Reforma prawa wzorów przemysłowych w Unii Europejskiej to ważna zmiana, która dotyka każdego, kto projektuje, chroni lub komercjalizuje wzory produktów – zarówno fizycznych, jak i cyfrowych. Nowe przepisy mają na celu lepsze dopasowanie regulacji do realiów XXI wieku, w tym rozwoju technologii 3D czy projektowania cyfrowego. Z tego poradnika dowiesz się, jak zmienia się definicja wzoru przemysłowego, jakie nowe uprawnienia przysługują właścicielom oraz kiedy ochrona może być ograniczona.
🧾 Nowe nazewnictwo – koniec z „wzorami wspólnotowymi”
Od 1 maja 2025 r. (a w niektórych przypadkach od 1 lipca 2026 r.) termin „wzór wspólnotowy” zostaje oficjalnie zastąpiony przez „unijny wzór przemysłowy”. Oznacza to, że:
- rozporządzenie 6/2002 zostało dostosowane do terminologii Traktatu z Lizbony,
- zamiast sądów ds. „wzorów wspólnotowych”, działają sądy ds. unijnych wzorów przemysłowych.
✅ Zmiana jest formalna, ale istotna – podkreśla ścisłe powiązanie ochrony wzorów z polityką rynku wewnętrznego UE.
📐 Nowa definicja wzoru przemysłowego – czas na ruch, animację i grafikę
📜 Przepis: art. 3 pkt 1 rozporządzenia 2024/2822 oraz art. 2 dyrektywy 2024/2823
Wzór przemysłowy to teraz:
„postać całego produktu lub części produktu wynikająca z cech, w szczególności linii, konturów, kolorów, kształtu, faktury lub materiałów samego produktu lub jego dekoracji, włączając w to ruch, przechodzenie lub jakikolwiek inny rodzaj animacji tych cech”.
Nowością jest:
- uznanie elementów dynamicznych – np. animacji, przejść graficznych,
- rezygnacja z pojęcia „ornamentacji” na rzecz „dekoracji”,
- ochrona interfejsów graficznych, krojów pisma, logo, symboli, a nawet produktów cyfrowych.
🧩 Przykład praktyczny:
Firma z Gdyni zaprojektowała panel sterowania do inteligentnego piekarnika, którego przyciski animują się w określony sposób po dotknięciu. Dotąd ochrona takich cech była niepewna – teraz można je chronić jako element wzoru przemysłowego.
👁 Widoczność wzoru – jasność i nowe zasady
Dotychczas były spory: czy wzór musi być widoczny w czasie używania produktu?
📜 Przepis: art. 18a rozporządzenia i art. 15 dyrektywy
„Ochronie podlegają cechy postaci zarejestrowanego wzoru przemysłowego, które są przedstawione w widoczny sposób w zgłoszeniu”.
✅ Oznacza to:
- wzór nie musi być widoczny w realnym użyciu – wystarczy, że jest widocznie przedstawiony w zgłoszeniu,
- wyjątkiem są części składowe produktu złożonego – tam widoczność jest wymagana.
⚖️ Wyrok: T-494/12 – ciastko z warstwą kremu wewnątrz nie było wzorem złożonym – teraz podejście może się zmienić.
🛑 Nowa przesłanka bezwzględna – ochrona dziedzictwa kulturowego
Państwa członkowskie mogą odmówić rejestracji wzoru, jeśli zawiera on elementy dziedzictwa kulturowego będące przedmiotem interesu narodowego (art. 13 ust. 3 dyrektywy). Ochrona może również zostać unieważniona (art. 14 ust. 2).
🧩 Przykład praktyczny:
Twórca z Wrocławia zaprojektował nową linię ceramicznych naczyń, inspirowaną zdobnictwem huculskim. W przypadku zgłoszenia takiego wzoru, Urząd Patentowy może odmówić ochrony, jeśli uzna motyw za część dziedzictwa wymagającego ochrony.
📦 Ochrona druku 3D i plików CAD – wzór w cyfrowym świecie
Nowelizacja wprowadza wyraźną ochronę przed:
- tworzeniem,
- pobieraniem,
- kopiowaniem,
- udostępnianiem plików 3D i oprogramowania (np. CAD), które utrwalają wzór przemysłowy.
📜 Przepis: art. 19 ust. 2 lit. d rozporządzenia; art. 16 ust. 2 lit. d dyrektywy
📌 Od teraz samo rozpowszechnianie pliku STL z modelem np. elementu obudowy chronionego wzorem – jest naruszeniem prawa.
🚚 Wzory w tranzycie – koniec z luką
Właściciel zarejestrowanego wzoru może zakazać:
„wprowadzania na obszar celny UE produktów zawierających identyczny lub zasadniczo identyczny wzór” – nawet jeśli towar ma nie trafić do obrotu w UE (art. 19 ust. 3 rozporządzenia i art. 16 ust. 3 dyrektywy).
✅ Dostosowano zasady do tych obowiązujących przy ochronie znaków towarowych.
🖼 Ograniczenia praw z rejestracji wzoru – więcej wolności twórczej
Nowelizacja dopuszcza więcej przypadków legalnego używania wzoru, bez zgody właściciela:
- Wskazanie pochodzenia produktu – np. porównanie w reklamie (art. 20 ust. 1 lit. d),
- Komentarz, krytyka, parodia – ale zgodnie z uczciwymi praktykami handlowymi (art. 20 ust. 1 lit. e i ust. 2).
🧩 Przykład praktyczny:
Startup reklamowy w Katowicach tworzy grafikę z parodią nowego modelu lampy opartego na zarejestrowanym wzorze – jeśli parodia jest uczciwa i nie szkodzi interesom właściciela, nie narusza prawa.
🛠 Klauzula naprawy – trwała ochrona części zamiennych
Dotychczas „klauzula naprawy” była przejściowa – teraz zyskała charakter stały. Przewidziano też okres przejściowy do 9 grudnia 2032 r.
📜 Przepis: art. 20a rozporządzenia; art. 19 dyrektywy
Części składowe złożonego produktu nie są chronione, jeśli:
- ich forma musi odpowiadać oryginałowi („must match”),
- są używane wyłącznie w celu naprawy i przywrócenia pierwotnego wyglądu produktu.
Dodatkowo:
- producent lub sprzedawca musi czytelnie oznaczyć pochodzenie produktu: nazwę producenta, znak towarowy,
- informacja musi być umieszczona na produkcie, opakowaniu lub w dokumentacji.
🧩 Przykład praktyczny:
Firma motoryzacyjna z Rybnika produkuje lusterka zamienne do aut premium. Teraz musi wyraźnie zaznaczyć, że produkt nie pochodzi od producenta oryginalnego – w przeciwnym razie nie będzie mogła powołać się na klauzulę naprawy.
🧩 Kumulacja ochrony wzoru i utworu – ujednolicenie zasad
Nowe przepisy znoszą możliwość różnicowania ochrony wzoru jako utworu w różnych krajach członkowskich.
📜 Przepis: art. 96 ust. 2 rozporządzenia; art. 23 dyrektywy
Jeśli wzór spełnia wymogi prawa autorskiego, będzie automatycznie chroniony również jako utwór – od chwili powstania lub utrwalenia.
✅ Ułatwienie dla projektantów – nie muszą składać osobnych wniosków o ochronę autorską.
🔵 Nowe oznaczenie wzoru przemysłowego – litera D w kółku
Podobnie jak R w okręgu (znak towarowy) czy C (prawo autorskie), teraz można stosować:
👉 D w okręgu – dla zarejestrowanego wzoru przemysłowego.
Dodatkowo można podać:
- numer rejestracji,
- link do rejestru EUIPO lub UPRP.
🧩 Przykład praktyczny:
Studio projektowe z Krakowa umieszcza oznaczenie „ⓓ 005743-EUIPO” na opakowaniach swoich nowoczesnych głośników – zyskując efekt prewencyjny i informacyjny.
🧾 Rezygnacja z wymogu publicznego ujawnienia wzoru w UE
Rozporządzenie uchyla wymóg, by niezarejestrowany wzór został ujawniony w UE. Ma to znaczenie np. w kontekście Brexitu.
📌 Projektanci będą mogli korzystać z ochrony niezarejestrowanego wzoru przemysłowego także wtedy, gdy produkt został upubliczniony poza UE.
🗂 Zmiany proceduralne – łatwiejsze zgłoszenia, wyższe opłaty
🔹 1. Zgłoszenia tylko online
Od 2025 r. nie będzie można składać wniosków do EUIPO przez urzędy krajowe – tylko bezpośrednio przez system EUIPO (art. 35 ust. 1).
🔹 2. Nowe zasady opłat
- Opłata łączona: rejestracja + publikacja = 350 EUR
- Dodatkowe wzory w zgłoszeniu zbiorowym: 125 EUR każdy
- Brak wymogu jednolitej klasy produktów (można zgłaszać wzory z różnych klas)
Maksymalna liczba wzorów w jednym zgłoszeniu: 50
🔹 3. Radykalny wzrost opłat za przedłużenie:
| Okres ochrony | Obecnie | Po zmianie |
|---|---|---|
| 2. okres (5–10 lat) | 90 EUR | 150 EUR |
| 3. okres (10–15 lat) | 120 EUR | 250 EUR |
| 4. okres (15–20 lat) | 150 EUR | 400 EUR |
| 5. okres (20–25 lat) | 180 EUR | 700 EUR |
🧩 Przykład praktyczny:
Projektant wnętrz z Torunia, który dotąd chronił swoje wzory przez 25 lat za 540 EUR, po zmianach zapłaci 1 850 EUR – ponad trzykrotnie więcej.
⚖️ Konieczne zmiany w ustawie – Prawo własności przemysłowej
Aby dostosować polskie przepisy do dyrektywy 2024/2823, konieczne są zmiany m.in. w:
🔹 Definicji wzoru przemysłowego – art. 102 pwp powinien uwzględniać wzory wirtualne i animowane,
🔹 Ochronie dziedzictwa kulturowego – nowa przesłanka odmowy rejestracji,
🔹 Ochronie 3D i w tranzycie – brak odpowiedników dla art. 19 ust. 2–3 rozporządzenia,
🔹 Dozwolonym użytku – rozszerzenie art. 115 pwp o parodię, komentarz i reklamę porównawczą,
🔹 Oznaczeniu D w okręgu – nowa regulacja,
🔹 Zmianach w opłatach – możliwe dostosowanie opłat krajowych do nowej filozofii kosztowej UE.
✅ Podsumowanie – co musisz zapamiętać?
🔹 Reforma z 2025 r. to ewolucja, nie rewolucja – dostosowuje przepisy do realiów cyfrowych i wzrostu znaczenia projektowania przemysłowego.
🔹 Wprowadzono jasne zasady:
- czym jest wzór przemysłowy,
- jakie elementy można chronić (ruch, interfejs, dekoracje),
- kiedy ochrona jest wyłączona (naprawa, dziedzictwo),
- jak korzystać z cudzych wzorów (parodia, cytat, porównanie).
🔹 Wzrosną koszty ochrony, ale uproszczą się procedury.
🔹 Polska będzie musiała dostosować swoje przepisy – przedsiębiorcy powinni śledzić zmiany w Prawie własności przemysłowej.
📚 Podstawa prawna
- art. 3 pkt 1, art. 3 pkt 2, art. 18a, art. 19 ust. 2–3, art. 20 ust. 1–2, art. 20a, art. 26a, art. 35 ust. 1, art. 37, art. 96 ust. 2 – rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/2822 z dnia 23 października 2024 r. w sprawie zmiany rozporządzenia Rady (WE) nr 6/2002
- art. 2, art. 13 ust. 3, art. 14 ust. 2, art. 15, art. 16 ust. 2–3, art. 18 ust. 1–2, art. 19, art. 23, art. 24 – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/2823 z dnia 23 października 2024 r. w sprawie prawnej ochrony wzorów przemysłowych
🔖Tematy porad zawartych w poradniku
- reforma prawa wzorów przemysłowych 2025
- ochrona wzoru przemysłowego w UE
- wzory przemysłowe a druk 3D
- procedura rejestracji wzoru EUIPO
- opłaty za wzory unijne