Wielu przedsiębiorców chciałoby uniknąć limitu 50% odliczenia VAT od pojazdów wykorzystywanych w firmie. Ustawodawca daje taką możliwość, ale tylko pod warunkiem spełnienia ściśle określonych warunków. Jednym z nich są cechy konstrukcyjne pojazdu, które uniemożliwiają jego użycie do celów prywatnych. W tym poradniku wyjaśniam, jakie pojazdy mogą korzystać z pełnego odliczenia VAT, jakie dokumenty są niezbędne oraz co grozi za błędną klasyfikację.
Kiedy można odliczyć 100% VAT od samochodu?
Zgodnie z ustawą o podatku od towarów i usług (VAT), co do zasady podatnik ma prawo do odliczenia tylko 50% podatku naliczonego od wydatków związanych z pojazdami samochodowymi. Istnieją jednak dwa wyjątki, które pozwalają na odliczenie 100% VAT:
✔ pojazd jest wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej i podatnik prowadzi ewidencję przebiegu pojazdu,
✔ pojazd ze względu na swoje cechy konstrukcyjne nie może lub nie powinien być wykorzystywany do innych celów niż działalność gospodarcza.
W tym poradniku skupiam się na tej drugiej sytuacji.
Jakie cechy konstrukcyjne decydują o pełnym odliczeniu VAT?
Ustawodawca przewidział katalog pojazdów, które ze względu na swoją konstrukcję mogą być uznane za służące wyłącznie działalności gospodarczej – bez konieczności prowadzenia ewidencji przebiegu. Katalog ten zawarty jest w art. 86a ust. 9 ustawy o VAT. Chodzi o trzy główne grupy pojazdów:
1. Pojazdy z jednym rzędem siedzeń i przegrodą
Są to samochody:
- inne niż osobowe,
- z jednym rzędem siedzeń,
- oddzielone trwałą przegrodą od części ładunkowej,
- klasyfikowane jako wielozadaniowy, van lub z otwartą częścią do przewozu ładunków.
Takie pojazdy kwalifikują się do uzyskania zaświadczenia VAT-1.
2. Pojazdy z nadwoziem oddzielnym od kabiny
Są to samochody:
- inne niż osobowe,
- w których kabina kierowcy z jednym rzędem siedzeń jest oddzielna konstrukcyjnie od nadwozia przeznaczonego do przewozu ładunków.
Tego typu pojazdy kwalifikują się do uzyskania zaświadczenia VAT-2.
3. Pojazdy specjalne
Mowa tu o pojazdach takich jak:
- koparki,
- żurawie,
- agregaty elektryczne/spawalnicze,
- ładowarki,
- podnośniki do prac montażowych,
- pojazdy do prac wiertniczych.
W tym przypadku wymagane jest zaświadczenie o uznaniu pojazdu za specjalny zgodnie z Prawem o ruchu drogowym.
Czy zaświadczenie VAT-1 lub VAT-2 wystarczy?
📌 Nie. Mimo że uzyskanie zaświadczenia VAT-1 lub VAT-2 oraz odpowiedni wpis do dowodu rejestracyjnego są niezbędne, nie gwarantują one automatycznie prawa do pełnego odliczenia VAT.
Zgodnie z orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA):
„Istnienie cech konstrukcyjnych pojazdu jest kryterium obiektywnym, a badanie techniczne to wymóg jedynie formalny, potwierdzający ich istnienie, ale nie samoistnie kreujący prawo do odliczenia.”
(wyrok NSA z 7.06.2018 r., I FSK 965/16)
Oznacza to, że:
- kluczowe znaczenie ma faktyczna konstrukcja pojazdu,
- badanie techniczne i dokumenty są tylko dowodem tej konstrukcji,
- jeśli po czasie zmienisz coś w pojeździe (np. usuniesz przegrodę), tracisz prawo do pełnego odliczenia VAT od tej chwili.
Przykład nr 1 – pojazd po demontażu przegrody
🔧 Przedsiębiorca z Gdańska kupił auto dostawcze z jednym rzędem siedzeń i fabrycznie zamontowaną przegrodą. Uzyskał VAT-1 i wpis w dowodzie rejestracyjnym. Po kilku miesiącach usunął przegrodę, bo przeszkadzała w przewozie dłuższych materiałów.
W czasie kontroli skarbowej okazało się, że pojazd już nie spełnia wymogów technicznych. Urząd uznał, że prawo do 100% odliczenia VAT wygasło od momentu demontażu przegrody. Podatnik musiał skorygować VAT od wszystkich wydatków poniesionych po tej dacie.
Od kiedy traci się prawo do pełnego odliczenia?
Ustawa o VAT (art. 86a ust. 13) precyzuje, że jeśli dokonano zmian technicznych, które powodują, że pojazd nie spełnia już wymagań, to uznaje się, że nie jest on wykorzystywany wyłącznie w działalności gospodarczej:
- od dnia wprowadzenia zmian,
- a jeżeli nie można ustalić tej daty:
- od okresu rozliczeniowego, w którym po raz pierwszy odliczono VAT,
- lub od następnego okresu – jeśli podatnik udowodni, że wcześniej warunki były spełnione.
Czy trzeba mieć regulamin użytkowania pojazdu?
📌 Dla pojazdów o cechach konstrukcyjnych opisanych powyżej, nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji przebiegu ani wewnętrznych regulaminów. Wystarczy, że:
- pojazd spełnia wymogi techniczne,
- nie wprowadzasz w nim zmian,
- jest faktycznie wykorzystywany tylko w działalności.
Kiedy pojazd nie może być uznany za wykorzystywany wyłącznie do działalności?
Nie każdy pojazd dostawczy automatycznie daje prawo do pełnego odliczenia VAT. Kluczowe znaczenie mają cechy konstrukcyjne oraz sposób wykorzystania pojazdu. Oto przykład często błędnie interpretowanej sytuacji:
Przykład nr 2 – pick-up z podwójną kabiną
🧑🔧 Pan Andrzej, prowadzący firmę budowlaną w Zamościu, zakupił pick-upa z dwoma rzędami siedzeń, o dopuszczalnej masie całkowitej 3,4 tony. Pojazd ten został fabrycznie sklasyfikowany jako wielozadaniowy, ale nie miał trwałej przegrody oddzielającej część osobową od przestrzeni ładunkowej.
Podatnik uznał, że skoro pojazd spełnia funkcje dostawcze, przysługuje mu pełne odliczenie VAT. Niestety, w trakcie kontroli skarbowej wykazano, że pojazd:
- ma dwa rzędy siedzeń,
- nie posiada przegrody,
- może być używany również prywatnie.
W konsekwencji urząd skarbowy uznał, że auto nie spełnia przesłanek art. 86a ust. 9 pkt 1 ani 2 ustawy o VAT. Podatnik musiał skorygować odliczony VAT do poziomu 50% oraz zapłacić odsetki.
📌 Wniosek: Samo posiadanie pojazdu z paką nie oznacza automatycznego prawa do pełnego odliczenia VAT. Kluczowe są cechy konstrukcyjne i zgodność z katalogiem z ustawy.
Co jeśli nie mamy badania VAT-1/VAT-2?
Często przedsiębiorcy pytają: czy mogę odliczyć 100% VAT, jeśli pojazd spełnia wymogi techniczne, ale nie mam zaświadczenia VAT-1 lub VAT-2?
Odpowiedź: Tak, ale na własne ryzyko.
Zgodnie z dominującym orzecznictwem NSA:
„Badanie techniczne i wpis w dowodzie rejestracyjnym mają charakter dowodowy, a nie konstytutywny. Oznacza to, że potwierdzają one istnienie cech konstrukcyjnych, ale nie tworzą samego prawa do odliczenia.”
(wyrok NSA z 11.05.2023 r., I FSK 929/20)
Co to oznacza w praktyce?
- Jeśli masz pojazd spełniający wszystkie warunki, ale nie masz zaświadczenia – nadal masz prawo do pełnego odliczenia VAT, ale musisz być gotowy do udowodnienia tych warunków w razie kontroli.
- Jeśli masz zaświadczenie, ale po przeróbkach pojazd nie spełnia już warunków – nie masz prawa do pełnego odliczenia VAT, mimo że wpis w dowodzie dalej istnieje.
Co grozi za zmiany konstrukcyjne pojazdu?
Jeśli wprowadzisz zmiany techniczne, które wpływają na konstrukcję pojazdu, tracisz prawo do 100% odliczenia VAT od momentu dokonania zmiany.
W szczególności dotyczy to:
- usunięcia przegrody,
- zamontowania dodatkowych siedzeń,
- zmiany konstrukcji ładunkowej, która zmienia klasyfikację pojazdu.
W przypadku braku dokumentacji potwierdzającej datę zmiany, urząd skarbowy może:
- uznać, że zmiana nastąpiła na początku okresu rozliczeniowego, w którym po raz pierwszy odliczono VAT, albo
- przyjąć bardziej korzystne rozwiązanie – od kolejnego okresu, jeśli podatnik wykaże, że wcześniej pojazd spełniał wymagania (art. 86a ust. 13 ustawy o VAT).
Czy urzędnik może przeprowadzić oględziny pojazdu?
⚠️ Tak. W praktyce coraz częściej urzędnicy w trakcie kontroli dokonują oględzin technicznych pojazdu, aby ocenić jego zgodność z dokumentacją.
Jeśli np. przegroda została usunięta lub nie spełnia wymogów trwałości, a mimo to podatnik rozlicza 100% VAT, kontrolujący mogą zakwestionować prawo do pełnego odliczenia. Urząd może także zasięgnąć opinii rzeczoznawcy lub zażądać ponownego badania technicznego.
Czym jest „trwała przegroda”?
Ustawodawca nie definiuje tego pojęcia, ale w praktyce przyjmuje się, że przegroda musi być:
- wykonana z materiałów uniemożliwiających łatwy demontaż (np. stal, aluminium),
- przymocowana na stałe do konstrukcji pojazdu,
- stanowić fizyczną barierę między kabiną a częścią ładunkową.
Przegrody z tworzywa, przykręcane na śruby lub wsuwane w prowadnice, mogą zostać zakwestionowane jako nietrwałe.
Czy można ponownie odzyskać prawo do 100% VAT?
Tak, ale pod pewnymi warunkami:
- należy przywrócić stan techniczny pojazdu zgodny z wymaganiami ustawy,
- przeprowadzić ponowne badanie techniczne,
- uzyskać nowe zaświadczenie VAT-1 lub VAT-2,
- dokonać odpowiedniego wpisu w dowodzie rejestracyjnym.
Dopiero wtedy można ponownie stosować pełne odliczenie VAT – od momentu spełnienia wszystkich wymagań.
Jak uniknąć błędów przy zakupie pojazdu do firmy?
W przypadku gdy planujesz nabycie pojazdu wykorzystywanego wyłącznie do celów działalności gospodarczej i chcesz skorzystać z pełnego odliczenia VAT, musisz zachować szczególną ostrożność już na etapie zakupu.
Oto najważniejsze zasady:
✔ Zbadaj dokumentację techniczną pojazdu – poproś sprzedawcę o potwierdzenie, czy dany model spełnia przesłanki z art. 86a ust. 9 ustawy o VAT.
✔ Zleć badanie techniczne w okręgowej stacji kontroli pojazdów, by uzyskać zaświadczenie VAT-1 lub VAT-2 (w zależności od rodzaju pojazdu).
✔ Sprawdź, czy przegroda oddzielająca część pasażerską od ładunkowej jest trwała i zgodna z wymogami ustawy.
✔ Zadbaj o właściwy wpis w dowodzie rejestracyjnym, potwierdzający cechy pojazdu – to jeden z kluczowych dowodów w razie kontroli.
✔ Nie dokonuj żadnych modyfikacji, które mogą wpłynąć na konstrukcyjną klasyfikację pojazdu – usunięcie przegrody, montaż drugiego rzędu siedzeń itp.
✔ Upewnij się, że pojazd jest wykorzystywany wyłącznie w działalności – najlepiej, jeśli nie zostanie wpisany do majątku prywatnego i nie będzie używany do celów osobistych.
Kiedy pojazd może być wykorzystywany „marginalnie” poza działalnością?
Ustawodawca dopuszcza sytuacje, w których pojazdy spełniające kryteria konstrukcyjne są sporadycznie wykorzystywane do innych celów, ale ich cechy konstrukcyjne powodują, że użycie poza działalnością jest nieistotne.
To ważne zastrzeżenie, które daje przedsiębiorcom realną ochronę – o ile pojazd:
- ma przegrodę lub kabina i nadwozie są oddzielne konstrukcyjnie,
- nie nadaje się sensownie do użytkowania prywatnego,
- służy głównie w działalności,
– to ewentualne drobne użycie prywatne nie pozbawia prawa do 100% VAT.
Jednak ryzyko rośnie wraz z intensywnością użytkowania pojazdu poza działalnością oraz w przypadku zmian w konstrukcji pojazdu.
Najczęstsze błędy podatników
✖ Uzyskanie VAT-1/VAT-2, a potem demontaż przegrody lub montaż siedzeń – prawo do pełnego VAT wygasa.
✖ Brak badania technicznego przy zakupie – nie masz dowodu w razie kontroli.
✖ Nieświadome korzystanie z pojazdu przez rodzinę/wspólników poza działalnością – ryzyko uznania użycia mieszanego.
✖ Zakup pojazdu bez analizy specyfikacji technicznej – może się okazać, że mimo pozorów pojazd nie spełnia kryteriów.
Podsumowanie
Jeśli chcesz legalnie odliczyć 100% VAT od pojazdu używanego w firmie bez prowadzenia ewidencji przebiegu, musisz pamiętać o kluczowych zasadach:
✅ Pojazd musi spełniać wymagania konstrukcyjne określone w art. 86a ust. 9 ustawy o VAT,
✅ Cechy techniczne muszą wynikać z dokumentów i faktycznego stanu pojazdu,
✅ Badanie techniczne i odpowiedni wpis w dowodzie rejestracyjnym są dowodami, ale nie warunkują samego prawa,
✅ Zmiany w pojeździe mogą spowodować utratę prawa do pełnego odliczenia VAT,
✅ Nawet z zaświadczeniem VAT-1 lub VAT-2, pojazd musi cały czas spełniać techniczne warunki i być wykorzystywany wyłącznie do działalności.
Podstawa prawna
- art. 86a ust. 1–13 – ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. 2023 poz. 1570 z późn. zm.),
- wyrok NSA z 7.06.2018 r., sygn. I FSK 965/16,
- wyrok NSA z 11.05.2023 r., sygn. I FSK 929/20,
- wyrok NSA z 11.01.2023 r., sygn. I FSK 882/19.
Tematy porad zawartych w poradniku
- pełne odliczenie VAT od samochodu 2025
- cechy konstrukcyjne a odliczenie VAT
- VAT-1 i VAT-2 a pojazdy firmowe
- zmiana pojazdu a utrata prawa do VAT
- pojazdy wykorzystywane tylko w działalności