zdalnej?
Zawarcie ugody podczas rozprawy zdalnej jest możliwe, ale wymaga spełnienia określonych formalności i zachowania ostrożności. Przede wszystkim musisz pamiętać, że:
- Nie wszystkie sądy mają jednolitą praktykę, dlatego warto dopytać sędziego prowadzącego sprawę o preferowaną procedurę.
- Najważniejszy jest jasny i jednoznaczny zapis warunków ugody w protokole rozprawy – nawet jeśli nie możesz jej podpisać własnoręcznie na sali sądowej, Twoje oświadczenie złożone przed sądem przez łącze wideo oraz adnotacja o niemożności podpisu w protokole, wystarczą do uznania ugody za skuteczną (zgodnie z art. 223 § 1 k.p.c.).
- Ugoda zawarta w toku rozprawy zdalnej wywołuje takie same skutki prawne jak ta zawarta podczas tradycyjnej rozprawy.
- Jeśli strony osiągną kompromis, a sąd uzna, że ugoda nie narusza prawa ani zasad współżycia społecznego, postępowanie zostaje umorzone, co pozwala uniknąć długotrwałego sporu i związanych z nim kosztów.
- Możesz zawrzeć ugodę na każdym etapie postępowania cywilnego, o ile nie wykluczają tego przepisy szczególne.
Podstawa prawna – wykaz przepisów cytowanych i powołanych w poradniku
- art. 10 – ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
„W sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd dąży w każdym stanie postępowania do ich ugodowego załatwienia, w szczególności przez nakłanianie stron do mediacji.” - art. 151 § 2-7 – Kodeks postępowania cywilnego
(cytaty wybrane kluczowe fragmenty):
„Posiedzenie jawne może być przeprowadzone przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających jego przeprowadzenie na odległość (…).”
„Czynności procesowe dokonane w trakcie posiedzenia zdalnego przez strony i innych uczestników przebywających poza salą sądu prowadzącego postępowanie są skuteczne, chyba że ustawa wymaga ich dokonania w formie pisemnej.” - art. 223 § 1 – Kodeks postępowania cywilnego
„Osnowę ugody zawartej przed sądem wciąga się do protokołu rozprawy albo zamieszcza w odrębnym dokumencie stanowiącym część protokołu i stwierdza podpisami stron. Niemożność podpisania ugody sąd stwierdza w protokole.” - art. 917 – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny
„Przez ugodę strony czynią sobie wzajemnie ustępstwa w celu uchylenia niepewności co do roszczeń wynikających z istniejącego stosunku prawnego lub w celu uchylenia sporu albo zapobieżenia mu.” - art. 355 – Kodeks postępowania cywilnego
„Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli ugoda została zawarta przed sądem.”
Tematy porad zawartych w poradniku
- zawarcie ugody sądowej online
- ugoda na rozprawie zdalnej krok po kroku
- rozprawa cywilna online formalności
- umorzenie postępowania po ugodzie
- potwierdzenie ugody sądowej bez podpisu
Przydatne linki urzędowe
- https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc – Ministerstwo Sprawiedliwości (informacje o rozprawach zdalnych, wzory pism)
- https://www.e-sad.gov.pl – Portal Informacyjny Sądów Powszechnych (dostęp do akt sprawy, kontakt z sądem)
- https://www.lex.pl/akt-prawny/-/akt/dz-u-1964-43-296-t-j- – Kodeks postępowania cywilnego (pełny tekst jednolity)
- https://www.lex.pl/akt-prawny/-/akt/dz-u-1964-16-93-t-j- – Kodeks cywilny (pełny tekst jednolity)