Ugody sądowe są coraz częściej wykorzystywane przez przedsiębiorców i osoby prywatne jako sposób zakończenia sporu bez potrzeby prowadzenia wielomiesięcznego procesu. Warto jednak wiedzieć, że nie każda ugoda zawarta przed sądem daje takie same skutki prawne, a prawidłowo sporządzona może stać się równie skutecznym narzędziem egzekwowania roszczeń jak wyrok sądowy. W tym poradniku wyjaśnię, kiedy ugoda sądowa stanowi tytuł egzekucyjny, jak wygląda procedura jej zawarcia oraz jakie ograniczenia wiążą się z jej treścią.
Czym jest ugoda sądowa i kiedy warto z niej skorzystać?
Ugoda sądowa to sposób na uregulowanie wzajemnych roszczeń stron w ramach toczącego się postępowania przed sądem. Strony – zamiast kontynuować spór – dochodzą do kompromisu i wspólnie ustalają, jak zakończyć spór oraz jakie zobowiązania zostaną zrealizowane. Zawarcie ugody pozwala:
- Zaoszczędzić czas i pieniądze – nie ma konieczności prowadzenia długiego procesu.
- Zachować relacje biznesowe – kompromis jest często mniej konfliktogenny niż wyrok.
- Uzyskać szybki tytuł egzekucyjny – co pozwala na skuteczne dochodzenie roszczenia w razie niewykonania ugody przez drugą stronę.
Przykład:
Przedsiębiorca Jan Kwiatkowski prowadził spór sądowy z dostawcą usług IT o zapłatę 25 000 zł za niezrealizowaną umowę. Po kilku rozprawach strony zawarły ugodę przed sądem – Jan zobowiązał się do zapłaty 10 000 zł w ciągu 30 dni, a dostawca zrzekł się pozostałej kwoty. Sąd umorzył postępowanie, a ugoda stała się tytułem egzekucyjnym.
Jakie roszczenia można objąć ugodą sądową?
Przedmiotem ugody mogą być wszystkie roszczenia wynikające ze stosunku prawnego będącego podstawą sporu. Oznacza to, że strony mogą rozstrzygnąć całość wzajemnych żądań lub wybrany ich zakres.
Najczęściej spotykane przykłady ugód sądowych dotyczą:
- Zapłaty określonej kwoty pieniędzy.
- Zwrotu rzeczy lub nieruchomości.
- Wykonania określonych czynności (np. wydania dokumentów).
Przykład:
Firma remontowa z Krakowa prowadziła spór z klientem o zapłatę za prace budowlane. W ramach ugody klient zobowiązał się do uregulowania należności w ratach, a firma remontowa zobowiązała się do naprawienia drobnych usterek w ustalonym terminie.
Czy każda ugoda sądowa jest tytułem egzekucyjnym?
Nie każda ugoda sądowa nadaje się do egzekucji. Aby tak było, jej treść musi spełniać wymogi ustawy – przede wszystkim musi przewidywać obowiązek świadczenia (np. zapłaty konkretnej sumy).
Tytułem egzekucyjnym jest ugoda:
- Zawarta przed sądem lub innym organem uprawnionym.
- Której treść zawiera zobowiązanie jednej ze stron do spełnienia określonego świadczenia (np. zapłaty, wydania rzeczy).
Uwaga! ⚠️
Ugoda nie stanie się tytułem egzekucyjnym, jeśli jej treść dotyczy wyłącznie zwolnienia z długu w zamian za przeniesienie własności rzeczy (np. samochodu) – taki zapis nie pozwala na egzekucję świadczenia pieniężnego czy rzeczy oznaczonej co do tożsamości.
Forma i procedura zawarcia ugody sądowej
Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego, zawarcie ugody sądowej powinno zostać potwierdzone w protokole posiedzenia sądowego lub w osobnym dokumencie stanowiącym część protokołu. Strony podpisują treść ugody w obecności sądu. W przypadku gdy podpisanie nie jest możliwe, sąd odnotowuje ten fakt w protokole.
Najważniejsze etapy:
- Zawarcie ugody przed sądem – podczas rozprawy lub posiedzenia niejawnego.
- Zapisanie ugody do protokołu – sąd wciąga jej treść do protokołu albo do odrębnego dokumentu.
- Podpisanie przez strony – w razie niemożności podpisania, sąd to odnotowuje.
- Umorzenie postępowania – sąd wydaje postanowienie o umorzeniu, jeśli całość sporu została objęta ugodą.
- Nadanie klauzuli wykonalności – po uprawomocnieniu się postanowienia, sąd może nadać klauzulę wykonalności na wniosek uprawnionego.
Ugoda z warunkiem lub świadczeniem wzajemnym – co warto wiedzieć?
Ugoda sądowa może przewidywać określone warunki (np. zapłata następuje pod warunkiem wydania rzeczy przez drugą stronę). Jednakże niedopuszczalne jest zawieranie ugód, od których ważności zależy spełnienie jakiegoś warunku – takie ugody nie mogą stanowić tytułu egzekucyjnego.
Jeżeli wykonanie świadczenia przez zobowiązanego jest uzależnione od wcześniejszego spełnienia świadczenia przez wierzyciela, w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności wierzyciel może wykazać, że swoje świadczenie już spełnił, np. za pomocą potwierdzenia przelewu.
Czy ugoda sądowa jest dokumentem urzędowym?
Warto pamiętać, że ugoda sądowa nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu kodeksu postępowania cywilnego. Jest natomiast równoważna z prawomocnym wyrokiem sądu – w zakresie skutków egzekucyjnych. Ugoda sądowa po nadaniu klauzuli wykonalności pozwala prowadzić egzekucję z majątku dłużnika na takich samych zasadach jak wyrok sądu.
Kluczowy moment – kiedy ugoda sądowa staje się skuteczna?
Za tytuł egzekucyjny można uznać dopiero taką ugodę sądową, wobec której uprawomocniło się postanowienie o umorzeniu postępowania. Sąd przed umorzeniem sprawdza, czy ugoda:
- Jest zgodna z prawem,
- Nie zmierza do obejścia prawa,
- Jest zgodna z zasadami współżycia społecznego.
Po uprawomocnieniu postanowienia możliwe jest nadanie klauzuli wykonalności i rozpoczęcie ewentualnej egzekucji.
Przykład praktyczny
Przykład 1:
Anna Nowak i firma transportowa z Wrocławia prowadzili spór o niewłaściwe wykonanie umowy przewozu. Przed sądem zawarli ugodę: firma wypłaci Annie 5 000 zł odszkodowania w ciągu 14 dni, a Anna zrzeknie się dalszych roszczeń. Sąd sporządził protokół, a po uprawomocnieniu się postanowienia o umorzeniu postępowania, Anna mogła uzyskać klauzulę wykonalności i skierować sprawę do komornika, gdyby pieniądze nie zostały zapłacone.
Przykład 2:
Spółka handlowa z Poznania zawarła przed sądem ugodę z byłym wspólnikiem, który miał wydać spółce laptopa i dokumentację firmową w zamian za zwrot 2 000 zł kosztów zakupu sprzętu. W ugodzie wpisano wyraźny termin przekazania rzeczy i płatności. Ugoda po uprawomocnieniu się postanowienia sądu i nadaniu klauzuli wykonalności stała się podstawą skutecznej egzekucji.
Podsumowanie – co warto zapamiętać?
- Ugoda sądowa to szybki i skuteczny sposób zakończenia sporu.
- Może być tytułem egzekucyjnym, jeśli zawiera obowiązek świadczenia i została zatwierdzona przez sąd.
- Uprawomocnienie postanowienia o umorzeniu postępowania jest warunkiem nadania klauzuli wykonalności.
- Ugoda sądowa nie jest dokumentem urzędowym, ale pozwala na egzekucję roszczeń na równi z wyrokiem sądu.
- Warto skonsultować treść ugody z prawnikiem, by uniknąć wad, które uniemożliwią egzekucję.
Podstawa prawna
- art. 184, art. 185 § 3, art. 203 § 4, art. 223 § 1–2, art. 355, art. 379 pkt 3, art. 777 § 1 pkt 1 i 3, art. 786 § 1 kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296 z późn. zm.)
- art. 107 § 3, art. 494 kodeksu postępowania karnego (Dz.U. 1997 nr 89 poz. 555 z późn. zm.)
Tematy porad zawartych w poradniku
- ugoda sądowa jako tytuł egzekucyjny
- skutki zawarcia ugody przed sądem
- egzekucja na podstawie ugody sądowej
- procedura zawarcia ugody w sądzie
- klauzula wykonalności ugody sądowej
Przydatne adresy urzędowe
- https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc (Ministerstwo Sprawiedliwości)
- https://www.gov.pl/web/komornicy (Krajowa Rada Komornicza)
- https://www.saos.org.pl/ (Orzeczenia Sądów Powszechnych)