Wielu przedsiębiorców i osób prywatnych może niespodziewanie znaleźć się w sytuacji, gdy wobec nich wszczęto egzekucję na podstawie administracyjnego tytułu wykonawczego. Zrozumienie, kiedy i jak można zablokować taką egzekucję, jest kluczowe, ponieważ nie zawsze wystarczy samo wniesienie powództwa do sądu. W tym poradniku dowiesz się, w jakich przypadkach możesz skutecznie pozbawić wykonalności administracyjny tytuł wykonawczy, jak przebiega taka procedura, a także na co musisz zwrócić szczególną uwagę, aby nie popełnić kosztownych błędów.
Kiedy można wytoczyć powództwo o pozbawienie wykonalności administracyjnego tytułu wykonawczego?
Nie każdy administracyjny tytuł wykonawczy można zaskarżyć w sądzie. Zgodnie z art. 777 § 1 pkt 3 Kodeksu postępowania cywilnego, dopuszczalne jest wytoczenie powództwa opozycyjnego (czyli tzw. powództwa przeciwegzekucyjnego) względem tych tytułów, które uzyskały sądową klauzulę wykonalności. Chodzi tu o sytuacje, gdy egzekucja administracyjna przenosi się na grunt postępowania cywilnego (np. gdy dłużnik posiada majątek poza granicami Polski albo administracyjny tytuł wykonawczy nie może być wykonany przez organy administracji).
Powództwo opozycyjne możesz oprzeć na trzech przesłankach:
- Nieistnienie zobowiązania (np. dług już spłacony, dług w ogóle nie istnieje),
- Wygaśnięcie zobowiązania (np. przedawnienie, umorzenie przez organ),
- Niewykonalność zobowiązania (np. egzekwowane świadczenie się nie należy wierzycielowi).
Ważne! Sądy cywilne nie mają prawa samodzielnie badać, czy zobowiązanie wygasło lub nie może być egzekwowane. Te okoliczności stwierdza wyłącznie organ administracyjny, który wydał tytuł wykonawczy.
Przykład 1
Pan Grzegorz, przedsiębiorca z Poznania, otrzymał pismo o wszczęciu egzekucji z majątku w związku z rzekomo nieopłaconą opłatą za korzystanie ze środowiska z 2021 r. Twierdzi, że zobowiązanie to przed laty wygasło na mocy decyzji urzędu marszałkowskiego, jednak egzekucja została wszczęta na podstawie administracyjnego tytułu wykonawczego.
Co powinien zrobić?
Najpierw powinien uzyskać od urzędu marszałkowskiego orzeczenie potwierdzające wygaśnięcie zobowiązania. Dopiero wtedy, przedstawiając to orzeczenie sądowi, może skutecznie domagać się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego.
Przykład 2
Spółka „AutoTrans” z Lublina prowadziła spór z organem skarbowym o zaległe podatki. Po przegranej sprawie podatkowej wydano administracyjny tytuł wykonawczy, a następnie sąd nadał mu klauzulę wykonalności. W międzyczasie Naczelnik Urzędu Skarbowego stwierdził, że podatek został już zapłacony przez spółkę i zobowiązanie wygasło. Spółka może teraz wystąpić do sądu o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, ale musi dołączyć orzeczenie Naczelnika.
Zakres uprawnień sądu cywilnego – jakie sprawy bada sąd?
Sąd cywilny, rozpoznając powództwo przeciwegzekucyjne dotyczące administracyjnego tytułu wykonawczego, może zbadać jedynie, czy orzeczenie stwierdzające wygaśnięcie zobowiązania lub brak możliwości egzekucji wydał właściwy organ administracyjny. Nie analizuje samodzielnie, czy rzeczywiście zobowiązanie wygasło, ani czy egzekucja jest zasadna – to leży wyłącznie w gestii organu administracyjnego.
Ograniczenie to dotyczy także spraw, w których podstawą powództwa jest okoliczność wskazana w art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c. – czyli sytuacji, gdy dłużnik powołuje się na zdarzenia po wydaniu tytułu wykonawczego, które sprawiają, że egzekucja nie powinna mieć miejsca.
Jedynym wyjątkiem, gdy sąd cywilny może samodzielnie ocenić okoliczności sprawy, jest powództwo oparte na art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., czyli jeśli dłużnik przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności (np. podważa, że był stroną sprawy, albo kwestionuje podpis na dokumencie).
Jak wygląda procedura? Krok po kroku
- Ustal, czy administracyjny tytuł wykonawczy otrzymał klauzulę wykonalności sądu cywilnego – tylko w takim przypadku powództwo opozycyjne jest dopuszczalne.
- Ubiegnij się o wydanie przez organ administracyjny orzeczenia – musi ono stwierdzać, że zobowiązanie wygasło lub nie może być egzekwowane.
- Wnieś powództwo do sądu cywilnego – dołącz orzeczenie organu administracyjnego oraz inne dokumenty, które mogą potwierdzić Twoje racje.
- W toku postępowania sądowego – sąd bada wyłącznie to, czy orzeczenie zostało wydane przez właściwy organ oraz czy spełnione zostały warunki z art. 840 k.p.c.
Co, jeśli kwestionujesz istnienie lub wysokość zobowiązania?
W przypadku niektórych należności (np. podatkowych lub celnych), ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji umożliwia również wszczęcie powództwa cywilnego w celu zakwestionowania istnienia lub wysokości długu. Jeżeli rodzaj należności to umożliwia, po złożeniu pozwu wierzyciel powinien zawiadomić organ egzekucyjny i zażądać wstrzymania egzekucji do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd (art. 35a ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji).
Praktyczne wskazówki – na co uważać?
- Nie składaj pozwu bez uprzedniego orzeczenia organu administracyjnego – sąd cywilny odrzuci pozew, jeśli nie przedstawisz odpowiedniego dokumentu z urzędu.
- Pamiętaj o właściwym organie – tylko decyzja organu, który wydał tytuł wykonawczy, jest wiążąca dla sądu.
- Nie wszystkie należności można podważyć przed sądem cywilnym – w przypadku niektórych zobowiązań droga sądowa jest wyłączona (np. niektóre grzywny administracyjne).
- Zadbaj o terminowość – działania przed sądem cywilnym nie wstrzymują automatycznie egzekucji administracyjnej. W określonych przypadkach należy od razu wnosić o wstrzymanie czynności egzekucyjnych.