Wirtualne waluty coraz częściej pojawiają się w majątku firm, także tych rozliczających się podatkiem dochodowym od osób prawnych (CIT). Ich specyfika rodzi jednak szereg wątpliwości dotyczących prawidłowego rozliczenia podatkowego – zarówno po stronie kosztów, jak i przychodów. W tym poradniku wyjaśniam, jak rozliczać kryptowaluty w działalności gospodarczej opodatkowanej CIT, z uwzględnieniem najnowszych interpretacji podatkowych i przykładów praktycznych.
Kryptowaluty stanowią dla wielu spółek kapitałowych atrakcyjny sposób na dywersyfikację aktywów oraz potencjalne zwiększenie zysków. Dynamiczny rozwój rynku cyfrowych aktywów sprawia, że coraz więcej firm decyduje się na ich zakup, inwestowanie, czy też wykorzystywanie jako środka rozliczeniowego. Należy jednak pamiętać, że każda taka decyzja wiąże się z określonymi obowiązkami podatkowymi, które – wbrew pozorom – nie zawsze są oczywiste. Często okazuje się, że przepisy prawa podatkowego nie nadążają za technologicznymi nowinkami, a klasyczne schematy rozliczeń podatkowych muszą zostać dostosowane do specyfiki walut wirtualnych. Efektem są liczne wątpliwości podatników i coraz więcej pytań kierowanych do Krajowej Informacji Skarbowej.
Kryptowaluty jako składnik majątku spółki a obowiązki podatkowe
W pierwszej kolejności trzeba podkreślić, że przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) nie traktują walut wirtualnych jak środków płatniczych czy instrumentów finansowych. Kryptowaluty są odrębną kategorią aktywów i podlegają specyficznym zasadom rozliczania przychodów i kosztów podatkowych. Z punktu widzenia CIT ważne jest m.in. źródło pochodzenia walut wirtualnych oraz sposób ich nabycia lub przejęcia przez spółkę.
Przykład 1: Przejęcie kryptowalut w wyniku połączenia spółek (sukcesja podatkowa)
Załóżmy, że spółka X z Krakowa (spółka z o.o.), która prowadzi działalność holdingową i podlega w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, dokonuje połączenia transgranicznego z powiązaną spółką Y z siedzibą w Berlinie (Niemcy). Połączenie następuje poprzez przejęcie – całość majątku spółki Y, w tym posiadane przez nią kryptowaluty (np. Ethereum i Bitcoin), zostaje przeniesiona na spółkę X. Spółka Y zostaje rozwiązana bez likwidacji, a spółka X staje się jej prawnym następcą (tzw. sukcesja uniwersalna).
W tym przypadku pojawia się kluczowe pytanie:
Czy spółka X może uznać wartość przejętych kryptowalut za koszt uzyskania przychodów w momencie ich ewentualnej sprzedaży, a jeśli tak – to w jakiej wysokości?
Zgodnie z interpretacjami KIS, aby wydatek mógł zostać uznany za koszt podatkowy, musi zostać poniesiony bezpośrednio przez podatnika (czyli w tym przypadku przez spółkę X). Tymczasem tutaj wydatek na zakup kryptowalut poniosła spółka Y (przejęta), a spółka X jedynie przejmuje aktywa – nie ponosi wydatku, lecz wprowadza kryptowaluty do swoich ksiąg po wartości rynkowej określonej na moment połączenia. W tej sytuacji:
- Spółka X nie może zaliczyć wartości przejętych kryptowalut do kosztów podatkowych w momencie ich późniejszego zbycia,
- Nie ma znaczenia, czy w Niemczech, w związku z połączeniem, powstał po stronie spółki Y przychód podatkowy (tzw. „exit tax”),
- Przychód ze zbycia kryptowalut przez spółkę X będzie rozliczany bez kosztów nabycia – co w praktyce oznacza opodatkowanie całej kwoty przychodu.
Przykład modyfikowany (dla lepszego zrozumienia):
Spółka IT-Connect z Gdańska przejmuje spółkę TechEU z Brukseli. W majątku TechEU znajduje się 50 sztuk Ethereum, zakupionych rok wcześniej za równowartość 500 tys. zł. Po połączeniu, IT-Connect ujmuje kryptowaluty w swoich księgach, ale przy ewentualnej sprzedaży nie może ująć kosztu ich nabycia – koszty poniosła TechEU przed połączeniem.
Wnioski praktyczne:
Jeżeli spółka przejmuje kryptowaluty w drodze sukcesji (połączenie, podział, przekształcenie), nie może uznać wartości tych walut za koszt podatkowy, chyba że sama poniosła wydatek na ich nabycie. To może oznaczać istotny wzrost efektywnego opodatkowania CIT przy sprzedaży tych aktywów.
Przykład 2: Inwestycja w kryptowaluty przez fundację rodzinną
Załóżmy, że polski przedsiębiorca, będący rezydentem podatkowym w Polsce, zakłada fundację rodzinną „Nowa Przyszłość”, której jest fundatorem i beneficjentem. Fundacja, działając na rzecz beneficjentów, nabywa kryptowaluty (np. Bitcoin) za środki pochodzące z dywidendy wypłaconej przez spółkę, w której posiada udziały. Fundacja zamierza sprzedać kryptowaluty w przyszłości, by uzyskać środki na realizację celów statutowych.
Pytanie:
Czy dochód ze sprzedaży kryptowalut przez fundację rodzinną będzie zwolniony z CIT?
Interpretacje organów podatkowych wskazują, że fundacja rodzinna co do zasady korzysta ze zwolnienia z CIT, ale wyłącznie w zakresie dozwolonej działalności określonej w ustawie o fundacji rodzinnej. Jeżeli jednak fundacja prowadzi działalność gospodarczą polegającą na inwestowaniu w kryptowaluty z zamiarem osiągnięcia zysku, taka działalność podlega opodatkowaniu stawką 25%.
Kluczowe jest tutaj zakwalifikowanie zbycia kryptowalut – czy stanowi ono zwykłe zarządzanie majątkiem fundacji, czy działalność gospodarczą:
- Zarządzanie majątkiem – zwolnienie z CIT (ale musi być bierne, niezarobkowe i niepowtarzalne),
- Działalność gospodarcza – opodatkowanie stawką 25% CIT.
W praktyce, jeśli fundacja nabywa kryptowaluty z zamiarem późniejszego zbycia w celu osiągnięcia zysku, czynność ta zostanie uznana za działalność gospodarczą – nawet jeśli działania nie są prowadzone na szeroką skalę.
Przykład modyfikowany:
Fundacja rodzinna „Rodzinny Kapitał” nabyła 3 Bitcoiny za środki z dywidendy uzyskanej od spółki Kompania Polska S.A. Po roku sprzedaje je z zyskiem, przeznaczając uzyskane środki na pokrycie świadczeń dla beneficjentów. Z uwagi na zorganizowany i zarobkowy charakter działania, dochód ze sprzedaży Bitcoinów zostanie opodatkowany CIT według stawki 25%.
Najczęstsze pytania i praktyczne wątpliwości przedsiębiorców
Czy zakup kryptowalut zawsze stanowi koszt podatkowy?
✔ TAK, pod warunkiem że wydatek został poniesiony bezpośrednio przez spółkę i jest odpowiednio udokumentowany (np. faktura od giełdy kryptowalut, potwierdzenie przelewu). Kosztem są również wydatki poniesione na rzecz pośredników w wymianie czy zakupie kryptowalut.
✖ NIE – nie stanowią kosztu podatkowego wydatki na finansowanie zakupu kryptowalut (np. odsetki od kredytu).
Jak rozliczyć sprzedaż kryptowalut przez spółkę?
Przychód ze sprzedaży kryptowalut to kwota uzyskana ze sprzedaży. Kosztem są bezpośrednio udokumentowane wydatki na ich nabycie. Jeśli spółka nabyła kryptowaluty w wyniku sukcesji, a nie poniosła wydatków, nie rozliczy kosztu podatkowego przy sprzedaży.
Czy można zaliczyć do kosztów podatkowych wartość rynkową kryptowalut ujętą w księgach po połączeniu spółek?
✖ NIE – nie można zaliczyć do kosztów wartości rynkowej przejętych kryptowalut, jeśli wydatek na ich nabycie poniosła spółka przejmowana przed połączeniem.
Rozliczanie kryptowalut w działalności gospodarczej opodatkowanej CIT – szczegóły i praktyczne porady
Kiedy kryptowaluty w działalności gospodarczej stają się problematyczne dla CIT?
Wielu przedsiębiorców zadaje sobie pytanie, czy warto w ogóle wprowadzać kryptowaluty do majątku spółki. Największe wyzwania pojawiają się, gdy:
- dochodzi do dziedziczenia, sukcesji lub połączenia spółek (np. w drodze fuzji międzynarodowej),
- spółka przejmuje kryptowaluty w wyniku podziału, przekształcenia, darowizny lub aportu,
- kryptowaluty nabywane są pośrednio, za pośrednictwem innego podmiotu, np. fundacji rodzinnej.
W każdej z tych sytuacji decydujące jest źródło kosztu uzyskania przychodu. Zgodnie z przepisami oraz interpretacjami podatkowymi, wydatek musi zostać poniesiony przez ten podmiot, który rozlicza przychód ze sprzedaży kryptowaluty. W praktyce prowadzi to do sytuacji, gdzie niekiedy przy sprzedaży cała uzyskana kwota stanowi przychód, a podatnik nie ma prawa do rozliczenia kosztu nabycia.
Jak prawidłowo udokumentować koszty związane z kryptowalutami?
Aby wydatek na zakup kryptowaluty mógł być kosztem podatkowym:
- musi być udokumentowany (np. przelew, faktura, wyciąg z giełdy lub rachunku maklerskiego),
- zakup powinien być dokonany przez spółkę lub inny podmiot będący podatnikiem CIT,
- dokumentacja powinna pozwalać na jednoznaczne określenie wartości oraz momentu nabycia waluty wirtualnej.
Uwaga: Nie można rozliczyć w kosztach podatkowych kosztów finansowania zakupu (np. prowizje za udzielony kredyt, odsetki bankowe).
Kiedy dochód ze sprzedaży kryptowalut podlega zwolnieniu z CIT?
Fundacje rodzinne korzystają ze zwolnienia z CIT wyłącznie w zakresie ściśle określonej działalności – tzn. zarządzania majątkiem w sposób bierny. Jeżeli natomiast fundacja rodzinna:
- regularnie nabywa kryptowaluty,
- zamierza je zbyć z zyskiem,
- organizuje ten proces w sposób powtarzalny i zarobkowy,
to dochód ze sprzedaży będzie opodatkowany stawką 25% CIT.
Organ podatkowy wyraźnie rozróżnia zarządzanie majątkiem (bierne trzymanie aktywów) od działalności gospodarczej (zorganizowana aktywność zarobkowa, nawet jeśli prowadzona we własnym imieniu i dla ograniczonego grona beneficjentów).
Praktyczne wskazówki dla przedsiębiorców wykorzystujących kryptowaluty:
- Dokumentuj każdą transakcję: Bezpośredni dowód nabycia kryptowaluty jest kluczowy dla rozliczenia kosztów podatkowych.
- Analizuj skutki sukcesji i połączenia: W przypadku przejęcia majątku innej spółki (np. w drodze fuzji), przygotuj się na ewentualny brak kosztów podatkowych przy sprzedaży przejętych kryptowalut.
- Sprawdzaj cel i charakter inwestycji fundacji rodzinnej: Jeżeli celem jest regularny zysk, fundacja rodzinna zapłaci CIT.
- Konsultuj nietypowe sytuacje z doradcą podatkowym: W przypadku wątpliwości wystąp do Krajowej Informacji Skarbowej o interpretację indywidualną.
Podsumowanie – kluczowe wnioski dla firm i fundacji rodzinnych
- Kryptowaluty w CIT rozlicza się inaczej niż klasyczne instrumenty finansowe czy środki pieniężne.
- Wydatek na nabycie kryptowaluty musi być poniesiony bezpośrednio przez podatnika, aby mógł być uznany za koszt podatkowy.
- Przejęcie kryptowalut w wyniku sukcesji (fuzji, podziału, przekształcenia) nie pozwala na rozliczenie kosztów podatkowych przy ich późniejszej sprzedaży.
- Fundacje rodzinne podlegają opodatkowaniu CIT (25%) przy działalności gospodarczej związanej z kryptowalutami – zwolnienie dotyczy wyłącznie biernego zarządzania majątkiem.
- Każda nietypowa sytuacja powinna być przedmiotem wniosku o interpretację indywidualną – to najlepszy sposób, by uniknąć kosztownych sporów z fiskusem.
Podstawa prawna
- art. 15 ust. 1, art. 15e, art. 16 ust. 1, art. 17 ust. 1 pkt 43 i 44, art. 18f – Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
- art. 93–93e – Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa
- art. 5–7, art. 21–23 – Ustawa z 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej
Tematy porad zawartych w poradniku
- rozliczenie kryptowalut w CIT
- koszty uzyskania przychodów kryptowaluty
- fundacja rodzinna a kryptowaluty
- sukcesja podatkowa kryptowaluty
- opodatkowanie zysków z kryptowalut