Nieusprawiedliwione niestawiennictwo na posiedzeniu przygotowawczym to jeden z najważniejszych momentów w postępowaniu cywilnym. Zlekceważenie tego obowiązku może skutkować nie tylko utratą wpływu na dalszy przebieg sprawy, ale nawet umorzeniem postępowania. W tym poradniku dowiesz się, jakie są skutki niestawiennictwa stron – zarówno powoda, jak i pozwanego – oraz jak uniknąć najczęstszych błędów. Przedstawiamy także praktyczne przykłady i wyjaśniamy, co zrobić, gdy niestawiennictwo było uzasadnione.
Dlaczego stawiennictwo na posiedzeniu przygotowawczym jest tak ważne?
Posiedzenie przygotowawcze to pierwszy etap, na którym sąd wspólnie ze stronami ustala plan dalszego postępowania. To moment, w którym można jeszcze wpływać na jego przebieg, wskazywać dowody czy precyzować roszczenia i zarzuty. Niestawienie się na tym etapie, zwłaszcza bez ważnego powodu, może znacząco ograniczyć Twoje prawa procesowe, a w skrajnym przypadku prowadzić do umorzenia sprawy.
Kiedy posiedzenie przygotowawcze się odbywa i kto musi się stawić?
- Sąd wzywa strony i ich pełnomocników na posiedzenie przygotowawcze. Może się ono odbyć także bez udziału stron, wyłącznie z udziałem pełnomocników (art. 2055 § 3 k.p.c.).
- Obowiązek stawiennictwa dotyczy tych stron, które zostały formalnie wezwane przez sąd.
Czy zawsze musisz pojawić się osobiście?
Nie zawsze. Jeżeli jesteś reprezentowany przez pełnomocnika, wystarczy jego obecność, jeżeli został wezwany. Możliwe jest także, by w wyjątkowych sytuacjach złożyć wniosek o przeprowadzenie posiedzenia bez Twojego udziału – wtedy sąd sporządza plan rozprawy bez Ciebie, ale wszystkie ustalenia Cię wiążą.
Co, jeśli nie możesz się stawić? Usprawiedliwienie nieobecności
Jeśli z ważnych powodów nie możesz pojawić się na posiedzeniu, koniecznie zgłoś to przed terminem i dołącz dokumenty potwierdzające przyczynę (np. zaświadczenie lekarskie, nagłe wydarzenia losowe). W przypadku powoda, skuteczne usprawiedliwienie musi nastąpić jeszcze przed rozpoczęciem posiedzenia. W przeciwnym razie sąd może umorzyć postępowanie.
Przykład 1: Usprawiedliwiona nieobecność powoda
Pan Michał Nowak prowadzi niewielką firmę remontową w Sieradzu. Został wezwany na posiedzenie przygotowawcze jako powód w sporze z kontrahentem. Dzień przed terminem trafił nagle do szpitala. Jego żona natychmiast poinformowała sąd, przesyłając zaświadczenie lekarskie. Sąd uznał usprawiedliwienie i wyznaczył nowy termin posiedzenia.
Przykład 2: Nieusprawiedliwione niestawiennictwo pozwanego
Pani Alicja Zielińska, właścicielka sklepu internetowego w Olsztynie, została pozwaną w sprawie o zapłatę. Otrzymała wezwanie na posiedzenie przygotowawcze, ale zignorowała je, uznając, że sprawa i tak się „jakoś rozstrzygnie”. Sąd odbył posiedzenie bez jej udziału, a plan rozprawy został sporządzony bez możliwości przedstawienia przez Alicję własnych wniosków dowodowych. W efekcie jej wpływ na dalszy przebieg procesu został mocno ograniczony.
Skutki nieusprawiedliwionego niestawiennictwa stron
Skutki dla powoda
- Powód – jeśli nie stawi się na posiedzenie i nie usprawiedliwi swojej nieobecności, sąd może umorzyć postępowanie. Koszty rozlicza się wtedy jak przy cofnięciu pozwu, chyba że pozwany obecny na posiedzeniu się temu sprzeciwi. Umorzenie można zaskarżyć zażaleniem, w którym można próbować później usprawiedliwić swoją nieobecność.
- Jeśli powód przed terminem wniesie wniosek o przeprowadzenie posiedzenia bez jego udziału, a sąd taki wniosek uwzględni, postępowanie nie zostanie umorzone, lecz plan rozprawy sporządza się bez powoda.
Skutki dla pozwanego
- Pozwany – nieusprawiedliwione niestawienie się na posiedzenie nie powoduje umorzenia sprawy, ale sąd sporządza plan rozprawy bez udziału pozwanego. Wszystkie ustalenia w nim zawarte wiążą go w dalszym toku postępowania. W praktyce oznacza to, że pozwany traci możliwość wpływu na kluczowe kwestie procesu na tym etapie.
Przebieg posiedzenia przygotowawczego i sporządzanie planu rozprawy
Na czym polega posiedzenie przygotowawcze?
Posiedzenie przygotowawcze ma na celu:
- określenie istoty sporu,
- możliwe zawarcie ugody,
- ustalenie planu rozprawy (czyli harmonogramu dalszych czynności procesowych, w tym np. kolejności przeprowadzania dowodów).
Na tym etapie każda ze stron ma możliwość wskazać swoje stanowisko, zaproponować dowody, zaprezentować wnioski formalne i ustalić, jak proces będzie się toczył.
Ustalanie planu rozprawy – co się dzieje, gdy nie ma jednej ze stron?
- Jeżeli powód nie stawi się bez usprawiedliwienia, sąd umarza postępowanie (z wyjątkami, np. jeśli pozwany się sprzeciwi).
- Jeżeli pozwany nie stawi się bez usprawiedliwienia, plan rozprawy sporządza się bez jego udziału, co może skutkować niekorzystnymi dla niego rozstrzygnięciami – np. nieuwzględnieniem jego wniosków dowodowych.
Przykład praktyczny:
Wyobraźmy sobie, że Pan Dariusz, prowadzący działalność budowlaną w Gdańsku, jest pozwanym. Nie pojawił się na posiedzeniu przygotowawczym, nie informując sądu o powodach nieobecności. Sąd na posiedzeniu, na wniosek powoda, wpisał do planu rozprawy świadków, których Dariusz chciałby podważyć. Ponieważ nie było go na posiedzeniu, nie mógł zgłosić zastrzeżeń, ani zaproponować własnych świadków – to poważnie utrudniło mu obronę w późniejszym procesie.
Jak skutecznie usprawiedliwić nieobecność?
Aby sąd uznał nieobecność za usprawiedliwioną, trzeba:
- Powiadomić sąd z wyprzedzeniem – najlepiej niezwłocznie po powzięciu informacji o przyczynie uniemożliwiającej stawienie się.
- Przedłożyć dowody – np. zaświadczenie lekarskie (nie musi być z ZUS, ale powinno potwierdzać niemożność osobistego stawiennictwa w określonym dniu), pisemne potwierdzenie innych okoliczności (np. wezwanie do obowiązków służbowych, nagły wypadek rodzinny).
- Złożyć ewentualny wniosek o przeprowadzenie posiedzenia bez swojego udziału – jeśli nie jest możliwy Twój udział, a sprawa wymaga szybkiego procedowania.
Wskazówki praktyczne:
- Jeśli korzystasz z pełnomocnika (np. adwokata lub radcy prawnego), sąd może dopuścić przeprowadzenie posiedzenia wyłącznie z jego udziałem – upewnij się, że pełnomocnik jest prawidłowo ustanowiony i uprawniony do działania.
- Pamiętaj, że wniosek o przeprowadzenie posiedzenia bez swojego udziału nie podlega cofnięciu – nie można go wycofać, a wszelkie warunki lub terminy w nim zawarte są ignorowane przez sąd (art. 2055 § 4 k.p.c.).
Procedura odwoławcza – jak zaskarżyć postanowienie o umorzeniu?
Jeśli sąd wydał postanowienie o umorzeniu postępowania z powodu nieobecności powoda lub jego pełnomocnika:
- Otrzymasz postanowienie wraz z uzasadnieniem – sąd doręcza je wszystkim nieobecnym stronom.
- Możesz wnieść zażalenie – to forma odwołania od decyzji sądu.
- W zażaleniu masz prawo usprawiedliwić swoją nieobecność – nawet jeśli wcześniej nie miałeś takiej możliwości, możesz przedstawić dokumenty lub okoliczności wyjaśniające przyczyny absencji.
Ważne! Termin na wniesienie zażalenia wynosi siedem dni od otrzymania postanowienia.
Najczęstsze pytania i problemy przedsiębiorców
Czy mogę się pojawić na posiedzeniu online?
Aktualnie sądy coraz częściej korzystają z możliwości przeprowadzania posiedzeń zdalnych. Jeśli nie możesz stawić się osobiście, a dysponujesz odpowiednim sprzętem, możesz wnioskować o udział przez wideokonferencję. Taką możliwość przewidują przepisy kodeksu postępowania cywilnego, ale zawsze decyzję podejmuje sąd.
Co, jeśli mój pełnomocnik nie stawi się na posiedzeniu?
Jeśli pełnomocnik był prawidłowo wezwany, jego nieobecność traktuje się tak samo jak nieobecność strony – skutki są analogiczne.
Czy mogę później zgłosić dowody, których nie zgłosiłem na posiedzeniu przygotowawczym?
Zasadą jest, że plan rozprawy powinien uwzględniać wszystkie dowody i wnioski. Ich późniejsze zgłaszanie jest utrudnione, a sąd może je pominąć jako spóźnione.
Podsumowanie – najważniejsze wskazówki
- Nie lekceważ wezwania sądu – niestawiennictwo może mieć bardzo poważne konsekwencje.
- Jeśli nie możesz się pojawić, złóż usprawiedliwienie lub wniosek o przeprowadzenie posiedzenia bez Twojego udziału.
- Zadbaj, by Twój pełnomocnik był dobrze przygotowany i wiedział, jak reprezentować Twoje interesy na posiedzeniu.
- Pamiętaj, że ustalenia planu rozprawy wiążą strony – późniejsza zmiana jest możliwa tylko wyjątkowo.
Podstawa prawna
- art. 2055 § 3, § 4, § 5, art. 2056, art. 2057 – ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
- art. 103 § 3 – ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
Tematy porad zawartych w poradniku
- niestawiennictwo na posiedzeniu przygotowawczym
- skutki niestawiennictwa powoda i pozwanego
- plan rozprawy w postępowaniu cywilnym
- usprawiedliwienie nieobecności w sądzie
- umorzenie postępowania cywilnego 2025
Adresy urzędowe powiązane z tematyką poradnika: