Sprawa przesłuchań świadków w postępowaniach podatkowych budzi liczne pytania, szczególnie gdy organ nie ujawnia danych osobowych świadków przed przesłuchaniem. Wielu przedsiębiorców i ich pełnomocników zastanawia się, czy brak takich informacji może naruszać ich prawo do obrony oraz jak w praktyce skutecznie zabezpieczyć swoje interesy w kontakcie z organem podatkowym. Przeczytaj, jakie są zasady i obowiązki organów podatkowych w tym zakresie oraz jak postępować, by nie zostać zaskoczonym podczas przesłuchania.
Zasada prawdy obiektywnej a przesłuchanie świadków
Organy podatkowe zobowiązane są do wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy i podjęcia wszelkich niezbędnych działań, które mają prowadzić do ustalenia rzeczywistego stanu faktycznego. Tak wynika z art. 122 Ordynacji podatkowej, określającego tzw. zasadę prawdy obiektywnej. W praktyce oznacza to, że w toku kontroli podatkowej, celno-skarbowej lub postępowania podatkowego, organy mogą przesłuchiwać świadków, powoływać biegłych czy przeprowadzać oględziny.
Jednak to, jak organy zawiadamiają strony o takich czynnościach, podlega ściśle określonym regułom. Przede wszystkim – i tu pojawia się częsty problem – zawiadomienie o przesłuchaniu świadka nie musi zawierać danych personalnych osoby, która ma zostać przesłuchana.
Co musi zawierać zawiadomienie o przesłuchaniu świadka?
Zgodnie z art. 190 § 1 Ordynacji podatkowej, strona musi zostać powiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadka, opinii biegłych lub oględzin, przynajmniej na 7 dni przed terminem tej czynności.
W praktyce organ przesyła zwykle pismo o treści zbliżonej do poniższego przykładu:
„Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego w Toruniu zawiadamia, że w dniu 23 lipca 2025 r. o godz. 10.00 w siedzibie urzędu przy ul. Prostej 12, sala konferencyjna nr 3, odbędzie się przesłuchanie świadka w postępowaniu podatkowym dotyczącym spółki ABCD.”
W takim zawiadomieniu nie ma obowiązku podania imienia i nazwiska świadka. Przepis mówi jedynie o miejscu i terminie. Naruszenie 7-dniowego terminu (np. zawiadomienie na 5 dni przed) jest jednak istotne i może być podstawą do skutecznego zarzutu naruszenia przepisów postępowania, co potwierdza m.in. orzecznictwo sądów administracyjnych.
Czy strona może poznać dane świadka przed przesłuchaniem?
Brak informacji o personaliach świadka w zawiadomieniu nie oznacza, że strona pozostaje całkowicie pozbawiona możliwości ich poznania. Masz kilka prawnych narzędzi, by sięgnąć po te dane:
- Prawo do wglądu w akta sprawy (art. 178 Ordynacji podatkowej) – na każdym etapie postępowania masz prawo zapoznać się z aktami sprawy. W aktach powinno znajdować się wezwanie dla świadka, zawierające jego dane osobowe.
- Wniosek o udostępnienie danych świadka – możesz złożyć formalny wniosek do organu o wskazanie, kogo zamierza przesłuchać.
Przykład praktyczny
Pani Alicja prowadzi małą firmę transportową. Otrzymała zawiadomienie o przesłuchaniu świadka, ale bez podania jego personaliów. Jako że sprawa dotyczyła rozliczeń z jednym z kierowców, złożyła do urzędu pismo, powołując się na art. 178 Ordynacji podatkowej, z prośbą o umożliwienie wglądu w akta oraz wskazanie, kto ma być przesłuchiwany. Urząd nie odmówił udzielenia tej informacji, a Pani Alicja mogła odpowiednio przygotować się do czynności.
Co w przypadku odmowy podania danych świadka?
Teoretycznie organ podatkowy nie może odmówić dostępu do danych osobowych świadka, jeśli złożysz odpowiedni wniosek (art. 178 oraz art. 123 Ordynacji podatkowej). Utrudnianie dostępu do tych informacji mogłoby zostać uznane za naruszenie podstawowych zasad postępowania, w tym prawa do obrony, a w konsekwencji – nawet skutkować uchyleniem decyzji podatkowej przez sąd administracyjny.
Przykład praktyczny
Spółka XYZ otrzymała odmowę podania nazwiska świadka, pomimo złożonego wniosku. Pełnomocnik spółki złożył zażalenie do Dyrektora Izby Administracji Skarbowej. W postępowaniu sądowym sąd uchylił decyzję organu, uznając, że naruszenie prawa do czynnego udziału w postępowaniu miało istotny wpływ na wynik sprawy.
Podsumowanie – jak skutecznie chronić swoje prawa podczas przesłuchania świadków?
- Pamiętaj, że organ podatkowy nie ma obowiązku informować o danych osobowych świadka w samym zawiadomieniu o przesłuchaniu.
- Zawsze masz prawo wglądu do akt sprawy i uzyskania informacji o osobach powoływanych na świadków.
- Jeżeli nie otrzymasz tych danych, złóż wniosek o udostępnienie personaliów świadka – urząd nie powinien tego odmówić.
- Odmowa może stanowić istotne naruszenie prawa do obrony i być podstawą do skutecznego zakwestionowania decyzji podatkowej.
- Pamiętaj, by zachować wszelką korespondencję z urzędem oraz odpowiednio wcześnie występować z wnioskami – to najlepszy sposób na zapewnienie sobie możliwości skutecznej obrony.
Podstawa prawna
- art. 122, art. 178, art. 190 § 1, art. 123, art. 289 § 1 – ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. 2023 poz. 2383 z późn. zm.)
- art. 94 – ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. 2024 poz. 557 z późn. zm.)
Tematy porad zawartych w poradniku
- przesłuchanie świadka w postępowaniu podatkowym
- dostęp do akt sprawy podatkowej
- ochrona praw podatnika w przesłuchaniu
- obowiązki organu podatkowego podczas przesłuchania
- wniosek o dane świadka w postępowaniu podatkowym
Przydatne strony urzędowe: