Uchylenie czynności egzekucyjnej przez organ administracyjny może całkowicie zmienić bieg postępowania egzekucyjnego. Dla osób zadłużonych to często jedyna realna szansa na obronę przed niezasadnymi działaniami organów. Dla wierzycieli – narzędzie gwarantujące prawidłowość i celowość zastosowanych środków. Sprawdź, kiedy organ egzekucyjny ma obowiązek, a kiedy tylko możliwość uchylenia czynności egzekucyjnej oraz co to oznacza w praktyce.
Na czym polega uchylenie czynności egzekucyjnej z urzędu?
W postępowaniu egzekucyjnym w administracji najczęściej to zobowiązany (czyli osoba, wobec której prowadzona jest egzekucja) wnosi skargę na czynności egzekucyjne, jeśli uważa je za niezgodne z prawem lub niecelowe. Jednak organ egzekucyjny może sam, z własnej inicjatywy, uchylić czynność egzekucyjną, nawet jeśli nikt nie złożył formalnej skargi.
Taką możliwość – a w pewnych przypadkach obowiązek – przewiduje art. 54b ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (u.p.e.a.).
Obowiązkowe uchylenie czynności egzekucyjnej – gdy prawo zostało złamane
Organ egzekucyjny musi z urzędu uchylić czynność egzekucyjną, jeśli została ona dokonana z naruszeniem przepisów prawa. Co ważne:
- Nie trzeba wówczas wnosić żadnej skargi – organ działa samodzielnie.
- Przykładem może być zajęcie rachunku bankowego bez doręczenia prawidłowego upomnienia.
- Takie uchylenie jest obligatoryjne – organ nie ma tu uznania co do podjęcia decyzji.
🧩 Przykład praktyczny
Pani Marzena z Gorzowa została zaskoczona zajęciem jej konta bankowego przez urząd skarbowy. Okazało się, że urząd nie wysłał przedtem upomnienia na adres zameldowania, lecz na adres firmy, która już nie istniała. W takim przypadku organ egzekucyjny powinien z urzędu uchylić dokonane zajęcie, gdy tylko stwierdzi błąd formalny w doręczeniu.
Uchylenie fakultatywne – gdy egzekucja nie ma sensu
W innych sytuacjach organ egzekucyjny może, ale nie musi uchylić czynność egzekucyjną, jeśli uzna, że:
- dalsze prowadzenie egzekucji nie ma sensu, bo:
- jest niecelowe,
- przyniesie koszty większe niż odzyskane środki,
- wiąże się z niewspółmiernymi trudnościami;
- istnieje inny sposób wyegzekwowania należności, który:
- jest mniej uciążliwy dla zobowiązanego,
- pozwala szybciej odzyskać należność.
🧩 Przykład praktyczny
Pan Robert, prowadzący jednoosobową działalność w Olsztynie, miał zaległość wobec ZUS w wysokości 160 zł. Urząd wszczął egzekucję z nieruchomości, co wiązało się z ogromnymi kosztami i obowiązkiem publikacji ogłoszenia o licytacji. Organ egzekucyjny, po analizie, uznał, że ta forma egzekucji jest nieproporcjonalna i zdecydował się uchylić czynność egzekucyjną, wybierając zamiast tego egzekucję z rachunku bankowego.
Zakres uchylenia – częściowy lub całościowy
Czynność egzekucyjna może być uchylona:
- w całości, jeśli cała procedura była błędna lub niecelowa,
- w części, jeśli tylko część zastosowanego środka egzekucyjnego jest niewłaściwa.
To bardzo ważne, zwłaszcza w złożonych sprawach, gdzie kilka czynności następuje jedna po drugiej. Czasem uchylenie jednej z nich nie powoduje konieczności uchylania pozostałych.
Skutki uchylenia czynności egzekucyjnej
⚠️ Tu występuje kluczowa różnica między uchyleniem obligatoryjnym a fakultatywnym:
- Jeśli czynność zostaje uchylona obligatoryjnie (bo była sprzeczna z prawem) – wszystkie skutki egzekucyjne zostają zniesione. Tak jakby środek egzekucyjny w ogóle nie był stosowany.
- W przypadku uchylenia fakultatywnego – skutki pozostają w mocy. Oznacza to, że nawet jeśli organ uchyla czynność jako niecelową, skutki wcześniejszego zajęcia mogą być nadal uznane za ważne.
Zawiadomienie o uchyleniu czynności egzekucyjnej – kto i kiedy je otrzymuje?
Po podjęciu decyzji o uchyleniu czynności egzekucyjnej – niezależnie od tego, czy było to uchylenie obowiązkowe czy fakultatywne – organ egzekucyjny ma obowiązek niezwłocznie poinformować o tym:
- zobowiązanego (czyli osobę, wobec której prowadzona jest egzekucja),
- dłużnika zajętej wierzytelności (np. pracodawcę, bank, kontrahenta – w zależności od formy egzekucji).
📌 Podstawę prawną tej procedury stanowi art. 54b § 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Jak doręczane jest zawiadomienie o uchyleniu czynności?
Zawiadomienie o uchyleniu czynności egzekucyjnej musi zostać doręczone zgodnie z zasadami określonymi w art. 17c u.p.e.a.. Oznacza to, że:
- organ może doręczyć pismo:
- za pośrednictwem operatora pocztowego (list polecony),
- osobiście przez pracownika organu,
- elektronicznie – jeśli zobowiązany posiada skrzynkę ePUAP lub profil zaufany.
📌 W praktyce coraz częściej zawiadomienia doręczane są elektronicznie – zwłaszcza przedsiębiorcom zarejestrowanym w CEIDG lub KRS.
🧩 Przykład praktyczny
Pani Ewelina prowadzi biuro rachunkowe i posiada profil zaufany. Po uchyleniu zajęcia jej konta bankowego przez urząd skarbowy, otrzymała zawiadomienie bezpośrednio na skrzynkę ePUAP. Została w nim poinformowana, że skutki zajęcia są zniesione i może ponownie korzystać z rachunku.
Co oznacza uchylenie czynności egzekucyjnej dla zobowiązanego?
Dla osoby, wobec której prowadzono egzekucję, uchylenie czynności może oznaczać:
- odzyskanie kontroli nad kontem bankowym, wynagrodzeniem lub innym składnikiem majątku,
- zatrzymanie procedur licytacyjnych,
- możliwość zawnioskowania o umorzenie kosztów egzekucyjnych, jeśli czynność była niezgodna z prawem.
Jednak w przypadku uchylenia fakultatywnego, niektóre skutki wcześniejszej czynności mogą nadal obowiązywać – dlatego warto zawsze dokładnie przeczytać treść zawiadomienia.
Co może zrobić zobowiązany po uchyleniu czynności?
Zobowiązany może:
- złożyć wniosek o umorzenie kosztów egzekucyjnych, powołując się na fakt, że czynność została uchylona z urzędu,
- skontaktować się z organem egzekucyjnym i ustalić aktualny stan sprawy,
- w razie potrzeby – wystąpić z zażaleniem na czynność organu, jeśli uzna, że uchylenie było niepełne lub błędne.
🧩 Przykład praktyczny
Pan Andrzej z Gliwic, po uchyleniu zajęcia jego wynagrodzenia, złożył do organu egzekucyjnego wniosek o umorzenie kosztów egzekucyjnych (80 zł), uzasadniając to faktem, że zajęcie było dokonane niezgodnie z przepisami. Organ – uznając uchybienie – koszty te umorzył w całości.
📚Podstawa prawna
- art. 54b § 1–4 – ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
- art. 17c – ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
📌 Podsumowanie
Uchylenie czynności egzekucyjnej z urzędu to istotne narzędzie kontroli prawidłowości postępowania egzekucyjnego. Może być zastosowane w dwóch przypadkach:
✔ Obligatoryjnie – gdy czynność została dokonana z naruszeniem prawa,
✔ Fakultatywnie – gdy dalsza egzekucja jest niecelowa, nieefektywna lub uciążliwa.
W obu przypadkach organ egzekucyjny ma obowiązek poinformować strony postępowania o uchyleniu czynności, a skutki uchylenia różnią się w zależności od podstawy prawnej.
Z punktu widzenia zobowiązanego, uchylenie czynności to często szansa na ograniczenie negatywnych skutków egzekucji i możliwość skuteczniejszego negocjowania warunków spłaty zadłużenia.
🔖Tematy porad zawartych w poradniku
- uchylenie czynności egzekucyjnej z urzędu
- kiedy można uchylić egzekucję administracyjną
- zawiadomienie o uchyleniu egzekucji
- fakultatywne uchylenie środka egzekucyjnego
- skutki uchylenia zajęcia komorniczego
🔗 Przydatne linki urzędowe
- https://www.biznes.gov.pl – Portal usług dla przedsiębiorcy
- https://www.podatki.gov.pl – Serwis Ministerstwa Finansów