Wielu przedsiębiorców oraz osób osiągających dochody z różnych źródeł nie wykorzystuje w pełni przysługujących im ulg podatkowych. Jedną z najważniejszych, a zarazem najczęściej pomijanych korzyści, jest prawo do odliczenia zapłaconych składek na ubezpieczenia społeczne. Właściwe zastosowanie tej ulgi może znacząco obniżyć podstawę opodatkowania i finalnie zmniejszyć wysokość należnego podatku dochodowego. Sprawdź, kto i na jakich zasadach może to zrobić w rozliczeniu za rok 2024.
Kto może odliczyć składki społeczne?
Z ulgi mogą skorzystać osoby fizyczne, które:
- rozliczają się na zasadach skali podatkowej (17% i 32%),
- korzystają z podatku liniowego (19%),
- wybrały opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Odliczenie zależy od formy opodatkowania i dotyczy wyłącznie składek społecznych, czyli:
- emerytalnych,
- rentowych,
- chorobowych (dobrowolnych),
- wypadkowych.
Nie dotyczy składek zdrowotnych, które są rozliczane na zupełnie innych zasadach (opisanych w osobnym poradniku).
Jakie składki można odliczyć?
Odliczeniu podlegają wyłącznie składki:
✔ zapłacone w roku podatkowym przez podatnika – np. z działalności gospodarczej,
✔ potrącone przez płatnika – np. pracodawcę, z umowy o pracę lub zlecenie, o ile zostały faktycznie przekazane do ZUS,
✔ zapłacone w innym państwie UE, EOG lub Szwajcarii, jeśli istnieje odpowiednia umowa międzynarodowa.
Składki można odliczyć tylko wtedy, gdy nie zostały ujęte w kosztach uzyskania przychodu. Nie wolno ich odliczać dwa razy – np. i jako koszt, i jako odliczenie od dochodu.
Forma opodatkowania a sposób odliczenia
🧾 Skala podatkowa i podatek liniowy
Podatnicy rozliczający się na zasadach ogólnych lub liniowo odliczają składki społeczne od dochodu. To oznacza, że po ich odjęciu zmniejsza się podstawa obliczenia podatku.
Przykład 1:
🧑💼 Pani Krystyna prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych. W 2024 roku osiągnęła dochód w wysokości 85 000 zł i zapłaciła 12 000 zł składek społecznych.
W rozliczeniu PIT-36 może odliczyć te 12 000 zł od dochodu, co zmniejsza podstawę opodatkowania do 73 000 zł.
💰 Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Podatnicy rozliczający się ryczałtem nie mogą odliczać składek społecznych od dochodu, ponieważ nie wykazują go w rozliczeniu – stosują stawki podatku od przychodu. W ich przypadku składki społeczne odlicza się od przychodu.
Przykład 2:
🧑🔧 Pan Radosław prowadzi warsztat samochodowy i wybrał ryczałt 8,5%. W 2024 roku osiągnął przychód 130 000 zł, a zapłacił 10 200 zł składek społecznych.
W deklaracji PIT-28 może odliczyć 10 200 zł od przychodu, co oznacza, że podatek zapłaci od 119 800 zł.
Składki zapłacone za granicą
Podatnik ma również prawo do odliczenia składek społecznych zapłaconych w innym kraju UE, EOG lub w Szwajcarii, pod warunkiem że:
- składki były obowiązkowe,
- zapłacono je ze środków własnych,
- istnieje umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania lub inna ratyfikowana umowa międzynarodowa, która pozwala na wymianę informacji podatkowych.
To rozwiązanie jest szczególnie ważne dla osób pracujących lub prowadzących działalność za granicą, ale mających obowiązki podatkowe w Polsce.
Co w przypadku kilku źródeł dochodu?
Podatnik może osiągać dochody z kilku źródeł, np. umowy o pracę i działalności gospodarczej. Może też wykazywać stratę z działalności, a mimo to odliczyć składki społeczne w rozliczeniu PIT-37, które składa za dochody z etatu.
⚠️ Warunek: suma składek nie może przekroczyć łącznego dochodu podlegającego opodatkowaniu.
Przykład 3:
🧑💻 Pan Andrzej prowadził w 2024 r. jednoosobową działalność gospodarczą i jednocześnie był zatrudniony w firmie informatycznej. Z działalności osiągnął stratę – 4 000 zł, ale z umowy o pracę zarobił 96 000 zł brutto. Zapłacił w ciągu roku 7 800 zł składek społecznych.
W zeznaniu PIT-37 może odliczyć pełne 7 800 zł od dochodu z etatu.
Kiedy nie można odliczyć składek społecznych?
Pomimo szerokiego prawa do odliczenia składek społecznych, istnieją pewne wyjątki, o których warto pamiętać. Odliczenie nie przysługuje, gdy:
❌ Składki zostały zapłacone od dochodu zwolnionego z opodatkowania, np. z tytułu działalności prowadzonej w specjalnej strefie ekonomicznej (SSE) albo z ulgą dla młodych (ulga PIT-0),
❌ Dochód został objęty zwolnieniem z poboru podatku na podstawie Ordynacji podatkowej, np. w przypadku zaniechania poboru na mocy decyzji ministra,
❌ Składki zostały już zaliczone do kosztów uzyskania przychodu (np. w księdze przychodów i rozchodów),
❌ Składki nie zostały faktycznie opłacone w danym roku podatkowym, nawet jeśli były należne – liczy się moment zapłaty, a nie termin obowiązku.
Warto zatem kontrolować terminy i formę zapłaty składek, aby nie stracić prawa do ulgi podatkowej.
Limit odliczenia – ważna granica
Odliczenie składek społecznych nie może przekroczyć dochodu podlegającego opodatkowaniu. To znaczy, że nie można zejść „poniżej zera” – jeżeli dochód wynosi np. 4 000 zł, a zapłacone składki to 5 000 zł, to odliczyć można tylko 4 000 zł.
Nadwyżka nie przechodzi na kolejny rok podatkowy i przepada.
Jak wykazać odliczenie w PIT?
W zależności od źródła dochodów i formy opodatkowania, składki społeczne wykazuje się w odpowiednich zeznaniach rocznych:
- PIT-36 – dla skali i podatku liniowego (działalność gospodarcza),
- PIT-37 – dla umów o pracę, zlecenie itp.,
- PIT-28 – dla ryczałtowców.
Składki wykazuje się w części dotyczącej odliczeń od dochodu lub przychodu. Warto zachować dowody zapłaty składek (np. potwierdzenia przelewów do ZUS lub zaświadczenia), choć nie trzeba ich dołączać do zeznania – urząd może ich jednak zażądać w razie kontroli.
Najczęstsze błędy podatników
❗ Odliczenie składek zapłaconych po zakończeniu roku podatkowego – np. za grudzień zapłaconych w styczniu. W takim przypadku składkę można odliczyć dopiero w kolejnym roku.
❗ Dwukrotne rozliczenie tej samej składki – np. jako koszt uzyskania przychodu i odliczenie od dochodu – jest to błąd, który może skutkować korektą zeznania i odsetkami.
❗ Nieprawidłowe przeliczenie składek zagranicznych – szczególnie gdy płatność była w obcej walucie. Trzeba je przeliczyć na złote według kursu średniego NBP z dnia zapłaty.
Podsumowanie – kluczowe wskazówki
📌 Składki społeczne możesz odliczyć, jeżeli były zapłacone w roku podatkowym i nie zostały już ujęte jako koszt uzyskania przychodu.
📌 Forma opodatkowania decyduje, czy składki odliczasz od dochodu (skala, liniówka), czy od przychodu (ryczałt).
📌 Masz prawo rozliczyć składki w PIT-37, jeśli z działalności poniosłeś stratę, ale osiągnąłeś dochody z pracy.
📌 Uważaj na wyłączenia: nie można odliczać składek od dochodów zwolnionych z podatku ani od niezapłaconych składek.
📌 Dokumentuj wszystkie składki, także te zagraniczne – mogą one obniżyć Twój podatek, o ile są spełnione warunki umowy międzynarodowej.
Podstawa prawna
- art. 26 ust. 1 pkt 2, art. 27b ust. 1 pkt 1, art. 33 ust. 4 – ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. 2022 poz. 2647 z późn. zm.)
- art. 66 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 2023 poz. 1230 z późn. zm.)
- art. 45 ust. 2 pkt 2 – ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. 2023 poz. 2383 z późn. zm.)
Tematy porad zawartych w poradniku:
- odliczenie składek ZUS 2025
- składki społeczne w PIT-36 i PIT-37
- rozliczenie ZUS za granicą
- ryczałt a odliczenia ZUS
- ZUS przy stracie z działalności