Pojęcie „produktu skomunikowanego” odgrywa kluczową rolę w Rozporządzeniu o danych (Data Act – DA), które zmienia sposób funkcjonowania rynku cyfrowego w Unii Europejskiej. Od poprawnej interpretacji tej definicji zależy m.in. to, czy na producenta, dostawcę lub użytkownika końcowego nakładane są określone obowiązki związane z dostępem do danych i ich udostępnianiem. W tym poradniku wyjaśniam, czym dokładnie jest produkt skomunikowany, jakie są jego cechy i kiedy dane urządzenie nie mieści się w tej definicji – w świetle przepisów oraz praktycznych przykładów.
📌 Co to jest produkt skomunikowany – definicja z Rozporządzenia o danych
Zgodnie z art. 2 pkt 5 Rozporządzenia (UE) 2023/2854 w sprawie harmonijnych przepisów dotyczących uczciwego dostępu do danych i ich wykorzystywania (Data Act):
„produktem skomunikowanym jest rzecz, która spełnia łącznie następujące warunki:
a) pozyskuje, generuje lub zbiera dane dotyczące jej wykorzystywania lub otoczenia,
b) jest zdolna do komunikowania tych danych,
c) jej podstawową funkcją nie jest przechowywanie, przetwarzanie ani przesyłanie danych w imieniu strony trzeciej (innej niż użytkownik).”
✅ Produkt skomunikowany – czyli co?
To fizyczne urządzenie, które:
- samodzielnie zbiera dane dotyczące siebie, otoczenia lub użytkownika (np. pomiar temperatury, lokalizacji, aktywności),
- jest w stanie te dane przesłać (np. przez Internet, Bluetooth, USB),
- nie działa jedynie jako pośrednik w przetwarzaniu danych (czyli nie jest np. zwykłym routerem czy serwerem).
✖ Co NIE jest produktem skomunikowanym?
- Dyski zewnętrzne, serwery NAS, routery – ponieważ ich rolą jest tylko przechowywanie lub przekazywanie danych,
- Centra danych i inne urządzenia infrastrukturalne – jeżeli nie generują danych samodzielnie, a jedynie je „obsługują”,
- Prototypy i produkty testowe – czyli urządzenia niedostępne jeszcze komercyjnie dla użytkownika końcowego.
🧠 Przykłady urządzeń uznawanych za produkt skomunikowany
Rozporządzenie nie zawiera zamkniętego katalogu produktów skomunikowanych, ale na podstawie motywu 14 preambuły DA oraz praktyki rynkowej można wskazać typowe przykłady:
🏠 Urządzenia domowe
- inteligentna lodówka, która monitoruje temperaturę i informuje o konieczności serwisowania,
- robot sprzątający, który analizuje rozkład pomieszczeń i raportuje efektywność czyszczenia,
- pralka przesyłająca dane o cyklu prania i zużyciu energii do aplikacji użytkownika.
🏭 Przemysł i infrastruktura
- maszyna CNC z systemem diagnostycznym monitorującym wibracje i temperaturę pracy,
- nowoczesna suszarka przemysłowa przesyłająca dane o czasie suszenia i zużyciu energii do producenta,
- inteligentny licznik zużycia wody, energii lub gazu.
🚜 Rolnictwo
- automatyczny system nawadniania reagujący na wilgotność gleby,
- ciągnik z systemem GPS i rejestrem aktywności w terenie.
🩺 Medycyna i zdrowie
- zegarek sportowy mierzący tętno i przesyłający dane do aplikacji zdrowotnej,
- implant z funkcją przesyłania danych diagnostycznych do lekarza.
🔄 Sposoby komunikowania danych przez produkt skomunikowany
Produkt skomunikowany może przekazywać dane na różne sposoby:
1. Łączność elektroniczna
- Sieć komórkowa (LTE, 5G)
- Wi-Fi
- Bluetooth
- NFC
2. Łącza fizyczne
- USB
- HDMI
- Ethernet
3. Dostęp lokalny
- Ekran urządzenia
- Interfejs użytkownika na miejscu
Wszystkie te formy przesyłu muszą służyć komunikowaniu danych generowanych przez urządzenie, a nie tylko ich pasywnemu przesyłaniu od innego źródła.
⚠️ Główna funkcja produktu – kryterium wykluczające
Jeśli podstawową funkcją urządzenia jest:
- wyłącznie przechowywanie danych (np. dysk HDD/SSD),
- przesyłanie danych w imieniu podmiotu trzeciego (np. router dla usługodawcy internetowego),
- przetwarzanie danych dla zewnętrznej usługi, a nie dla użytkownika (np. edge computing dla dostawcy chmury),
to nie spełnia ono definicji produktu skomunikowanego.
📚 Przykłady praktyczne: kiedy urządzenie jest produktem skomunikowanym, a kiedy nie?
✔ Przykład 1: Smart ekspres do kawy
Funkcje:
- Mierzy ilość zaparzonej kawy, zużycie wody, stan techniczny.
- Przesyła dane do aplikacji mobilnej.
➡ Produkt skomunikowany – generuje dane użytkowe i techniczne, które są przekazywane do użytkownika.
✖ Przykład 2: Router Wi-Fi
Funkcje:
- Przekazuje dane między urządzeniami i Internetem.
- Nie mierzy samodzielnie aktywności użytkownika ani parametrów otoczenia.
➡ Nie jest produktem skomunikowanym – działa wyłącznie jako pośrednik danych.
✔ Przykład 3: Inteligentny termostat
Funkcje:
- Monitoruje temperaturę, obecność domowników.
- Przesyła dane do aplikacji sterującej ogrzewaniem.
➡ Produkt skomunikowany – gromadzi i komunikuje dane na temat otoczenia i użytkowania.
🔍 Wątpliwości interpretacyjne – co z urządzeniami hybrydowymi?
Niektóre urządzenia mogą być trudne do zaklasyfikowania. Przykład:
❓ Inteligentny system alarmowy
- Rejestruje obraz, analizuje go lokalnie.
- Przesyła jedynie alert lub metadane do użytkownika.
➡ Wątpliwość: czy dane są tworzone dla użytkownika, czy dla zewnętrznej usługi?
W takich przypadkach kluczowe jest podejście funkcjonalne:
- Czy urządzenie jest autonomicznym źródłem danych służących użytkownikowi?
- Czy generowane dane mają charakter pierwotny, czy tylko pośredniczący?
🔬 Znaczenie dla przedsiębiorców i producentów
Z punktu widzenia firm i producentów, zakwalifikowanie urządzenia jako produktu skomunikowanego oznacza m.in.:
- objęcie regulacjami dotyczącymi udostępniania danych użytkownikom (rozdział II DA),
- konieczność zapewnienia interfejsów do eksportu danych,
- obowiązki informacyjne wobec użytkowników końcowych,
- ograniczenia w zakresie zastrzegania dostępu do danych.
Z drugiej strony, urządzenia niebędące produktami skomunikowanymi są wyłączone z powyższych obowiązków, co może mieć znaczenie w planowaniu funkcji urządzenia i jego wprowadzeniu na rynek.
✅ Podsumowanie: kluczowe cechy produktu skomunikowanego
| Cecha | Wymagana dla produktu skomunikowanego? |
|---|---|
| Gromadzi dane o użytkowaniu lub otoczeniu | ✔ TAK |
| Przesyła dane w jakiejkolwiek formie | ✔ TAK |
| Jego główna funkcja to coś innego niż transmisja danych w cudzym imieniu | ✔ TAK |
| Jest fizycznym urządzeniem | ✔ TAK |
| Ma zakończony cykl projektowy i jest dostępny komercyjnie | ✔ TAK |
| Przechowuje dane bez ich tworzenia | ✖ NIE |
📄 Podstawa prawna
- art. 2 pkt 5 – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2854 z dnia 13 grudnia 2023 r. w sprawie harmonijnych przepisów dotyczących uczciwego dostępu do danych i ich wykorzystywania (Data Act)
Tematy porad zawartych w poradniku
- definicja produktu skomunikowanego DA
- obowiązki producentów inteligentnych urządzeń
- co podlega pod Rozporządzenie o danych 2025
- różnice między urządzeniem komunikującym a przetwarzającym dane
- inteligentne urządzenia a Data Act