Przedsiębiorcy podlegający kontroli często szukają skutecznych narzędzi ochrony swoich praw. Jednym z nich jest możliwość wniesienia sprzeciwu wobec czynności kontrolnych prowadzonych przez organy podatkowe lub inne instytucje uprawnione do kontroli. Jednak nie każdy sprzeciw będzie przez organ rozpatrzony merytorycznie – przepisy przewidują sytuacje, w których wniesienie sprzeciwu jest po prostu niedopuszczalne. Prawidłowe rozpoznanie tej kwestii przez przedsiębiorcę może uchronić go przed niepotrzebnymi kosztami, stratą czasu oraz negatywnymi skutkami proceduralnymi.
Kiedy sprzeciw jest niedopuszczalny – praktyczne znaczenie dla przedsiębiorcy
Zrozumienie przesłanek niedopuszczalności sprzeciwu pozwala przedsiębiorcy odpowiednio reagować na czynności kontrolne i właściwie korzystać z przysługujących mu uprawnień. Jeżeli sprzeciw zostanie wniesiony w sytuacji niedozwolonej, organ wyda postanowienie o jego niedopuszczalności – i nie będzie miał obowiązku rozpatrzenia zarzutów merytorycznych. Dlatego tak ważne jest, aby wiedzieć, kiedy wniesienie sprzeciwu nie jest możliwe i jak wygląda procedura w przypadku tzw. „quasi-sprzeciwu”.
Na czym polega postanowienie o niedopuszczalności sprzeciwu?
Zgodnie z art. 59 ust. 2 ustawy – Prawo przedsiębiorców, są przypadki, w których „wniesienie sprzeciwu nie jest dopuszczalne”. Najczęściej dotyczą one sytuacji, w których:
- Przedsiębiorca wnosi sprzeciw po zakończeniu kontroli.
- Sprzeciw dotyczy czynności, wobec których prawo nie przewiduje takiego środka.
- Pismo zatytułowane jako „sprzeciw” nie spełnia wymogów formalnych, np. nie wskazuje na naruszenie przepisów podczas kontroli.
W takich przypadkach organ nie rozpatruje merytorycznie sprzeciwu, tylko wydaje postanowienie o niedopuszczalności środka zaskarżenia. Tego rodzaju decyzja jest podejmowana na podstawie art. 216 Ordynacji podatkowej, a nie Kodeksu postępowania administracyjnego – co ma kluczowe znaczenie dla dalszego postępowania.
Jak wygląda procedura po wniesieniu niedopuszczalnego sprzeciwu?
Po otrzymaniu pisma od przedsiębiorcy, które nie spełnia przesłanek ustawowych sprzeciwu, organ kontroli (np. Naczelnik Urzędu Skarbowego) wydaje postanowienie o stwierdzeniu niedopuszczalności sprzeciwu. Na takie postanowienie nie przysługuje zażalenie, ale można je zaskarżyć w odwołaniu od decyzji kończącej postępowanie.
Ważne! Jeżeli kontrola została już zakończona, wniesienie sprzeciwu nie wywołuje żadnych skutków prawnych – nie może bowiem wstrzymać czynności kontrolnych, które już się zakończyły.
Przykłady z praktyki – co może się wydarzyć?
Przykład 1: Sprzeciw po zakończeniu kontroli
Firma „EcoTrend” z Poznania otrzymała protokół z kontroli podatkowej zakończonej 14 maja 2025 r. Dwa dni później właściciel firmy wysłał do urzędu pismo zatytułowane „sprzeciw”, zarzucając naruszenie procedur kontrolnych. Organ podatkowy nie rozpoznał sprzeciwu merytorycznie, lecz wydał postanowienie o niedopuszczalności sprzeciwu, powołując się na fakt, że kontrola została już zakończona. Tym samym, przedsiębiorca nie mógł skutecznie wstrzymać czynności kontrolnych ani domagać się ponownej oceny ich prawidłowości w tym trybie.
Przykład 2: Sprzeciw nieprzewidziany ustawą
Pani Anna Nowak prowadząca sklep internetowy w Gdyni, próbowała złożyć sprzeciw wobec czynności kontrolnych inspektora sanitarnego, mimo że ustawa nie przewiduje w takim przypadku możliwości wniesienia sprzeciwu. Organ rozpoznał pismo jako niedopuszczalne i wydał postanowienie o odmowie uwzględnienia pisma zatytułowanego „sprzeciw”. Pani Anna mogła zaskarżyć tę decyzję dopiero na etapie odwołania od decyzji końcowej.
Konsekwencje prawne – co zyskuje przedsiębiorca?
Taki sposób załatwienia sprawy eliminuje nieuzasadnione wstrzymywanie czynności kontrolnych przez przedsiębiorcę. Z drugiej strony, przedsiębiorca zachowuje prawo do kontroli prawidłowości rozstrzygnięcia – może bowiem podnieść zarzuty dotyczące niedopuszczalności sprzeciwu w odwołaniu od decyzji lub w skardze do sądu administracyjnego.
Jeśli organ kontroli naruszył przepisy podczas prowadzenia czynności (np. przekroczył zakres kontroli lub dokonał jej bezprawnie), to dowody zebrane w ten sposób mogą zostać uznane za nieważne. Wynika to z art. 46 ust. 2 ustawy – Prawo przedsiębiorców oraz art. 180 Ordynacji podatkowej.
Najczęstsze błędy organów przy rozpatrywaniu sprzeciwu
- Błędne uznanie sprzeciwu za dopuszczalny, mimo braku przesłanek ustawowych
- Wydanie decyzji na podstawie Kodeksu postępowania administracyjnego, zamiast Ordynacji podatkowej
- Odwlekanie rozpoznania sprzeciwu, co prowadzi do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania
- Brak jasnego wskazania podstawy prawnej w postanowieniu o niedopuszczalności sprzeciwu
Podsumowanie
Pamiętaj, że sprzeciw wobec czynności kontrolnych można skutecznie wnieść tylko w przypadkach przewidzianych przez prawo i wyłącznie w trakcie trwania kontroli. Wniesienie sprzeciwu po zakończeniu kontroli lub w sprawach, w których prawo nie przewiduje takiego środka, prowadzi do wydania postanowienia o niedopuszczalności sprzeciwu. Takie postanowienie nie podlega zażaleniu, ale możesz podnieść zarzuty na późniejszym etapie postępowania. Dzięki temu zachowujesz możliwość kontroli prawidłowości działań organu.
Podstawa prawna
- art. 59 ust. 2 – ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców
- art. 216, art. 237, art. 180 – ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa
- art. 46 ust. 2 – ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców
Tematy porad zawartych w poradniku
- sprzeciw przedsiębiorcy podczas kontroli
- niedopuszczalność sprzeciwu kontrola podatkowa
- uprawnienia przedsiębiorcy kontrola 2025
- błędy organów przy sprzeciwie
Przydatne adresy urzędowe
- https://www.biznes.gov.pl/pl (portal dla przedsiębiorców)
- https://www.gov.pl/web/kas (Krajowa Administracja Skarbowa)
- https://www.uokik.gov.pl (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów)
- https://orzeczenia.nsa.gov.pl (orzecznictwo sądów administracyjnych)