Rażąco niska cena w zamówieniach publicznych to problem, który może doprowadzić do poważnych konsekwencji – zarówno dla wykonawców, jak i zamawiających. Z jednej strony zamawiający ma obowiązek wydatkowania środków publicznych w sposób oszczędny, z drugiej – nie może dopuścić do wyboru oferty, której realizacja okaże się niemożliwa z uwagi na zbyt niską cenę. W tym poradniku dowiesz się, czym jest cena rażąco niska, jak ją zidentyfikować, jak wygląda procedura jej weryfikacji i jakie ryzyka wiążą się z jej akceptacją.
🔍 Czym jest rażąco niska cena?
Prawo zamówień publicznych nie zawiera legalnej definicji „rażąco niskiej ceny”. Pojęcie to jest oceniane w kontekście konkretnego postępowania i odnosi się do ceny, która może wskazywać, że wykonanie zamówienia w ramach oferty nie będzie możliwe.
⚠️ Kluczowe cechy rażąco niskiej ceny to:
- niewiarygodność i nierealność w porównaniu z rynkiem,
- brak rentowności – wykonawca nie jest w stanie osiągnąć zysku,
- cena poniżej kosztów wytworzenia produktu, usługi lub roboty budowlanej,
- zagrożenie dla prawidłowego wykonania zamówienia.
Nie chodzi więc wyłącznie o arytmetycznie niską cenę – ważne są również realia rynkowe i możliwości wykonawcy.
⚙️ Jak zamawiający powinien postępować, gdy podejrzewa rażąco niską cenę?
Zamawiający nie może automatycznie odrzucić oferty tylko dlatego, że jej cena „wydaje się podejrzanie niska”. Ustawodawca przewidział pięcioetapowy mechanizm weryfikacji (art. 224 p.z.p.):
- Zidentyfikuj – porównaj cenę oferty z kosztorysem, cenami rynkowymi lub średnią ceną ofertową.
- Wyjaśnienie – wezwij wykonawcę do wyjaśnienia elementów oferty.
- Uzasadnienie – wykonawca przygotowuje wyjaśnienie, poparte dowodami.
- Weryfikuj – analizuj spójność i realność wyjaśnień.
- Zdecyduj – zaakceptuj lub odrzuć ofertę, uzasadniając decyzję.
📌 Obowiązkowe wyjaśnienia muszą być żądane, jeśli cena oferty jest niższa o co najmniej 30% od:
- szacunkowej wartości zamówienia powiększonej o VAT,
- lub średniej arytmetycznej cen pozostałych ważnych ofert (jeśli brak jest cen odrzuconych).
📚 Przykłady z praktyki – kiedy cena może być rażąco niska?
🧑🔧 Przykład 1 – roboty budowlane
Gmina Zawiszewo ogłosiła przetarg na budowę remizy OSP. Większość ofert opiewała na kwoty ok. 2,4 mln zł brutto. Jeden z wykonawców zaproponował realizację za 1,65 mln zł. Zamawiający wezwał firmę do złożenia wyjaśnień.
W odpowiedzi wykonawca wskazał:
- własną hurtownię materiałów budowlanych,
- zespół stałych pracowników,
- brak potrzeby wynajmowania sprzętu.
Po weryfikacji zamawiający uznał, że cena choć niska, jest uzasadniona i nie została odrzucona.
🏢 Przykład 2 – usługa IT
Urząd Marszałkowski w Zielnej planował wdrożenie systemu do ewidencji zezwoleń. W przetargu jedna z firm zaoferowała 98 tys. zł, podczas gdy inne oferty opiewały na kwoty od 150 do 190 tys. zł.
Wezwana do wyjaśnień firma nie przedstawiła dowodów na posiadanie autorskiego systemu ani zaplecza programistycznego. Oferta została odrzucona z uwagi na brak realności przedstawionej wyceny.
⚖️ Obowiązki wykonawcy przy obronie ceny
Wykonawca musi udowodnić, że:
- cena jest realna i rzetelna,
- zamówienie może zostać wykonane w zaoferowanej kwocie,
- zastosowano oszczędności wynikające np. z organizacji pracy, technologii, wyjątkowych warunków zakupu materiałów itp.
❗Ciężar dowodu spoczywa wyłącznie na wykonawcy (art. 224 ust. 5 p.z.p.).
💣 Ryzyka akceptacji oferty z rażąco niską ceną
Zamawiający, który zaakceptuje zaniżoną cenę, może narazić się na szereg zagrożeń:
- niewykonanie zamówienia lub jego niska jakość,
- przeciągające się terminy,
- roszczenia o zmianę wynagrodzenia lub zakresu umowy,
- konflikty z wykonawcą lub jego podwykonawcami,
- upadłość wykonawcy,
- konieczność rozpoczynania procedury od nowa,
- utrata zaufania innych wykonawców i obniżenie konkurencyjności.
🧾 Podsumowanie – co warto zapamiętać?
✔ Cena rażąco niska nie musi być najniższa – wystarczy, że budzi uzasadnione wątpliwości.
✔ Zamawiający ma obowiązek wyjaśnić sprawę zanim podejmie decyzję.
✔ Wykonawca musi udowodnić, że potrafi wykonać zamówienie za zaoferowaną cenę.
✔ Ostateczna decyzja o odrzuceniu oferty musi być oparta na spójnych i logicznych wyjaśnieniach (lub ich braku).
✔ Zaniżone ceny to ryzyko strategiczne – dla budżetu, jakości i całego rynku.
📜 Podstawa prawna:
- art. 44 ust. 3 pkt 1 – ustawa o finansach publicznych
- art. 224 ust. 1–6, art. 226 ust. 1 pkt 8, art. 537 pkt 1, art. 586 pkt 1 – ustawa z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych
🔎 Tematy porad zawartych w poradniku:
- rażąco niska cena w przetargu
- wyjaśnienia wykonawcy PZP
- odrzucenie oferty przetargowej
- ryzyka zaniżonych cen
- obowiązki zamawiającego 2025