W trakcie spraw sądowych, zwłaszcza tych dotyczących spraw gospodarczych czy cywilnych, zeznania świadków są często kluczowym dowodem. Zdarzają się jednak sytuacje, gdy sąd zaczyna mieć wątpliwości co do tego, czy świadek jest w stanie rzetelnie przedstawić to, co widział lub słyszał. W takim przypadku uruchamiana jest specjalna procedura, o której warto wiedzieć – zarówno jako strona postępowania, jak i świadek. Z poniższego poradnika dowiesz się, jak przebiega postępowanie w razie powzięcia przez sąd wątpliwości co do zeznań świadka, jakie masz prawa i obowiązki oraz jakie działania może podjąć sąd.
Kiedy pojawiają się wątpliwości co do zeznań świadka?
Sąd może nabrać wątpliwości w szczególności, gdy:
- Zeznania są niespójne lub nielogiczne,
- Świadek nie pamięta istotnych okoliczności,
- Sposób składania zeznań wskazuje na problemy z percepcją lub komunikacją (np. zamieszanie, niezrozumiałe wypowiedzi, trudności w udzielaniu odpowiedzi).
W praktyce, wątpliwości mogą dotyczyć zarówno zdolności postrzegania zdarzeń przez świadka (czyli: czy faktycznie widział, słyszał, doświadczył określonych faktów), jak i zdolności przekazania swoich spostrzeżeń (czyli: czy umie jasno i logicznie je przedstawić przed sądem).
Przebieg procedury – krok po kroku
1. Dopuszczenie dowodu z zeznań świadka
Najpierw sąd musi wydać postanowienie o przeprowadzeniu dowodu z zeznań świadka. Wskazuje w nim, jakie fakty mają zostać udowodnione. Gdy świadek nie może stawić się osobiście, sąd może powierzyć jego przesłuchanie innemu sędziemu lub innemu sądowi, a także wyznaczyć miejsce i czas przesłuchania.
Dowód z zeznań może być przeprowadzony:
- Ustnie – na rozprawie lub na posiedzeniu (także w trybie pomocy sądowej),
- Pisemnie – na podstawie art. 271¹ Kodeksu postępowania cywilnego.
2. Wezwanie świadka
Wezwanie do sądu musi zawierać:
- Imię, nazwisko i adres świadka,
- Miejsce i czas przesłuchania,
- Dane stron i przedmiot sprawy,
- Skrócone informacje o obowiązkach świadka oraz karach za ich naruszenie,
- Informacje o zwrocie kosztów dojazdu oraz o wynagrodzeniu za utracony zarobek.
3. Czy zeznania budzą wątpliwości co do zdolności postrzegania lub komunikowania?
Jeśli sąd nabierze wątpliwości co do zdolności świadka do postrzegania lub jasnego przekazania swoich spostrzeżeń, może zarządzić przesłuchanie świadka w obecności biegłego lekarza lub psychologa. Ten etap dotyczy zarówno zeznań ustnych, jak i pisemnych, choć najczęściej praktyczne znaczenie ma dla przesłuchań ustnych.
Przykład 1:
Świadek – pan Andrzej, księgowy w firmie budowlanej z Gdańska, zeznaje w sprawie o nierzetelne wykonanie zlecenia. Podczas przesłuchania nie potrafi jasno przedstawić, co widział w dniu inspekcji, jego odpowiedzi są niejasne i pełne sprzeczności. Sąd podejmuje decyzję o przesłuchaniu pana Andrzeja w obecności biegłego psychologa, by ocenić, czy jest w stanie wiarygodnie zeznawać.
Przykład 2:
Pani Zofia, emerytka z Lublina, jest świadkiem w sprawie spadkowej. Składa zeznania na piśmie, ale jej odpowiedzi sugerują, że może mieć problemy z pamięcią. Sąd na podstawie art. 272¹ k.p.c. zleca udział biegłego lekarza podczas kolejnego przesłuchania.
Jak wygląda przesłuchanie z udziałem biegłego?
Przesłuchanie świadka z udziałem biegłego ma na celu ustalenie, czy świadek faktycznie jest w stanie prawidłowo postrzegać i przekazywać swoje spostrzeżenia. Biegły (lekarz lub psycholog) obecny podczas przesłuchania może zadawać świadkowi pytania, a także na bieżąco obserwować jego reakcje i zachowanie. Na podstawie tej obserwacji biegły sporządza opinię, która pomaga sądowi ocenić wiarygodność zeznań.
⚠️ Ważne: Świadek nie może odmówić udziału w takim przesłuchaniu z udziałem biegłego – sąd ma prawo zarządzić takie przesłuchanie w każdym przypadku, gdy poweźmie wątpliwości.
Podsumowanie – co warto zapamiętać?
- Sąd może mieć wątpliwości co do rzetelności zeznań świadka i zarządzić jego przesłuchanie z udziałem biegłego.
- Przesłuchanie takie ma na celu ocenę zdolności świadka do postrzegania faktów i przekazywania spostrzeżeń.
- Udział w przesłuchaniu z biegłym jest obowiązkowy dla świadka.
- Opinia biegłego może mieć kluczowe znaczenie dla oceny wiarygodności świadka oraz ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy.
Podstawa prawna
- art. 271¹, art. 272¹ – Kodeks postępowania cywilnego
- Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2023 r. poz. 1550 z późn. zm.)
Tematy porad zawartych w poradniku
- przesłuchanie świadka z udziałem biegłego
- wątpliwości co do zeznań świadka w sądzie
- obowiązki świadka w postępowaniu cywilnym
- procedura dowodowa przed sądem cywilnym
- kodeks postępowania cywilnego wyjaśnienie
Przydatne adresy urzędowe: