Rozwój marketingu influencerskiego sprawił, że media społecznościowe stały się jednym z najskuteczniejszych kanałów reklamy. Jednak coraz częściej działania influencerów przekraczają granice prawa, promując nielegalne systemy piramidowe, oszustwa sprzedażowe (tzw. „scam”) lub produkty, których reklama jest zakazana. Ten poradnik pokaże Ci, jakie praktyki są zakazane, co grozi influencerom i jak się chronić – zarówno jako twórca, jak i jako firma.
⚠️ Dlaczego to ważne?
Promowanie nieuczciwych lub zakazanych ofert to realne ryzyko kar finansowych, utraty wiarygodności i procesów sądowych. Odpowiedzialność ponoszą nie tylko reklamodawcy, ale również sami influencerzy, nawet jeśli działają bez formalnie zarejestrowanej działalności gospodarczej.
📄 Czym jest scam i kiedy influencer narusza prawo?
Scam (z ang. oszustwo) to praktyka polegająca na wprowadzaniu konsumentów w błąd co do właściwości produktu, jego istnienia, ceny, dostępności lub legalności. W kontekście prawa reklamy, scam może naruszać:
- art. 5 i 6 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, jeżeli wprowadza w błąd co do głównych cech produktu,
- art. 7 pkt 22 tej samej ustawy, gdy influencer ukrywa cel handlowy swojej działalności,
- oraz art. 7 pkt 14, jeśli mamy do czynienia z systemami promocyjnymi typu piramida.
🧾 Przykłady nielegalnych praktyk influencerów
1. 💸 Promowanie piramid finansowych
Systemy typu piramida to układy, w których zysk zależy głównie od wprowadzania kolejnych uczestników, a nie od realnej sprzedaży towarów/usług.
Przykład praktyczny:
Marcin, prowadzący profil „Crypto na luzie”, polecał system „GoldenGain”, obiecujący 30% zysk miesięcznie za samo dołączenie do platformy i zapraszanie znajomych. Nie wyjaśnił jednak, że wypłaty są zależne od napływu nowych członków, a produkt (kryptowaluta) nie ma żadnej wartości rynkowej. Po interwencji UOKiK i KNF uznano system za piramidę.
✔ Taka działalność narusza art. 7 pkt 14 u.p.n.p.r. – jest zakazaną praktyką rynkową.
2. 📦 Fałszywe promocje i nieistniejące sklepy
Influencerzy czasem współpracują z podmiotami, które oferują fikcyjne promocje, a w rzeczywistości nie dostarczają towarów lub oferują produkty o znacznie niższej jakości.
Przykład praktyczny:
W 2022 r. znani influencerzy, m.in. członkowie grupy „UrbanLab”, promowali słuchawki „AirMax Pro” jako tanie alternatywy dla AirPodsów. Używali własnych kodów rabatowych, twierdząc, że produkt jest oryginalny i objęty gwarancją. W rzeczywistości towary były tanimi podróbkami z Chin, a sklep zniknął po kilku tygodniach.
📌 UOKiK uznał to za wprowadzanie w błąd i działania niezgodne z art. 5 ust. 1 u.p.n.p.r.
🧪 Reklama produktów zakazanych – czego nie wolno promować?
W polskim porządku prawnym obowiązują przepisy szczególne, które całkowicie zakazują reklamowania niektórych produktów lub usług – niezależnie od tego, jak rzetelna jest ich prezentacja.
Przykłady zakazanych reklam:
- aptek i punktów aptecznych – na podstawie Prawa farmaceutycznego (art. 94a),
- produktów leczniczych wydawanych na receptę,
- papierosów, e-papierosów i alkoholu powyżej 18% (ustawa o wychowaniu w trzeźwości),
- produktów szkodliwych dla zdrowia – np. niezatwierdzonych suplementów, środków odchudzających, kosmetyków zawierających zakazane substancje.
Przykład praktyczny:
Influencerka „FitZosia” promowała aptekę online, w której „można szybko i tanio kupić leki bez kolejek”. Mimo że post był oznaczony jako „współpraca reklamowa”, wojewódzki inspektorat farmaceutyczny nałożył na nią grzywnę – reklama aptek jest całkowicie zakazana.
🧨 Udział w kampaniach manipulacyjnych
Influencerzy mogą też zostać pociągnięci do odpowiedzialności za oczernianie konkurencji, jeśli np. zostali opłaceni za negatywną opinię na temat produktu.
Przykład praktyczny:
Influencer technologiczny „TechMati” opublikował film krytykujący markę telefonów Komtel, twierdząc, że ich smartfony „przegrzewają się i nie działają po tygodniu”. Później wyszło na jaw, że był sponsorowany przez konkurencyjną firmę. Działanie uznano za nieuczciwą praktykę handlową, a także naruszenie dóbr osobistych producenta.
🔍 Kto odpowiada za naruszenie?
Zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym:
- Odpowiedzialność ponosi zarówno influencer, jak i reklamodawca.
- Nie ma znaczenia, czy influencer otrzymał zapłatę w formie pieniędzy, produktów czy usług.
- UOKiK może wszcząć postępowanie wyjaśniające i administracyjne.
- Kary mogą sięgać do 10% obrotu przedsiębiorcy lub do 2 mln zł dla osoby fizycznej (zgodnie z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów).
✅ Podsumowanie: jak nie łamać prawa?
🟢 Sprawdź, co reklamujesz – nie promuj nielegalnych produktów i podejrzanych ofert.
🟢 Nie ukrywaj relacji handlowych – oznacz współpracę wyraźnie i uczciwie.
🟢 Unikaj manipulacji i agresywnej perswazji – nie obiecuj zysków, jeśli ich nie możesz zagwarantować.
🟢 Weryfikuj kontrahentów – sprawdzaj dane firmy, opinię w sieci i legalność produktów.
🟢 Pamiętaj o zasadach etycznych – promuj tylko to, z czym się utożsamiasz i co nie naraża Twoich odbiorców.
🧾 Podstawa prawna:
- art. 4 ust. 1, art. 5, art. 6, art. 7 pkt 11, 14, 22 – ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym
- art. 94a – ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne
- art. 52 – ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi
- dyrektywa 2005/29/WE oraz dyrektywa 2019/2161 – unijne przepisy o nieuczciwych praktykach rynkowych
🧠 Tematy porad zawartych w poradniku:
- odpowiedzialność influencera za scam
- reklama piramidy finansowej influencer
- zakazane produkty a marketing
- UOKiK influencerzy 2025
- nieuczciwe praktyki rynkowe influencer
🔗 Przydatne adresy urzędowe:
- https://uokik.gov.pl – Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
- https://rejestrymedyczne.csioz.gov.pl – Rejestry produktów leczniczych