Przepisy RODO przewidują kilka podstaw prawnych umożliwiających przetwarzanie danych osobowych. Jedną z mniej oczywistych, ale bardzo istotnych, jest przesłanka ochrony żywotnych interesów osoby fizycznej. Choć na pierwszy rzut oka kojarzy się wyłącznie z sytuacjami zagrożenia życia, w praktyce jej zakres jest szerszy. Warto wiedzieć, kiedy administrator może się na nią powołać i jakie ograniczenia się z tym wiążą.
Kiedy można przetwarzać dane w oparciu o ochronę żywotnych interesów?
Zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. d RODO, przetwarzanie danych osobowych jest zgodne z prawem, jeżeli:
„jest niezbędne do ochrony żywotnych interesów osoby, której dane dotyczą, lub innej osoby fizycznej”.
Na pierwszy plan wysuwają się tu sytuacje nagłe, wymagające podjęcia działań dla ochrony zdrowia, życia lub bezpieczeństwa osoby. Jednak żywotne interesy to pojęcie szersze niż samo ratowanie życia – ustawodawca unijny w motywie 46 RODO wskazuje, że chodzi o interesy mające „istotne znaczenie dla życia osoby”.
Przykłady sytuacji, w których można zastosować tę przesłankę:
- udostępnienie danych medycznych pacjenta przywiezionego nieprzytomnego do szpitala, aby lekarze mogli podjąć leczenie,
- gromadzenie i udostępnianie danych osób podczas epidemii w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się choroby,
- przekazanie informacji o osobach poszkodowanych w katastrofie naturalnej (np. powodzi czy trzęsieniu ziemi) odpowiednim służbom ratunkowym,
- udostępnienie danych osobowych w sytuacji zagrożenia zdrowia lub bezpieczeństwa dzieci w placówce oświatowej (np. ewakuacja podczas pożaru).
Jak szeroko należy rozumieć „żywotne interesy”?
Żywotne interesy to nie tylko życie i zdrowie, ale również inne dobra o fundamentalnym znaczeniu dla osoby fizycznej, np.:
- bezpieczeństwo osobiste,
- ochrona majątku, jeżeli jego utrata mogłaby doprowadzić do poważnego pogorszenia sytuacji życiowej,
- dostęp do opieki medycznej w sytuacjach nagłych.
👉 Przykład praktyczny 1
Pani Joanna podróżowała autokarem za granicę i straciła przytomność. Przewoźnik, aby wezwać pomoc i poinformować szpital o jej stanie zdrowia, musiał przekazać podstawowe dane identyfikacyjne (imię, nazwisko, PESEL, informacje o stanie zdrowia). W tym przypadku administrator danych – przewoźnik – działał na podstawie art. 6 ust. 1 lit. d RODO.
👉 Przykład praktyczny 2
Pan Marek mieszka w budynku, w którym doszło do wybuchu gazu. Straż pożarna, aby przeprowadzić ewakuację i ustalić, kto znajduje się w budynku, uzyskała dostęp do listy lokatorów od administratora nieruchomości. Podstawą przetwarzania danych była konieczność ochrony żywotnych interesów mieszkańców.
Ważne ograniczenia stosowania tej podstawy
- Subsydiarność przesłanki
Administrator może powołać się na art. 6 ust. 1 lit. d RODO tylko wtedy, gdy nie ma innej podstawy prawnej do przetwarzania danych. Jeśli sytuacja pozwala na skorzystanie np. ze zgody osoby, wykonania umowy czy obowiązku prawnego, w pierwszej kolejności należy sięgnąć po te podstawy. - Niezbędność
Zakres danych musi być ograniczony wyłącznie do tego, co jest potrzebne do ochrony żywotnych interesów. Przetwarzanie „na zapas” czy w szerszym zakresie niż konieczne jest niedopuszczalne. - Dane szczególnych kategorii
Jeśli przetwarzanie dotyczy tzw. danych wrażliwych (np. zdrowotnych), sama przesłanka art. 6 ust. 1 lit. d RODO nie wystarczy. W takim przypadku trzeba oprzeć się na dodatkowej podstawie z art. 9 ust. 2 RODO, np.:
- art. 9 ust. 2 lit. c RODO – „gdy przetwarzanie jest niezbędne do ochrony żywotnych interesów osoby, której dane dotyczą, lub innej osoby fizycznej, a osoba, której dane dotyczą, fizycznie lub prawnie nie jest w stanie wyrazić zgody”.
Podsumowanie
Przetwarzanie danych w celu ochrony żywotnych interesów to rozwiązanie wyjątkowe, stosowane głównie w nagłych sytuacjach kryzysowych. Nie jest to podstawa ogólna, którą administrator może wykorzystywać rutynowo. Kluczowe zasady to:
- przesłanka ta ma charakter subsydiarny – stosuje się ją tylko wtedy, gdy żadna inna podstawa nie wchodzi w grę,
- zakres danych musi być ograniczony do niezbędnego minimum,
- w przypadku danych wrażliwych trzeba dodatkowo oprzeć się na art. 9 ust. 2 RODO.
Dzięki temu mechanizmowi prawo zapewnia równowagę pomiędzy ochroną danych osobowych a potrzebą podejmowania działań ratujących życie, zdrowie czy bezpieczeństwo ludzi.
Podstawa prawna
- art. 6 ust. 1 lit. d, motyw 46 – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. (RODO),
- art. 9 ust. 2 lit. c – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 (RODO).
Tematy porad zawartych w poradniku
- przetwarzanie danych w sytuacjach kryzysowych
- ochrona żywotnych interesów RODO
- udostępnianie danych podczas zagrożenia
- dane osobowe a bezpieczeństwo
Przydatne adresy urzędowe
- Urząd Ochrony Danych Osobowych (UODO): https://uodo.gov.pl
- Europejski Inspektor Ochrony Danych (EDPS): https://edps.europa.eu
- Serwis RODO – Unia Europejska: https://ec.europa.eu/info/law/law-topic/data-protection_pl