W praktyce wielu podatników zastanawia się, czy można ponownie złożyć wniosek dowodowy w postępowaniu podatkowym, zwłaszcza jeśli wcześniej organ podatkowy taki wniosek odrzucił. To ważne zagadnienie, które może decydować o korzystnym rozstrzygnięciu sprawy, szczególnie gdy w grę wchodzi spór dotyczący stanu faktycznego czy interpretacji dowodów. Poniżej wyjaśniam, kiedy i jak skutecznie składać ponownie wnioski dowodowe, oraz jakie są konsekwencje prawne takich działań.
Kiedy możesz ponownie złożyć wniosek dowodowy w postępowaniu podatkowym?
W polskim postępowaniu podatkowym nie funkcjonuje tzw. prekluzja dowodowa, czyli utrata prawa do powołania się na dowód z powodu niezgłoszenia go w odpowiednim czasie. Wynika to z faktu, że Ordynacja podatkowa nie przewiduje takiego ograniczenia. Organy podatkowe są zobowiązane do rozpatrywania wniosków dowodowych na każdym etapie postępowania, pod warunkiem, że dotyczą one okoliczności istotnych dla sprawy.
Co mówi prawo?
Zgodnie z art. 188 Ordynacji podatkowej:
„Żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu należy uwzględnić, jeśli przedmiotem dowodu są okoliczności mające znaczenie dla sprawy, chyba że okoliczności te stwierdzone są wystarczająco innym dowodem.”
Oznacza to, że możesz ponownie wnioskować o przeprowadzenie dowodu, jeśli:
- Dowód dotyczy nowych, istotnych dla sprawy okoliczności,
- Okoliczności te nie zostały dostatecznie wyjaśnione innym dowodem.
Praktyczne podejście organów i sądów
Sądy administracyjne, w tym Naczelny Sąd Administracyjny, podkreślają, że ponowne złożenie wniosku dowodowego jest dopuszczalne, jeśli podatnik potrafi wykazać potrzebę takiego dowodu, np. wskazując na niewyjaśnione lub sprzeczne okoliczności. Zwracają również uwagę, że samo powołanie się na chęć uczestniczenia w przesłuchaniu świadka nie wystarczy – trzeba wykazać, dlaczego powtórzenie dowodu jest niezbędne dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy.
Najważniejsze zasady składania ponownych wniosków dowodowych
- Nie istnieje formalny zakaz ponownego złożenia wniosku dowodowego – możesz to zrobić, jeśli pojawiły się nowe okoliczności lub istnieją wątpliwości, których nie wyjaśniono wcześniej.
- Organ podatkowy może zmienić swoje wcześniejsze postanowienie dotyczące dowodu – zarówno je uzupełnić, jak i uchylić, jeśli okoliczności tego wymagają (art. 187 § 2 Ordynacji podatkowej).
- Dowody zgromadzone w innych postępowaniach (np. karnym czy administracyjnym) mogą być wykorzystane, ale strona ma prawo brać udział w ich ocenie i zgłaszać zastrzeżenia.
- Nie obowiązuje zasada bezpośredniości dowodu – organ może oprzeć się na protokołach i dokumentach, bez konieczności powtarzania czynności dowodowych, chyba że istnieją konkretne powody, by to zrobić.
- Brak uczestnictwa strony w przesłuchaniu świadka w innym postępowaniu nie jest automatyczną podstawą do jego powtórzenia – musisz wykazać, jakie konkretne wątpliwości lub sprzeczności wymagają wyjaśnienia.
Przykłady praktyczne
Przykład 1 – Dowód z przesłuchania świadka w innym postępowaniu
Pani Marta prowadzi działalność usługową i toczy się wobec niej postępowanie podatkowe dotyczące rzetelności rozliczeń VAT. Organ podatkowy oparł się na protokole przesłuchania świadka sporządzonym przez policję w związku z inną sprawą. Pani Marta nie brała udziału w tym przesłuchaniu, dlatego wniosła o ponowne przesłuchanie świadka już w toku postępowania podatkowego. Organ odmówił, twierdząc, że dowód został już przeprowadzony.
W tej sytuacji Pani Marta powinna wykazać, jakie konkretnie okoliczności z przesłuchania świadka są dla niej niekorzystne lub budzą wątpliwości i dlaczego ich wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania świadka. Sam fakt braku uczestnictwa nie jest wystarczający – liczy się wskazanie na konkretne niejasności, które wymagają wyjaśnienia.
Przykład 2 – Ponowne złożenie wniosku dowodowego po odrzuceniu przez organ
Pan Michał, przedsiębiorca z Poznania, w toku kontroli podatkowej złożył wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, by wykazać prawidłowość rozliczenia kosztów. Organ uznał, że sprawa jest już dostatecznie wyjaśniona dokumentami księgowymi i odrzucił wniosek. Po otrzymaniu decyzji, Pan Michał zauważył, że w uzasadnieniu pojawiają się rozbieżności co do wartości kosztów.
W takiej sytuacji Pan Michał może ponownie złożyć wniosek dowodowy, wykazując, że pojawiły się nowe okoliczności, które nie zostały wyjaśnione przez dotychczasowe dowody (np. różnice w obliczeniach, nowe dokumenty). Organ ma obowiązek rozważyć taki wniosek, jeżeli dotyczy istotnych faktów dla sprawy.
Granice ponownego składania wniosków dowodowych
Warto pamiętać, że organy podatkowe nie mają obowiązku uwzględniać każdego ponownie złożonego wniosku dowodowego, jeśli:
- Dowodzona okoliczność została już wyjaśniona innym, wiarygodnym dowodem,
- Wniosek jest składany wyłącznie dla przewlekania postępowania, bez wskazania na konkretne nowe okoliczności,
- Strona nie wykazuje, dlaczego powtórzenie dowodu jest konieczne.
W praktyce więc, ponowne składanie wniosków dowodowych to narzędzie, z którego warto korzystać rozważnie i umiejętnie argumentować jego zasadność.
Podsumowanie – kluczowe wnioski
- Możesz ponownie złożyć wniosek dowodowy w postępowaniu podatkowym, jeśli pojawiły się nowe okoliczności lub istnieją wątpliwości, których nie wyjaśniono wcześniej.
- Samo powołanie się na zasadę czynnego udziału strony nie wystarcza – należy wskazać konkretne powody, dla których powtórzenie dowodu jest niezbędne.
- Brak prekluzji dowodowej oznacza, że organy podatkowe muszą rozpatrzyć Twój wniosek na każdym etapie postępowania, ale nie mają obowiązku go uwzględnić, jeśli okoliczności są już wyjaśnione innymi dowodami.
- Wnioski dowodowe warto składać świadomie, precyzyjnie opisując, jakie nowe fakty lub sprzeczności mają zostać wyjaśnione.
- Pamiętaj o zasadzie ekonomiki postępowania – nie należy mnożyć wniosków dowodowych bez uzasadnionej potrzeby, gdyż organ może je oddalić jako zbędne.
Podstawa prawna
- art. 123 § 1, art. 120, art. 180 § 1, art. 181, art. 187 § 2, art. 188 – ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. 2023, poz. 2383, z późn. zm.)
- art. 7 – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
Tematy porad zawartych w poradniku
- ponowne składanie wniosków dowodowych podatki
- uprawnienia strony w postępowaniu podatkowym
- brak prekluzji dowodowej w postępowaniu podatkowym
- przesłuchanie świadka a postępowanie podatkowe