W polskiej praktyce gospodarczej uzyskanie klauzuli wykonalności jest kluczowym etapem dochodzenia wierzytelności. To dzięki tej czynności wyrok, nakaz zapłaty czy akt notarialny zyskuje moc tytułu wykonawczego, co pozwala rozpocząć postępowanie egzekucyjne. Jednak proces nadania klauzuli wykonalności nie zawsze jest automatyczny, a przepisy w ostatnich latach znacząco się zmieniały. Warto wiedzieć, ile naprawdę trwa rozpoznanie wniosku, w jakich przypadkach sąd odmówi nadania klauzuli oraz na jakie pułapki i opóźnienia należy się przygotować. Ten poradnik – przygotowany w oparciu o najnowszy stan prawny – pozwoli Ci bezpiecznie i skutecznie przejść przez postępowanie klauzulowe.
Ile czasu ma sąd na rozpoznanie wniosku o klauzulę wykonalności?
Choć w art. 781¹ k.p.c. wprost wskazano, że sąd powinien rozpoznać wniosek o nadanie klauzuli wykonalności niezwłocznie, nie później niż w terminie 3 dni od jego złożenia, termin ten ma charakter instrukcyjny. Oznacza to, że nie jest terminem bezwzględnie wiążącym – jego przekroczenie nie daje podstawy do wniesienia zażalenia.
W praktyce rozpoznanie wniosku w 3 dni jest możliwe tylko wtedy, gdy:
- rola sądu ogranicza się wyłącznie do formalnego sprawdzenia, czy tytuł nadaje się do egzekucji,
- nie ma wątpliwości co do stron postępowania ani co do samego roszczenia,
- wszystkie wymagane dokumenty zostały dołączone do wniosku.
Opóźnienia pojawiają się, gdy:
- wniosek zawiera braki formalne i sąd wzywa do ich uzupełnienia (np. brakuje odpisu tytułu, pełnomocnictwa),
- konieczne jest przesłuchanie stron,
- sąd musi uzyskać dokumenty z innych instytucji,
- orzeczenie zostało wydane przez Sąd Najwyższy, a akta nie zostały przekazane do sądu niższej instancji.
Warto pamiętać, że brak rozpoznania wniosku w 3 dni nie uprawnia do złożenia zażalenia (art. 795 k.p.c.), lecz w skrajnych przypadkach przewlekłości możliwa jest skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Jeśli przewlekłość postępowania wywoła szkodę, można dochodzić odszkodowania od Skarbu Państwa (art. 417¹ § 3 k.c.).
Przykład praktyczny 1
Firma ALFA-BIS z Poznania złożyła wniosek o nadanie klauzuli wykonalności do Sądu Rejonowego w poniedziałek. Wszystkie dokumenty były kompletne, a tytuł egzekucyjny dotyczył prawomocnego wyroku. Sąd nadał klauzulę już w środę tego samego tygodnia – termin 3 dni został zachowany.
Przykład praktyczny 2
Właściciel spółki Gama IT z Gliwic złożył wniosek o klauzulę, ale nie dołączył odpisu tytułu oraz nieprawidłowo wskazał dane dłużnika. Sąd wezwał do uzupełnienia braków w ciągu 7 dni. Ostatecznie postanowienie o nadaniu klauzuli zostało wydane po 3 tygodniach.
Kiedy sąd może odmówić nadania klauzuli wykonalności?
Od kilku lat obowiązują nowe, bardzo istotne podstawy odmowy nadania klauzuli wykonalności. Najważniejsze z nich reguluje art. 782¹ § 1 k.p.c. – sąd odmówi nadania klauzuli wykonalności, jeżeli:
- Wniosek jest oczywiście sprzeczny z prawem lub zmierza do obejścia prawa
Przykład: Wniosek opiera się na tytule egzekucyjnym, który dotyczy świadczenia wyraźnie zakazanego przez ustawę, albo gdy z treści akt wynika, że celem wierzyciela jest obejście przepisów podatkowych. - Roszczenie objęte tytułem egzekucyjnym uległo przedawnieniu
Sąd bada to z urzędu, jeżeli z okoliczności sprawy i treści tytułu egzekucyjnego wynika przedawnienie. Wyjątkiem jest sytuacja, w której wierzyciel przedstawi dokument potwierdzający przerwanie biegu terminu przedawnienia.Sąd nie bada jednak przedawnienia odsetek wymagalnych po powstaniu tytułu egzekucyjnego!Przykład: Tytuł egzekucyjny dotyczy należności sprzed 8 lat, a uprawnienie do jej egzekucji już wygasło. Jeżeli jednak wierzyciel przedstawi np. uznanie długu przez dłużnika sprzed 2 lat, sąd nada klauzulę wykonalności.
Warto zaznaczyć, że jeśli sąd oddali wniosek o nadanie klauzuli wykonalności z powodu przedawnienia, wierzyciel zachowuje prawo do powództwa o ustalenie, że wierzytelność nie uległa przedawnieniu (art. 782¹ § 2 k.p.c.).
Jakie dokumenty mogą potwierdzić przerwanie biegu przedawnienia?
Nie istnieje zamknięty katalog takich dokumentów. Mogą to być:
- ugody,
- uznanie długu na piśmie,
- potwierdzenia częściowych spłat,
- wezwania do zapłaty z podpisem dłużnika,
- orzeczenia sądu stwierdzające przerwanie biegu przedawnienia.
Dokument musi jednoznacznie wskazywać na okoliczność przerwania biegu przedawnienia, np. poprzez uznanie roszczenia przez dłużnika (art. 123 k.c.).
Czy zawsze wydawane jest postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności?
Tak. Zgodnie z art. 783 § 3 k.p.c. (po nowelizacji z 7 lutego 2014 r.), postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności zawsze ma formę postanowienia – nawet jeśli technicznie jest ono zamieszczane na tytule egzekucyjnym (np. wyroku, ugodzie sądowej) wraz z podpisem sędziego lub referendarza sądowego.
W przypadku tytułów elektronicznych (np. nakazów zapłaty w e-sądzie), klauzula wykonalności zamieszczana jest w systemie teleinformatycznym i opatrywana kwalifikowanym podpisem elektronicznym.
Skutki przewlekłości i co zrobić, gdy sąd nie rozpoznaje wniosku w terminie?
Jeżeli sąd nie rozpoznaje wniosku niezwłocznie, a opóźnienie nie wynika z działań strony (np. braku dokumentów), można:
- złożyć skargę na przewlekłość postępowania (ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki),
- w razie szkody majątkowej – rozważyć pozew odszkodowawczy przeciwko Skarbowi Państwa (art. 417¹ § 3 k.c.).
Szczególne przypadki i praktyczne pułapki
- Jeśli wniosek ma braki formalne – postępowanie wydłuża się o czas potrzebny na ich uzupełnienie (zwykle 7 dni).
- Jeżeli orzeczenie wydał Sąd Najwyższy, a akta nie trafiły jeszcze do sądu niższej instancji – czas oczekiwania znacznie się wydłuża.
- Sąd nie nadaje klauzuli wykonalności, jeśli już z akt sprawy wynika, że wierzytelność jest przedawniona i nie przedstawiono dowodu przerwania biegu przedawnienia.
Podsumowanie – najważniejsze wskazówki
- Zawsze sprawdź, czy Twój wniosek o klauzulę wykonalności jest kompletny i nie zawiera braków formalnych.
- Jeżeli istnieje ryzyko przedawnienia – załącz dokumenty potwierdzające przerwanie biegu przedawnienia.
- Pamiętaj, że 3-dniowy termin rozpoznania wniosku jest instrukcyjny – nie przysługuje zażalenie na przekroczenie tego terminu, ale przewlekłość można zgłosić w trybie skargi.
- W przypadku odmowy nadania klauzuli wykonalności – wierzyciel nie traci definitywnie prawa do dochodzenia wierzytelności; możliwe jest powództwo o ustalenie nieprzedawnienia roszczenia.
- Sąd nie bada przedawnienia odsetek wymagalnych po powstaniu tytułu egzekucyjnego.
- Wnioski należy składać do właściwego sądu, zgodnie z miejscem rozpoznania sprawy lub właściwością sądu, który wydał tytuł egzekucyjny.
Podstawa prawna
- art. 781¹, art. 783 § 1-3, art. 782¹ § 1-2, art. 784, art. 785, art. 795, art. 804 § 2, art. 825 pkt 11, art. 840 § 1 pkt 1 – ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
- art. 417¹ § 3, art. 123, art. 125, art. 117¹ k.c., art. 189 k.p.c. – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny
Tematy porad zawartych w poradniku
- „nadanie klauzuli wykonalności 2025”
- „odmowa klauzuli wykonalności przedawnienie”
- „skarga na przewlekłość sąd klauzula”
- „przerwanie przedawnienia dokumenty”
- „postępowanie klauzulowe praktyka”
Przydatne urzędowe adresy internetowe:
- https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc (Ministerstwo Sprawiedliwości)
- https://www.sn.pl (Sąd Najwyższy)
- https://www.rcl.gov.pl (Rządowe Centrum Legislacji – teksty jednolite ustaw)
- https://www.gov.pl/web/e-sad (Elektroniczne postępowanie upominawcze)