Orzeczenia referendarza sądowego odgrywają coraz większą rolę w codziennej praktyce prowadzenia działalności gospodarczej. Wielu przedsiębiorców nie zdaje sobie sprawy, że postanowienia i nakazy zapłaty wydawane przez referendarza mogą stanowić skuteczny tytuł egzekucyjny, który pozwala szybko dochodzić należności. Dzięki temu możliwe jest sprawniejsze odzyskiwanie długów i zabezpieczanie interesów firmy. W tym poradniku wyjaśniam, czym są orzeczenia referendarza, jakie mają znaczenie praktyczne oraz na co należy zwrócić uwagę, by skutecznie korzystać z tych instytucji.
Kim jest referendarz sądowy i jakie ma kompetencje?
Referendarz sądowy to urzędnik sądowy, który zgodnie z art. 471 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) wykonuje czynności w postępowaniu cywilnym w przypadkach wyraźnie wskazanych przez ustawę. W ramach powierzonych zadań, referendarz działa jak sąd lub przewodniczący – posiada analogiczne prawa i obowiązki. Oznacza to, że orzeczenia wydane przez referendarza w określonych sprawach mają moc orzeczeń sądowych, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Najważniejsze uprawnienia referendarza sądowego:
- wydawanie nakazów zapłaty (np. w postępowaniu upominawczym i elektronicznym postępowaniu upominawczym),
- wydawanie postanowień o kosztach postępowania,
- nakładanie grzywien na świadków, biegłych, strony i osoby trzecie,
- szczegółowe wyliczanie kosztów sądowych.
Kiedy orzeczenie referendarza sądowego staje się tytułem egzekucyjnym?
Nie każde orzeczenie referendarza sądowego nadaje się do egzekucji komorniczej. Kluczowe jest, by orzeczenie to zawierało obowiązek świadczenia – np. zapłatę określonej kwoty lub zwrot kosztów. Zgodnie z przepisami, tytułem egzekucyjnym może być zarówno postanowienie, jak i nakaz zapłaty referendarza.
Przepisy przewidują, że:
- postanowienia referendarza sądowego stają się natychmiast wykonalne z chwilą ich wydania, o ile zawierają obowiązek świadczenia (art. 360 k.p.c. w zw. z art. 3621 k.p.c.),
- klauzulę wykonalności nadaje co do zasady sam referendarz sądowy (art. 781 § 11 k.p.c.),
- w niektórych przypadkach (np. w sprawach z zakresu egzekucji świadczeń alimentacyjnych czy podziału majątku), klauzulę wykonalności nadaje sąd rejonowy właściwości ogólnej dłużnika (art. 783 § 4 k.p.c.).
Przykład 1:
Firma ABC Sp. z o.o. wystąpiła o zapłatę 18 000 zł od swojego kontrahenta w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Referendarz sądowy wydał nakaz zapłaty, który po uprawomocnieniu się stanowił tytuł egzekucyjny. Firma uzyskała na nim klauzulę wykonalności i mogła skierować sprawę do komornika.
Przykład 2:
Pani Maria z Poznania wygrała proces cywilny o zapłatę 7 500 zł. Po uprawomocnieniu się wyroku sąd rozstrzygnął jedynie zasady zwrotu kosztów procesu, natomiast referendarz sądowy wydał postanowienie szczegółowo określające należne jej koszty (2 300 zł). Po uzyskaniu klauzuli wykonalności, pani Maria skierowała wniosek do komornika o egzekucję tych kosztów.
Jakie rodzaje orzeczeń referendarza są tytułami egzekucyjnymi?
Najczęściej spotykane orzeczenia referendarza, które mogą stanowić podstawę egzekucji to:
- nakazy zapłaty w postępowaniu upominawczym,
- nakazy zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym (EPU),
- europejskie nakazy zapłaty (przy rozstrzyganiu sporów transgranicznych),
- postanowienia zasądzające koszty postępowania (w tym szczegółowe wyliczenia),
- postanowienia o ukaraniu grzywną świadka, biegłego, strony lub osoby trzeciej.
⚠️ Ważne! Tylko orzeczenia, które nakładają obowiązek spełnienia określonego świadczenia (np. zapłaty, zwrotu kosztów, uiszczenia grzywny) mogą stanowić tytuł egzekucyjny.
Jak uzyskać klauzulę wykonalności na orzeczeniu referendarza sądowego?
Aby orzeczenie referendarza sądowego mogło być skutecznie egzekwowane przez komornika, musi zostać zaopatrzone w klauzulę wykonalności. W większości przypadków to właśnie referendarz sądowy nadaje klauzulę wykonalności na swoje orzeczenia, co znacząco przyspiesza całą procedurę. W szczególnych przypadkach (określonych przepisami) uprawnienie to ma sąd rejonowy właściwości ogólnej dłużnika.
Procedura w praktyce:
- Po uprawomocnieniu się orzeczenia referendarza (lub uzyskaniu natychmiastowej wykonalności), wierzyciel składa wniosek o nadanie klauzuli wykonalności.
- Klauzulę nadaje referendarz lub – w przypadkach określonych ustawą – sąd rejonowy.
- Z zaopatrzonym w klauzulę orzeczeniem można wszcząć egzekucję komorniczą.
Postanowienia referendarza dotyczące kosztów sądowych
W sprawach o zwrot kosztów sądowych, referendarz sądowy wydaje szczegółowe postanowienie, które dokładnie określa wysokość należnych kosztów. Zanim jednak to nastąpi, sąd rozstrzyga jedynie ogólnie, która strona ponosi koszty, a referendarz szczegółowo je wylicza.
Przykład 3:
Jan Nowak wygrał sprawę przeciwko urzędowi o odszkodowanie. Sąd orzekł, że to urząd ponosi koszty postępowania. Po uprawomocnieniu się wyroku, referendarz sądowy wydał postanowienie szczegółowo wyliczające koszty, w tym opłaty i wynagrodzenie pełnomocnika. Orzeczenie to po nadaniu klauzuli wykonalności stało się podstawą do wszczęcia egzekucji przeciwko urzędowi.
Podsumowanie – kluczowe wskazówki dla przedsiębiorcy
- Orzeczenia referendarza sądowego mogą być skutecznym narzędziem dochodzenia należności.
- Zawsze sprawdzaj, czy orzeczenie zawiera obowiązek świadczenia – tylko wtedy stanowi tytuł egzekucyjny.
- Pamiętaj, że nakazy zapłaty i postanowienia referendarza stają się wykonalne często już z chwilą ich wydania.
- Klauzulę wykonalności uzyskasz szybko, zazwyczaj bez konieczności angażowania sądu.
- W sprawach kosztów sądowych warto dbać o szczegółowe wnioski – referendarz określi, co dokładnie i w jakiej wysokości należy się stronie wygrywającej.
Podstawa prawna
- art. 471, art. 360, art. 362¹, art. 108 § 1, art. 108¹, art. 109 § 2, art. 398²² § 1, art. 398²³ § 1, art. 781 § 11, art. 783 § 4, art. 505²⁸, art. 505¹⁶ § 2 – Kodeks postępowania cywilnego
- art. 82, art. 93 ust. 1 – ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
Tematy porad zawartych w poradniku
- egzekucja z orzeczenia referendarza 2025
- klauzula wykonalności na nakazie zapłaty referendarza
- postanowienia referendarza sądowego a koszty sądowe
- elektroniczne postępowanie upominawcze tytuł egzekucyjny