Przekształcenie spółki nie może prowadzić do pogorszenia sytuacji jej wierzycieli. Dlatego Kodeks spółek handlowych wprowadza art. 574 k.s.h., który zapewnia wierzycielom dodatkową ochronę – nawet po dokonaniu przekształcenia.
Przepis ten stanowi, że wspólnicy przekształcanej spółki osobowej odpowiadają na dotychczasowych zasadach, solidarnie ze spółką przekształconą, za zobowiązania spółki powstałe przed dniem przekształcenia – przez 3 lata licząc od tego dnia.
Kogo dotyczy odpowiedzialność z art. 574 k.s.h.?
- Wspólników spółek jawnych – pełna odpowiedzialność osobista za zobowiązania powstałe przed przekształceniem,
- Partnerów w spółce partnerskiej,
- Komplementariuszy w spółkach komandytowych i komandytowo-akcyjnych,
- Komandytariuszy – do wysokości sumy komandytowej,
- Akcjonariuszy w S.K.A. – co do zasady brak odpowiedzialności, chyba że ich nazwisko/nazwa znajduje się w firmie spółki (art. 127 § 4 k.s.h.) – wtedy odpowiadają jak komplementariusze,
- Podobna zasada dotyczy komandytariuszy w spółkach komandytowych, jeśli ich nazwisko jest w firmie.
Wyjątki od odpowiedzialności
Art. 137 § 5 k.s.h. przewiduje, że pozbawienie komplementariusza prawa reprezentowania spółki wbrew jego sprzeciwowi, zgłoszonemu do protokołu walnego zgromadzenia lub w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym (w ciągu miesiąca od uchwały), zwalnia go od odpowiedzialności osobistej za zobowiązania powstałe od chwili wpisu tej zmiany do rejestru.
Jakie zobowiązania obejmuje art. 574 k.s.h.?
- Dotyczy zobowiązań powstałych przed przekształceniem, a nie tylko wymagalnych w tym dniu,
- Jeżeli zobowiązanie powstało przed przekształceniem, ale stało się wymagalne później – wspólnicy nadal odpowiadają,
- Samo przekształcenie nie przyspiesza wymagalności zobowiązań.
Odpowiedzialność ta ma zastosowanie do wszystkich wierzycieli cywilnoprawnych – ustawa nie dzieli jej w zależności od rodzaju wierzyciela.
Charakter odpowiedzialności
- Osobista – całym majątkiem prywatnym,
- Solidarna – z innymi wspólnikami i ze spółką przekształconą,
- Subsydiarna – wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (art. 22 § 2 i art. 31 § 1 k.s.h.).
📌 Ważne – wierzyciel może od razu pozwać zarówno spółkę przekształconą, jak i wspólników. Nie musi czekać na formalne stwierdzenie bezskuteczności egzekucji z majątku spółki.
Trzyletni termin odpowiedzialności
- Termin jest zawity – sąd uwzględnia go z urzędu,
- Po jego upływie odpowiedzialność ustaje,
- Jeśli termin upłynie w trakcie procesu – sąd oddala powództwo (art. 316 § 1 k.p.c.),
- Jeśli wyrok zapadł, ale nie ma klauzuli wykonalności – sąd powinien oddalić wniosek wierzyciela,
- W wyjątkowych sytuacjach sąd może pominąć upływ terminu z uwagi na zasady współżycia społecznego.
Odpowiedzialność podatkowa – odrębne zasady
Trzyletni okres z art. 574 k.s.h. nie ma zastosowania do zobowiązań podatkowych.
Wynika to z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej (przedawnienie po 5 latach od końca roku podatkowego) oraz art. 115 o.p., który rozszerza odpowiedzialność byłych wspólników za zaległości podatkowe powstałe w okresie ich członkostwa.
Ordynacja podatkowa jest tu ustawą szczególną i ma pierwszeństwo przed przepisami k.s.h.
Sprzedaż udziałów lub akcji a odpowiedzialność
- Wspólnicy nie mogą samodzielnie wyłączyć swojej odpowiedzialności z art. 574 k.s.h.,
- Sprzedaż udziałów czy akcji w spółce przekształconej nie zwalnia z odpowiedzialności za zobowiązania powstałe przed przekształceniem – odpowiada zbywca, nie nabywca,
- Nowy wspólnik, który nabył udziały/akcje już po przekształceniu, nie ponosi tej trzyletniej odpowiedzialności.
Znaczenie art. 778¹ k.p.c. w egzekucji
Aby sąd nadał klauzulę wykonalności przeciwko wspólnikowi:
- musi ustalić, że ponosi on odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem,
- ustalenie to wymaga uwzględnienia art. 574 k.s.h.,
- jeśli trzyletni termin odpowiedzialności upłynął, sąd odmówi nadania klauzuli.
Przykład 1 – zobowiązanie powstałe przed przekształceniem, wymagalne po nim
Spółka jawna „Alfa” przekształciła się w spółkę z o.o. w styczniu 2024 r. W listopadzie 2023 r. zawarła umowę kredytu z terminem spłaty w lipcu 2024 r. Wspólnicy odpowiadają za niespłaconą ratę w lipcu 2024 r., bo zobowiązanie powstało przed przekształceniem.
Przykład 2 – sprzedaż udziałów po przekształceniu
Wspólnik spółki jawnej „Beta” po przekształceniu w spółkę z o.o. w marcu 2023 r. sprzedał wszystkie udziały w kwietniu 2023 r. W czerwcu 2024 r. ujawniono zobowiązanie z umowy zawartej w grudniu 2022 r. Wspólnik nadal odpowiada, bo był wspólnikiem w momencie powstania zobowiązania, a trzyletni termin jeszcze nie minął.
Przykład 3 – zobowiązania podatkowe
Komplementariusz spółki komandytowej „Gamma” odpowiada za zaległy podatek VAT z 2021 r., mimo że spółka przekształciła się w spółkę akcyjną w 2023 r., a trzyletni termin z art. 574 k.s.h. już minął. Wynika to z pięcioletniego okresu przedawnienia z Ordynacji podatkowej.
Orzecznictwo – stanowisko Sądu Najwyższego
Wyrok SN z 8.12.2015 r., I PK 231/15:
„Artykuł 574 k.s.h. jest przepisem szczególnym, rozszerzającym krąg podmiotów odpowiedzialnych za długi przekształconej spółki osobowej powstałe przed przekształceniem, za które, gdyby przepisu tego nie było, odpowiadałaby jedynie spółka przekształcona, jako następca prawny przekształconej spółki osobowej. (…) Wspólnicy spółek osobowych nie będą ponosić odpowiedzialności za zobowiązania nowej spółki powstałe po dniu przekształcenia, z jednoczesną odpowiedzialnością przez trzy lata za zobowiązania spółki przekształcanej.”
To potwierdza, że celem przepisu jest ochrona wierzycieli i zapobieganie „ucieczce” od długów przez sam proces przekształcenia.
Kluczowe wnioski
- Odpowiedzialność z art. 574 k.s.h. to ochrona wierzycieli spółki osobowej przy jej przekształceniu,
- Trwa 3 lata, ale dla zobowiązań podatkowych obowiązują odrębne, dłuższe terminy,
- Sprzedaż udziałów po przekształceniu nie zwalnia z tej odpowiedzialności,
- Odpowiedzialność jest osobista, solidarna i subsydiarna, ale wierzyciel może od razu pozwać spółkę i wspólników łącznie,
- Nie można jej wyłączyć w umowie.
Podstawa prawna
- art. 22 § 2, art. 31 § 1, art. 127 § 4, art. 137 § 5, art. 299, art. 574 – ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych,
- art. 70 § 1, art. 115 § 1–2, art. 52 – ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa,
- art. 316 § 1, art. 778¹ – ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego.
Tematy porad zawartych w poradniku
- odpowiedzialność wspólników po przekształceniu
- ochrona wierzycieli w przekształceniach
- trzyletni termin odpowiedzialności
- odpowiedzialność podatkowa wspólników
- wpływ sprzedaży udziałów na odpowiedzialność
Przydatne linki: