Nieprawidłowe umieszczenie tablic lub urządzeń reklamowych na terenie gminy może skutkować nałożeniem wysokiej administracyjnej kary pieniężnej. W praktyce jednak największe wątpliwości budzi to, od kiedy należy liczyć okres, za który kara ta jest naliczana – a więc jaka jest data początkowa odpowiedzialności. Różnice w interpretacji przepisów prowadzą niekiedy do rażąco odmiennych decyzji wobec podobnych naruszeń. W tym poradniku wyjaśniam, jak zgodnie z aktualnym prawem i dominującymi poglądami doktryny ustalać ten termin oraz jakie praktyczne skutki mają przyjęte rozwiązania.
Znaczenie uchwały krajobrazowej i administracyjnych kar pieniężnych
Uchwała krajobrazowa (nazywana też uchwałą reklamową) to lokalny akt prawa miejscowego, którego celem jest ochrona ładu przestrzennego oraz walorów estetycznych miast i wsi. Rada gminy może w takiej uchwale określić m.in. zasady sytuowania reklam, obiektów małej architektury czy ogrodzeń, ich gabaryty, materiały, a także standardy jakościowe. Jeśli tablica reklamowa lub urządzenie reklamowe zostaną zamontowane z naruszeniem tych wymogów, organ wykonawczy gminy (np. burmistrz, prezydent miasta) wymierza karę pieniężną w drodze decyzji administracyjnej.
Kara ta stanowi dochód gminy, a odpowiadają za nią najpierw reklamodawcy, a gdy nie można ich ustalić – właściciel, użytkownik wieczysty lub posiadacz nieruchomości, na której zamieszczono reklamę (art. 37d ust. 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym).
Wysokość kary jest wyliczana za każdy dzień trwania naruszenia, od określonej daty początkowej aż do dnia dostosowania reklamy do przepisów lub jej usunięcia.
Rozbieżności interpretacyjne – od kiedy liczyć okres kary?
Kluczowe znaczenie ma tu art. 37d ust. 4 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, który stanowi:
„Karę pieniężną wymierza się od dnia, w którym organ wszczął postępowanie w sprawie, do dnia dostosowania tablicy reklamowej lub urządzenia reklamowego do przepisów uchwały krajobrazowej albo usunięcia tych obiektów.”
Problem: Czym jest „dzień wszczęcia postępowania”?
W praktyce sądy administracyjne i organy stosują dwie odmienne interpretacje:
1. Data pierwszej czynności urzędowej
Zwolennicy tej interpretacji uważają, że dniem wszczęcia postępowania jest dzień, w którym organ podejmuje pierwszą czynność w sprawie (np. kontrola na miejscu, sporządzenie notatki służbowej), pod warunkiem że strona zostanie o tej czynności poinformowana. Nie jest tu kluczowe, kiedy pismo zostało doręczone stronie, lecz sam fakt wykonania czynności przez organ i późniejszego powiadomienia o niej.
- Przykład: W dniu 10 maja 2024 r. pracownik urzędu gminy przeprowadził kontrolę, a powiadomienie o wszczęciu postępowania zostało wysłane 14 maja i doręczone stronie 17 maja. Według tego poglądu kara naliczana jest od 10 maja.
2. Data doręczenia zawiadomienia o wszczęciu postępowania
Druga interpretacja, obecnie dominująca w doktrynie i coraz częściej przyjmowana przez sądy, wskazuje, że za dzień wszczęcia postępowania należy uznać moment, w którym zawiadomienie o wszczęciu postępowania zostaje doręczone stronie. Dopiero wtedy strona dowiaduje się o toczącym się postępowaniu i może podjąć działania, by ograniczyć skutki finansowe.
- Przykład: Jak powyżej – czynności organu miały miejsce 10 maja, zawiadomienie wysłano 14 maja, a doręczono 17 maja. W tym przypadku kara naliczana jest dopiero od 17 maja.
Argumenty przemawiające za każdym ze stanowisk
Zwolennicy naliczania kary od pierwszej czynności organu wskazują:
- Przeciwdziałanie obchodzeniu prawa – strona mogłaby usunąć reklamę po otrzymaniu zawiadomienia, unikając w ten sposób kary za okres naruszenia przed doręczeniem pisma.
- Profesjonalny uczestnik obrotu powinien znać przepisy i liczyć się z możliwością kontroli oraz sankcji.
Zwolennicy naliczania kary od dnia doręczenia zawiadomienia argumentują:
- Zasady zaufania do władzy publicznej – kara nie powinna być wymierzana za okres, gdy strona nie wiedziała o wszczętym postępowaniu.
- Gwarancja czynnego udziału strony w postępowaniu – zgodnie z art. 10 § 1 i art. 61 § 4 Kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.) strona powinna mieć realny wpływ na przebieg sprawy od chwili uzyskania informacji o wszczęciu postępowania.
- Równość wobec prawa – wysokość kary nie powinna zależeć od tempa działania organu lub sprawności poczty.
Praktyczne zastosowanie – jak ustalać datę początkową okresu kary?
Dominujący kierunek – dzień doręczenia zawiadomienia
Obecnie – zarówno w piśmiennictwie, jak i w wielu wyrokach sądów administracyjnych (w tym WSA w Krakowie, a także potwierdzone przez wyroki NSA) – dominuje stanowisko, zgodnie z którym termin naliczania kary pieniężnej rozpoczyna się od dnia doręczenia stronie zawiadomienia o wszczęciu postępowania administracyjnego.
W praktyce oznacza to:
- Jeśli organ podejmie pierwszą czynność w sprawie 10 czerwca, wyśle zawiadomienie 14 czerwca, a doręczy je stronie 18 czerwca – kara naliczana będzie od 18 czerwca.
- Jeżeli zawiadomienie zostanie doręczone przez awizo po dwukrotnym nieodebraniu przesyłki, liczy się data faktycznego doręczenia (lub upływu terminu odbioru, jeśli uznano doręczenie za skuteczne z mocy prawa).
Przykład 1 – właściciel nieruchomości
Pani Katarzyna, właścicielka nieruchomości w Pruszkowie, umieściła na ogrodzeniu reklamę lokalnej firmy usługowej, nie spełniając warunków uchwały krajobrazowej. 5 września 2024 r. urzędnik gminy sporządził notatkę i wysłał zawiadomienie o wszczęciu postępowania 8 września. Pismo doręczono 12 września. Kara administracyjna zostanie naliczona od 12 września do dnia usunięcia lub dostosowania reklamy.
Przykład 2 – użytkownik wieczysty
Firma reklamowa „Plakat-Pro” umieściła billboard w Rzeszowie, naruszając normy miejscowej uchwały krajobrazowej. 3 stycznia 2025 r. odbyła się kontrola, 7 stycznia wysłano zawiadomienie o wszczęciu postępowania, doręczono je 11 stycznia. Od tego dnia liczony jest okres odpowiedzialności administracyjnej.
Podsumowanie – kluczowe wskazówki dla przedsiębiorców
- Zawsze sprawdzaj zgodność reklamy z lokalną uchwałą krajobrazową jeszcze przed jej umieszczeniem.
- Jeśli otrzymasz zawiadomienie o wszczęciu postępowania – niezwłocznie podejmij działania (np. usuń reklamę, dostosuj ją do przepisów), by zminimalizować okres naliczania kary.
- Termin, od którego liczona jest kara, to w praktyce dzień doręczenia zawiadomienia o wszczęciu postępowania.
- Wysokość kary może być bardzo wysoka – nawet kilkaset tysięcy złotych, jeśli naruszenie trwa dłużej.
- Rekomendowane jest monitorowanie korespondencji z organami – tzw. „awizowanie” (nieodebranie przesyłki) nie wstrzymuje biegu okresu, za który liczona jest kara.
Podstawa prawna
- art. 37d ust. 2 i ust. 4 – ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
- art. 61 § 4, art. 9, art. 10 § 1 – ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego
- art. 24 § 1 – ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (dla porównania historycznego)
- Europejska Konwencja Krajobrazowa (Florencja, 20.10.2000 r.)
Tematy porad zawartych w poradniku
- kary za nielegalne reklamy 2025
- uchwała krajobrazowa odpowiedzialność
- data wszczęcia postępowania administracyjnego reklama
- opłaty za reklamę niezgodną z przepisami
Polecane strony urzędowe
- https://www.gov.pl/web/inwestycje-rozwoj/uchwala-krajobrazowa
- https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20030800717/U/D20030717Lj.pdf (tekst ujednolicony ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym)
- https://orzeczenia.nsa.gov.pl/ (orzecznictwo sądów administracyjnych)
- https://www.uokik.gov.pl/