Nieporozumienia w rodzinie to rzecz codzienna, ale nie każde takie zdarzenie uprawnia do cofnięcia darowizny. Wielu darczyńców – szczególnie rodziców przekazujących dzieciom nieruchomości – myśli, że każda sprzeczka lub brak szacunku to już rażąca niewdzięczność. Tymczasem prawo wymaga spełnienia bardzo konkretnych przesłanek. W tym poradniku wyjaśniam, czym naprawdę jest rażąca niewdzięczność, jak ją udowodnić i co zrobić, by odwołanie darowizny nie zostało oddalone w sądzie.
💥 Czym jest rażąca niewdzięczność?
Rażąca niewdzięczność to jedno z najczęstszych uzasadnień odwołania darowizny. Jednak aby było ono skuteczne, musi spełniać wysokie wymogi prawne.
Zgodnie z przepisem:
„Darczyńca może odwołać darowiznę już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.”
– art. 898 § 1 Kodeksu cywilnego
Nie chodzi tu o zwykłą sprzeczkę, różnicę zdań czy nawet chłodne relacje. Sąd Najwyższy i sądy apelacyjne wielokrotnie podkreślały, że niewdzięczność musi być „rażąca”, czyli:
- świadoma, zawiniona i skierowana bezpośrednio przeciwko darczyńcy,
- poważna w swoim charakterze,
- w odczuciu przeciętnego człowieka – trudna do zaakceptowania.
Przykładami mogą być:
- stosowanie przemocy wobec darczyńcy,
- świadome działanie na jego szkodę (np. oszustwo, fałszowanie dokumentów),
- poważne znieważenie, groźby karalne,
- rażące zlekceważenie obowiązku alimentacyjnego lub opieki.
⚖ Kiedy sąd odrzuci odwołanie darowizny?
Sąd Apelacyjny w Lublinie (I ACa 615/24) przypomniał, że to na darczyńcy ciąży obowiązek udowodnienia rażącej niewdzięczności – nie wystarczy samo przekonanie, że druga strona się źle zachowuje.
W sprawie rozpoznawanej przez sąd:
- ojciec przekazał zięciowi połowę gospodarstwa,
- po czasie chciał cofnąć darowiznę, twierdząc, że zięć go ubliżał, popychał, próbował nawet potrącić samochodem,
- sąd uznał, że nie było wystarczających dowodów na to, że sytuacje miały miejsce w sposób świadomy i zawiniony – lub że w ogóle miały miejsce,
- dodatkowo większość rzekomych zdarzeń była starsza niż 12 miesięcy – co również ma kluczowe znaczenie.
👉 Zwykły konflikt rodzinny to za mało. Sąd stwierdził, że konflikt miał charakter wewnątrzrodzinny, a nie rażąco naganny. Kluczowy był też brak dowodów i przekroczenie rocznego terminu na odwołanie darowizny.
📅 Termin na odwołanie darowizny: tylko rok!
To pułapka, w którą wpada wielu darczyńców.
„Darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.”
– art. 899 § 3 Kodeksu cywilnego
Oznacza to, że:
- czas nie liczy się od samego zdarzenia, tylko od momentu, kiedy darczyńca się o nim dowiedział,
- ale maksymalny termin to 1 rok – i ani dnia więcej,
- jeśli darczyńca powołuje się na kilka zachowań, musi wykazać, że choć jedno z nich miało miejsce (lub zostało ujawnione) w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
🧪 Praktyczny przykład 1: skuteczne odwołanie darowizny
🧑🌾 Pan Kazimierz przekazał swojemu synowi, Marcinowi, 3-hektarową działkę w Wielkopolsce. Po 6 miesiącach syn pobił ojca po pijaku – sprawa trafiła do sądu karnego. Gdy Pan Kazimierz wyszedł ze szpitala, po 3 tygodniach od zdarzenia złożył oświadczenie o odwołaniu darowizny.
✔ Mamy:
- poważne, fizyczne naruszenie nietykalności,
- dowody – dokumentacja medyczna i zawiadomienie na policję,
- zachowanie mieszczące się w 12-miesięcznym terminie.
👉 W takim przypadku sąd uznałby rażącą niewdzięczność i darowizna mogłaby zostać skutecznie cofnięta.
🧪 Praktyczny przykład 2: nieskuteczne odwołanie darowizny
👴 Pani Helena przekazała w darowiźnie mieszkanie swojej wnuczce, Magdzie. Po roku stosunki uległy pogorszeniu. Magda przestała regularnie odwiedzać babcię i nie zaprosiła jej na swoje wesele. Pani Helena poczuła się urażona i po dwóch latach złożyła oświadczenie o odwołaniu darowizny.
✖ Mamy:
- brak dowodów na celowe działanie przeciwko darczyńcy,
- upłynęło więcej niż 12 miesięcy od „rzekomego” zdarzenia,
- zachowanie wnuczki nie przekracza granic społecznej normy.
👉 W takim przypadku sąd oddaliłby powództwo – podobnie jak w sprawie rozpatrywanej przez Sąd Apelacyjny w Lublinie.
🧾 Jak przygotować oświadczenie o odwołaniu darowizny?
- Forma pisemna z podpisem – najlepiej z potwierdzeniem odbioru.
- Konieczne elementy:
- data i miejsce,
- dane darczyńcy i obdarowanego,
- wskazanie darowizny (data, forma, przedmiot),
- dokładne opisanie konkretnego zachowania obdarowanego, uzasadniającego rażącą niewdzięczność,
- wskazanie terminu, w którym darczyńca się o tym dowiedział.
📌 Pamiętaj: samo złożenie oświadczenia nie przenosi automatycznie własności z powrotem na darczyńcę – konieczne może być postępowanie sądowe, jeśli obdarowany odmówi zwrotu.
🧠 Podsumowanie – o czym warto pamiętać?
- ✔ Rażąca niewdzięczność musi być świadoma, zawiniona i poważna – nie każda nieuprzejmość ją spełnia.
- ✔ Ciężar dowodu spoczywa na darczyńcy – musisz mieć dowody.
- ✔ Obowiązuje roczny termin od momentu dowiedzenia się o zachowaniu – nie odkładaj sprawy na później.
- ✔ Konflikt rodzinny nie oznacza automatycznie niewdzięczności.
- ✖ W sprawach spornych warto skonsultować się z adwokatem lub radcą prawnym.
📚 Podstawa prawna
- art. 6 – Kodeks cywilny
- art. 898 § 1 – Kodeks cywilny
- art. 899 § 3 – Kodeks cywilny
🔎 Tematy porad zawartych w poradniku:
- odwołanie darowizny 2025
- rażąca niewdzięczność przykłady
- cofnięcie darowizny nieruchomości
- termin odwołania darowizny
- jak udowodnić rażącą niewdzięczność
🔗 Przydatne strony urzędowe:
- https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc – Ministerstwo Sprawiedliwości
- https://orzeczenia.ms.gov.pl – Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych
- https://sip.lex.pl – System Informacji Prawnej LEX (dla pełnego tekstu wyroku)