Dla wielu mniejszych jednostek prowadzących uproszczoną rachunkowość zgodnie z art. 28b ustawy o rachunkowości, pojawia się pytanie: jak ująć skutki przeszacowania krótkoterminowych aktywów finansowych wycenianych w skorygowanej cenie nabycia? Ten poradnik wyjaśnia, kiedy i na jakiej podstawie należy dokonywać takich przeszacowań, oraz jak je zaksięgować – także wtedy, gdy jednostka nie stosuje rozporządzenia o instrumentach finansowych.
Czym jest wycena według skorygowanej ceny nabycia?
Skorygowana cena nabycia to sposób wyceny, który polega na ustaleniu wartości aktywa finansowego z uwzględnieniem przepływów pieniężnych (np. odsetek, rat kapitałowych) oraz efektywnej stopy procentowej i czasu trwania inwestycji. To metoda typowa np. dla obligacji trzymanych do terminu zapadalności czy lokat terminowych, które jednostka planuje utrzymać do końca umowy.
Jednostki, które spełniają progi określone w art. 28b ustawy o rachunkowości, mogą uprościć rachunkowość i wybrać tę formę wyceny, unikając stosowania bardziej złożonych zasad wynikających z rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie instrumentów finansowych.
Jak księgować skutki przeszacowania?
Jeśli jednostka nie stosuje przepisów rozporządzenia o instrumentach finansowych, skutki przeszacowania krótkoterminowych aktywów finansowych wycenianych według skorygowanej ceny nabycia należy ujmować zgodnie z art. 35 ust. 3 ustawy o rachunkowości.
Zatem:
✔ Utrata wartości aktywów – księgowana w całości jako koszt finansowy
✔ Wzrost wartości aktywów – ujmowany w całości jako przychód finansowy
📌 Ten sposób ewidencji jest analogiczny do wyceny w wartości rynkowej, mimo że technicznie mamy do czynienia z innym mechanizmem ustalania wartości księgowej.
Kiedy powstaje obowiązek przeszacowania?
Przeszacowanie krótkoterminowych aktywów finansowych może być konieczne m.in. w następujących przypadkach:
- 📉 Spadek wartości rynkowej aktywa – np. gdy emitent obligacji ma problemy finansowe, co obniża wartość rynkową instrumentu
- 📈 Zmiany parametrów ekonomicznych aktywa – np. aktualizacja efektywnej stopy procentowej lub harmonogramu spłat
- 🧾 Przegląd bilansowy na koniec roku – każdorazowo na dzień bilansowy należy sprawdzić, czy wartość aktywa wymaga korekty
Ważne: w przypadku wyceny według skorygowanej ceny nabycia wartość aktywa nie zależy bezpośrednio od wartości rynkowej, ale od jego ekonomicznego „harmonogramu życia”. Mimo to, zmiana wartości ekonomicznej (np. zmiana wiarygodności kontrahenta) może wpłynąć na konieczność przeszacowania.
Czy można stosować rozporządzenie o instrumentach finansowych?
📄 Zgodnie z art. 28b ustawy o rachunkowości, jednostki, które nie przekraczają dwóch z trzech progów:
- 27 000 000 zł sumy bilansowej,
- 54 000 000 zł przychodów netto,
- 50 etatów średniorocznie
– nie muszą stosować rozporządzenia w sprawie instrumentów finansowych.
Jeśli jednak dobrowolnie zdecydują się je stosować, powinny stosować je w całości, zgodnie z jego postanowieniami. Brak decyzji o stosowaniu rozporządzenia oznacza konieczność działania wyłącznie w oparciu o przepisy ustawy o rachunkowości.
📝 Przykład praktyczny:
Firma „Fin-Budex” sp. z o.o. z siedzibą w Radomiu posiada krótkoterminowe obligacje skarbowe o terminie wykupu za 6 miesięcy. Zgodnie z polityką rachunkowości jednostka wycenia je według skorygowanej ceny nabycia i nie stosuje rozporządzenia o instrumentach finansowych. Na koniec roku obligacje mają niższą wartość z powodu utraty zdolności kredytowej emitenta. Firma księguje spadek wartości jako koszt finansowy, zgodnie z art. 35 ust. 3 ustawy o rachunkowości.
Podsumowanie
⚠️ Jeśli Twoja firma wycenia krótkoterminowe aktywa finansowe według skorygowanej ceny nabycia i nie stosuje rozporządzenia o instrumentach finansowych, pamiętaj:
- Skutki przeszacowania księgujesz bezpośrednio w przychodach i kosztach finansowych.
- Zawsze kieruj się art. 35 ust. 3 u.r. – nawet jeśli aktywa nie są wyceniane w wartościach rynkowych.
- Wybór, czy stosujesz rozporządzenie o instrumentach finansowych, powinien być świadomy i opisany w polityce rachunkowości.
Podstawa prawna
- art. 28b – ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości
- art. 28 ust. 1 pkt 5 – ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości
- art. 35 ust. 3 – ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości
Tematy porad zawartych w poradniku
- przeszacowanie aktywów finansowych 2025
- krótkoterminowe inwestycje księgowanie
- skorygowana cena nabycia wycena
- uproszczona rachunkowość 28b
- wycena aktywów ustawa o rachunkowości