Sprawy z zakresu praw własności intelektualnej – takich jak prawa autorskie, prawa własności przemysłowej czy zwalczanie nieuczciwej konkurencji – od kilku lat rozpoznawane są w odrębnym trybie przez wyspecjalizowane sądy. Wielu przedsiębiorców, twórców czy naukowców nie zdaje sobie jednak sprawy z tego, dlaczego sprawy te kierowane są do sądów okręgowych, a nie rejonowych, i jakie ma to praktyczne znaczenie. Poniżej wyjaśniam, jak wygląda właściwość sądów w tego typu postępowaniach, dlaczego doszło do ich wyodrębnienia oraz co to oznacza dla osób dochodzących ochrony swoich praw.
Jakie sprawy należą do sądów własności intelektualnej?
Zgodnie z art. 479<sup>89</sup> § 1 i § 2 kodeksu postępowania cywilnego w postępowaniu odrębnym rozpoznaje się sprawy:
- o ochronę praw autorskich i pokrewnych,
- o ochronę praw własności przemysłowej (patenty, znaki towarowe, wzory przemysłowe, oznaczenia geograficzne itd.),
- o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych,
- o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji,
- o ochronę dóbr osobistych, gdy dotyczą one m.in. reklamy, promocji towarów lub usług, a także działalności naukowej i wynalazczej.
Innymi słowy – jeśli przedsiębiorca uważa, że konkurencja narusza jego znak towarowy, twórca widzi nielegalne korzystanie z jego utworu, a naukowiec spotyka się z bezprawnym przypisywaniem autorstwa – sprawa trafi właśnie do sądu własności intelektualnej.
Dlaczego sprawy te rozpoznaje sąd okręgowy?
Tu kluczowe znaczenie ma art. 479<sup>90</sup> § 1 k.p.c., który stanowi, że sprawy własności intelektualnej rozpoznają sądy okręgowe, a w niektórych kategoriach wyłącznie Sąd Okręgowy w Warszawie.
Powody takiego rozwiązania są dwa:
- Stopień skomplikowania spraw – kwestie własności intelektualnej zazwyczaj wymagają specjalistycznej wiedzy, analizy międzynarodowych regulacji czy powiązania prawa cywilnego, gospodarczego i administracyjnego.
- Potrzeba specjalizacji sędziów – wprowadzenie odrębnych wydziałów pozwala, aby orzekali w nich sędziowie mający doświadczenie w sprawach tego typu.
📌 Warto wiedzieć: specjalizacja sądów w sprawach IP jest globalnym trendem. Polska dołączyła do niego 1 lipca 2020 r., kiedy zaczęły działać wyspecjalizowane wydziały.
Jak to wyglądało wcześniej?
Choć ustawa z 13 lutego 2020 r. formalnie wprowadziła sądy własności intelektualnej, to już wcześniej sprawy te były rozpoznawane przez sądy okręgowe, choć w „zwykłych” wydziałach cywilnych.
- Sprawy o ochronę praw autorskich i własności przemysłowej trafiały tam na podstawie dawnego art. 17 pkt 2 k.p.c.
- Spory o czyny nieuczciwej konkurencji – na podstawie art. 17 pkt 43 k.p.c.
- Sprawy o ochronę dóbr osobistych – na podstawie art. 17 pkt 1 k.p.c.
Nowa regulacja nie zmieniła więc samej właściwości sądów, a jedynie usystematyzowała przepisy i wyodrębniła specjalne wydziały.
Przykłady z praktyki
Przykład 1 – twórca a nielegalne kopiowanie zdjęć
Pani Anna, fotograf z Poznania, odkryła, że jej zdjęcia krajobrazów zostały wykorzystane przez agencję turystyczną bez zgody i podpisu autorskiego. Wnosi więc pozew o ochronę praw autorskich i odszkodowanie. Sprawa zostaje skierowana do sądu okręgowego – niezależnie od wartości roszczenia.
Przykład 2 – spór o znak towarowy
Firma „TechPol” z Gdyni zarejestrowała znak towarowy dla swojej linii elektronarzędzi. Po kilku latach konkurencyjna spółka „PolTech” zaczęła używać niemal identycznego oznaczenia. Sprawa trafiła do sądu okręgowego jako spór o naruszenie prawa własności przemysłowej i czyn nieuczciwej konkurencji.
W obu przypadkach właściwy jest sąd okręgowy, bo ustawodawca uznał, że spory tego rodzaju są na tyle złożone, że wymagają wyspecjalizowanych wydziałów.
Podsumowanie – co to oznacza dla przedsiębiorców i twórców?
- Wszystkie sprawy z zakresu własności intelektualnej trafiają do sądów okręgowych, niezależnie od wartości sporu.
- Specjalizacja sędziów zwiększa szanse na bardziej profesjonalne i szybkie rozpoznanie spraw.
- Choć zmiany z 2020 r. wprowadziły odrębne wydziały, to sama właściwość sądów okręgowych w tej dziedzinie obowiązywała już wcześniej.
- Jeśli planujesz dochodzić ochrony swoich praw autorskich, znaku towarowego czy patentu – przygotuj się na proces w sądzie okręgowym.
Podstawa prawna
- art. 479<sup>89</sup> § 1 i § 2, art. 479<sup>90</sup> § 1 – Kodeks postępowania cywilnego
- art. 1 pkt 5, art. 24 – ustawa z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw
Tematy porad zawartych w poradniku
- właściwość sądu w sprawach własności intelektualnej
- sądy własności intelektualnej 2025
- postępowanie w sprawach o prawa autorskie
- spory o znaki towarowe i patenty
Przydatne linki urzędowe
- https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc – Ministerstwo Sprawiedliwości
- https://www.uprp.gov.pl – Urząd Patentowy RP
- https://uokik.gov.pl – Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
- https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw – Internetowy System Aktów Prawnych (ISAP)