Obrona przed niepożądaną kontrolą to temat budzący duże emocje wśród przedsiębiorców. W praktyce często spotykamy się z sytuacją, gdy firmy wnoszą sprzeciwy wobec czynności kontrolnych, nie mając ku temu podstawy prawnej. Tego rodzaju działania, określane czasem jako quasi-sprzeciwy, nie przynoszą jednak oczekiwanego skutku i mogą prowadzić do niepotrzebnych problemów. W tym poradniku wyjaśnię, czym są quasi-sprzeciwy, dlaczego nie są skuteczne oraz jakie błędy najczęściej popełniają przedsiębiorcy, próbując w ten sposób zatrzymać kontrolę. Poznasz także przykłady takich sytuacji, by uniknąć kosztownych pomyłek.
Kiedy sprzeciw wobec kontroli jest skuteczny?
Prawo przedsiębiorców daje firmom narzędzia ochrony przed nieprawidłowymi kontrolami. Najważniejszym z nich jest sprzeciw wobec podjęcia i wykonywania czynności kontrolnych, przewidziany w art. 59 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców. Ale uwaga: nie każda sytuacja pozwala na jego skuteczne wniesienie!
Przesłanka pozytywna – kiedy można wnieść sprzeciw:
„Przedsiębiorca może wnieść do organu kontroli sprzeciw wobec podjęcia i wykonywania czynności kontrolnych w przypadku naruszenia przez ten organ przepisów dotyczących podejmowania i wykonywania czynności kontrolnych, w szczególności dotyczących warunków i trybu wszczynania kontroli, czasu jej trwania lub uprawnień przedsiębiorcy.”
(art. 59 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców)
To znaczy, że jeśli kontrolujący rzeczywiście złamie przepisy dotyczące procedury, masz prawo się sprzeciwić. Jednak… są od tej zasady wyjątki!
Kiedy sprzeciw NIE jest możliwy? Wyłączenia prawne
Przesłanka negatywna – kiedy prawo wyklucza możliwość wniesienia sprzeciwu:
„Sprzeciwu nie można wnieść w przypadkach określonych w art. 84d ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz w przypadkach, o których mowa w ust. 2.”
(art. 59 ust. 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców)
Przykład wyłączenia: Jeżeli kontrola przekracza dopuszczalny limit czasu, ale organ wskazuje na szczególną podstawę prawną – np. działa w trybie art. 50 ust. 2 pkt 2 pr. przed. (niezbędność kontroli dla przeciwdziałania przestępstwu lub wykroczeniu) – wtedy nie przysługuje sprzeciw, nawet jeśli standardowo przekroczenie czasu byłoby naruszeniem.
Czym są quasi-sprzeciwy? Przykłady z praktyki
Wielu przedsiębiorców, chcąc wstrzymać działania kontrolne, składa sprzeciwy nie mając do tego podstawy prawnej. Takie zgłoszenia to właśnie quasi-sprzeciwy – formalnie wyglądają na sprzeciw, ale nie wywołują skutku prawnego.
Przykład 1: Sprzeciw mimo wyłączenia z ustawy
Pan Jan prowadzi firmę w Lublinie. Przeprowadzana jest kontrola podatkowa, która przedłuża się poza standardowy limit czasu. Pan Jan wnosi sprzeciw, powołując się na przekroczenie limitu. Jednak organ wskazuje, że kontrola jest niezbędna do przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa (art. 50 ust. 2 pkt 2 pr. przed.). W takim przypadku wniesienie sprzeciwu jest niedopuszczalne – wyłącza to przepis szczególny.
Przykład 2: Sprzeciw z powodu rzekomego naruszenia niewymienionego w ustawie
Pani Agata z Gdańska twierdzi, że kontrola prowadzona jest w sposób utrudniający jej działalność, więc wnosi sprzeciw. Tymczasem samo zakłócenie funkcjonowania firmy nie jest przesłanką do złożenia sprzeciwu – jeśli organ działa w granicach prawa, taki sprzeciw jest bezskuteczny.
Przykład 3: Błąd subsumcji – sprzeciw wobec niewszczętej kontroli
Firma informatyczna z Poznania otrzymuje zawiadomienie o zamiarze wszczęcia postępowania podatkowego. Przedsiębiorca wnosi sprzeciw, argumentując, że nie został uprzedzony o kontroli. Jednak w rzeczywistości nie doszło jeszcze do wszczęcia kontroli, a jedynie rozpoczęto postępowanie podatkowe. W takiej sytuacji nie można wnieść sprzeciwu, bo nie mają tu zastosowania przepisy o kontroli działalności gospodarczej.
Skutki wniesienia quasi-sprzeciwu – na co uważać?
- Quasi-sprzeciwy nie wstrzymują czynności kontrolnych – organ może kontynuować kontrolę.
- Składanie bezzasadnych sprzeciwów nie chroni przedsiębiorcy i nie prowadzi do unieważnienia działań organu.
- Błędne wskazanie podstawy prawnej lub wadliwa interpretacja przepisów może obniżyć wiarygodność przedsiębiorcy w oczach organów.
- W praktyce nieprawidłowo wniesione sprzeciwy nie są rozpoznawane przez organ, a kontrola trwa nadal.
Jak prawidłowo skorzystać ze sprzeciwu? Najważniejsze zasady
- Sprawdź dokładnie, czy zaistniała podstawa prawna do wniesienia sprzeciwu – czy rzeczywiście doszło do naruszenia procedury kontrolnej.
- Przed złożeniem sprzeciwu przeanalizuj, czy nie zachodzi któreś z wyłączeń wskazanych w ustawie (art. 59 ust. 2 pr. przed.).
- W sprzeciwie wskazuj konkretne przepisy i okoliczności faktyczne – unikaj ogólnych zarzutów.
- Jeśli nie masz pewności, czy sprzeciw jest dopuszczalny, skonsultuj się z prawnikiem – to może uchronić przed niepotrzebnymi komplikacjami.
Podsumowanie – czego unikać, a co warto zrobić
Najważniejsze wnioski:
- Nie każdy sprzeciw wobec kontroli jest skuteczny – prawo przewiduje konkretne przesłanki i wyłączenia.
- Quasi-sprzeciwy, czyli sprzeciwy bez właściwej podstawy prawnej, nie chronią przedsiębiorcy i nie mają skutku prawnego.
- Przed złożeniem sprzeciwu warto upewnić się, czy rzeczywiście naruszono przepisy oraz czy nie zachodzą ustawowe wyłączenia.
- Działaj rozważnie – niepotrzebny sprzeciw to strata czasu i ryzyko pogorszenia relacji z organami kontrolnymi.
Podstawa prawna
- art. 59 ust. 1, art. 59 ust. 2, art. 50 ust. 2 pkt 2 – ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2023 r. poz. 221)
- art. 84d – ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2016 r. poz. 1829)
Tematy porad zawartych w poradniku
- sprzeciw wobec kontroli działalności gospodarczej
- quasi-sprzeciw przedsiębiorcy
- kiedy można wstrzymać kontrolę w firmie
- jak złożyć skuteczny sprzeciw wobec organu