Roszczenia wynikające z umowy przewozu mają wyjątkowo krótkie terminy przedawnienia. Wynika to z faktu, że przewoźnik działa zawsze jako przedsiębiorca – profesjonalista, a Prawo przewozowe wymaga szybkiego i sprawnego dochodzenia roszczeń. W tym poradniku wyjaśniamy, jakie obowiązują terminy przedawnienia roszczeń przewoźnika i jego kontrahentów, jak liczyć początek biegu terminu oraz w jakich przypadkach termin może ulec zawieszeniu.
Krótki termin przedawnienia roszczeń z umowy przewozu
W przypadku transportu podlegającego ustawie z dnia 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe, roszczenia zarówno przewoźnika wobec nadawcy lub odbiorcy przesyłki, jak i odwrotnie – kontrahenta wobec przewoźnika – przedawniają się po upływie jednego roku.
Oznacza to, że wszelkie roszczenia związane z przewozem (np. o zapłatę za przewóz, odszkodowanie za utratę lub uszkodzenie przesyłki) należy dochodzić najpóźniej w ciągu roku od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Po tym czasie roszczenie wygasa i nie można skutecznie domagać się zapłaty.
📄 Podstawa prawna: art. 77 ust. 1 ustawy – Prawo przewozowe.
Dwumiesięczny termin przy zwłoce w przewozie
W niektórych przypadkach Prawo przewozowe przewiduje jeszcze krótszy termin przedawnienia – zaledwie 2 miesiące. Dotyczy to roszczeń z tytułu zwłoki w przewozie, jeśli nie spowodowała ona ubytku lub uszkodzenia przesyłki.
Przykład:
Firma kurierska TransSpeed Sp. z o.o. dostarczyła przesyłkę dwa tygodnie po terminie, ale w stanie nienaruszonym. Odbiorca, który poniósł stratę z powodu opóźnienia, musi dochodzić roszczeń w ciągu 2 miesięcy od dnia wydania przesyłki. Po tym czasie roszczenie przedawni się bezpowrotnie.
📄 Podstawa prawna: art. 77 ust. 2 ustawy – Prawo przewozowe.
Jak liczyć początek biegu terminu przedawnienia?
Zgodnie z art. 77 ust. 3 Prawa przewozowego, początek biegu terminu przedawnienia zależy od rodzaju roszczenia. Dla przykładu:
- przy utracie przesyłki – od dnia, w którym przesyłka miała być wydana,
- przy uszkodzeniu – od dnia wydania przesyłki,
- przy opóźnieniu – od dnia wydania przesyłki.
Warto też pamiętać, że bieg przedawnienia może zostać zawieszony na czas trwania procedury reklamacyjnej.
📌 Zawieszenie terminu obowiązuje od dnia wniesienia reklamacji lub wezwania do zapłaty do dnia otrzymania odpowiedzi na nie i zwrotu załączonych dokumentów, jednak nie dłużej niż na 3 miesiące.
📄 Podstawa prawna: art. 77 ust. 4 ustawy – Prawo przewozowe.
Roszczenia regresowe między przewoźnikami
W praktyce często zdarza się, że przewóz jest wykonywany przez kilku przewoźników – np. gdy firma A zleca część trasy firmie B. W takiej sytuacji przewoźnik, który naprawił szkodę wobec klienta, może dochodzić od innego przewoźnika (lub kilku) zwrotu poniesionych kosztów – tzw. roszczenia regresowego.
📌 Przykład:
Firma transportowa EuroCargo zleciła przewóz części trasy firmie AutoLogis. W trakcie przewozu doszło do uszkodzenia przesyłki. EuroCargo wypłaciła odszkodowanie klientowi i następnie wystąpiła do AutoLogis o zwrot wypłaconej kwoty. Tego rodzaju roszczenie przedawnia się po 6 miesiącach od dnia naprawienia szkody lub od dnia, w którym przeciwko przewoźnikowi wytoczono powództwo.
📄 Podstawa prawna: art. 78 ustawy – Prawo przewozowe.
Co ważne, przewoźnik dochodzący roszczenia regresowego nie musi wcześniej składać reklamacji – może od razu wystąpić na drogę sądową.
Odpowiedzialność kilku przewoźników
W przypadku przewozu realizowanego przez kilku przewoźników na podstawie jednej umowy przewozu, zasady odpowiedzialności są szczególne. Zgodnie z art. 6 ust. 3 Prawa przewozowego:
„Jeżeli okoliczności, z których szkoda wynikła, nie mogą być ustalone, odpowiedzialność ponoszą wszyscy przewoźnicy stosownie do wysokości przypadającego im przewoźnego. Z odpowiedzialności zwolniony jest przewoźnik, który udowodni, że szkoda nie powstała w czasie wykonywania przez niego przewozu.”
Oznacza to, że w razie braku możliwości ustalenia winnego, odpowiedzialność dzielona jest proporcjonalnie między wszystkich uczestniczących w przewozie przewoźników.
Terminy przedawnienia w Kodeksie cywilnym
Podobne regulacje zawiera Kodeks cywilny, jednak jego przepisy stosuje się tylko w zakresie, w jakim nie ma szczególnych przepisów (czyli np. nie dotyczą transportu regulowanego ustawą Prawo przewozowe).
Zgodnie z art. 778, 792 i 793 Kodeksu cywilnego:
„Roszczenia z umowy przewozu osób lub rzeczy przedawniają się z upływem roku, a roszczenia regresowe przewoźnika – z upływem sześciu miesięcy.”
Podsumowanie – najważniejsze terminy przedawnienia w transporcie
| Rodzaj roszczenia | Termin przedawnienia | Podstawa prawna |
|---|---|---|
| Roszczenia z umowy przewozu (np. o zapłatę, odszkodowanie) | 1 rok | art. 77 ust. 1 pr. przew. |
| Roszczenia z tytułu zwłoki w przewozie (bez uszkodzenia lub ubytku) | 2 miesiące | art. 77 ust. 2 pr. przew. |
| Roszczenia regresowe między przewoźnikami | 6 miesięcy | art. 78 pr. przew. |
| Roszczenia z umowy przewozu w Kodeksie cywilnym | 1 rok / 6 miesięcy | art. 778, 792, 793 k.c. |
Podstawa prawna
- art. 6 ust. 3, art. 77–78 – ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe (Dz.U. z 2024 r. poz. 2147)
- art. 778, 792, 793 – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2024 r. poz. 1610)
Tematy zawarte w poradniku
- przedawnienie roszczeń z umowy przewozu
- roszczenia regresowe między przewoźnikami
- zawieszenie biegu terminu przedawnienia
- zwłoka w przewozie przesyłki
- terminy dochodzenia roszczeń transportowych
Linki do źródeł
- Prawo przewozowe – tekst jednolity – sejm.gov.pl
- Kodeks cywilny – aktualny tekst – sejm.gov.pl