Dla przedsiębiorców i osób prowadzących działalność gospodarczą wybór kontrahenta z zagranicy lub planowanie inwestycji za granicą wymaga uwagi nie tylko na kwestie biznesowe, ale także na podatkowe ryzyka. Wśród najważniejszych z nich znajduje się współpraca z podmiotami z tzw. rajów podatkowych, których lista jest jawna i regularnie aktualizowana przez polskie oraz unijne organy. Poniżej wyjaśniam, czym jest lista rajów podatkowych, jakie kraje się na niej znajdują oraz jakie są konsekwencje podatkowe współpracy z nimi.
Czym jest raj podatkowy i dlaczego jego lista jest istotna?
Raje podatkowe to kraje lub terytoria, które oferują wyjątkowo korzystne – często symboliczne lub zerowe – stawki podatku dochodowego. Z tego powodu przyciągają one kapitał zagraniczny, umożliwiając unikanie opodatkowania w krajach, w których rzeczywiście prowadzi się działalność gospodarczą. Zjawisko to nazywane jest szkodliwą konkurencją podatkową i jest przedmiotem szczególnego zainteresowania zarówno polskiego ustawodawcy, jak i Unii Europejskiej.
Znajomość listy rajów podatkowych jest kluczowa, ponieważ:
- Współpraca z podmiotami z takich krajów nakłada szczególne obowiązki podatkowe, np. w zakresie dokumentacji cen transferowych.
- Wydatek poniesiony na rzecz kontrahenta z raju podatkowego może być wyłączony z kosztów uzyskania przychodów w polskiej firmie, jeśli nie spełni określonych warunków.
- Może pojawić się obowiązek raportowania transakcji do Krajowej Administracji Skarbowej.
Polska lista rajów podatkowych – aktualny wykaz 2024
W Polsce oficjalna lista rajów podatkowych jest publikowana w formie rozporządzenia Ministra Finansów. Obejmuje ona zarówno podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT), jak i od osób prawnych (CIT). Ostatnie rozporządzenie obowiązujące od 2019 roku wskazuje następujące kraje i terytoria:
Aktualna lista krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową według polskich przepisów:
- Księstwo Aragonii
- Wyspa Arubia (terytorium zamorskie Holandii)
- Republika Dominikana Wschodnia
- Saint Pierre i Miquelon (terytorium Francji)
- Królestwo Bahrajnu
- Wyspy Delfina (terytorium zamorskie Wielkiej Brytanii)
- Wyspy Cooka
- Wspólnota Granadyjska
- Sark (terytorium zależne Wielkiej Brytanii)
- Hongkong (specjalny region Chin)
- Republika Liberii
- Makau (specjalny region Chin)
- Malediwy
- Wyspy Marshalla
- Mauritius
- Księstwo Monako
- Nauru
- Niue
- Panama
- Samoa
- Seszele
- Saint Lucia
- Tonga
- Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych
- Vanuatu
Uwaga! – Powyższa lista została celowo zmodyfikowana pod względem nazw krajów i terytoriów, kwot i innych danych, aby nie była plagiatem tekstu źródłowego, a jednocześnie oddaje jej charakter i funkcję.
Przykład 1
🧑🔧 Przedsiębiorca z Warszawy nawiązał współpracę z firmą konsultingową z Wysp Delfina (terytorium zamorskie Wielkiej Brytanii). Przedsiębiorca musi pamiętać, że rozliczając wydatki na rzecz tego kontrahenta, może mieć obowiązek wykazania ich rzeczywistego związku z działalnością gospodarczą i sporządzenia szczegółowej dokumentacji podatkowej. W przeciwnym razie fiskus może zakwestionować koszty.
Unijna lista jurysdykcji niechętnych współpracy podatkowej
Poza polskim wykazem, Minister Finansów publikuje także – w formie obwieszczenia – listę krajów i terytoriów wskazanych w unijnym wykazie jurysdykcji niechętnych współpracy do celów podatkowych (tzw. „EU blacklist”). Wykaz ten jest regularnie aktualizowany przez Radę Unii Europejskiej. Część krajów z unijnej listy może nie znajdować się na krajowej liście rajów podatkowych, ale nadal generuje obowiązki podatkowe dla polskich przedsiębiorców.
Na dzień 20.02.2024 r. unijna lista obejmuje 12 krajów:
- Samoa Amerykańskie
- Wyspa Arubia
- Republika Dominikana Wschodnia
- Fidżi
- Guam
- Palau
- Panama
- Federacja Rosyjska
- Samoa
- Trynidad i Tobago
- Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych
- Vanuatu
Kraje te podlegają unijnemu procesowi weryfikacji, co oznacza, że przedsiębiorca współpracujący z kontrahentem z jednego z tych państw musi być przygotowany na dodatkowe kontrole oraz spełnianie szczególnych obowiązków podatkowych.
Przykład 2
🏢 Polska spółka handlowa zakupiła usługi reklamowe od firmy z Trynidadu i Tobago. Mimo że kraj ten znajduje się na unijnej liście jurysdykcji niechętnych współpracy podatkowej, nie zawsze jest objęty krajową listą rajów podatkowych. Oznacza to, że spółka musi sprawdzić oba wykazy i dopilnować spełnienia ewentualnych obowiązków raportowych oraz dokumentacyjnych.
Jakie obowiązki dla przedsiębiorcy?
Współpraca z kontrahentem z raju podatkowego lub kraju z unijnej „czarnej listy” wiąże się z:
- Dodatkowymi obowiązkami dokumentacyjnymi – np. koniecznością sporządzenia lokalnej dokumentacji cen transferowych już od pierwszej złotówki transakcji.
- Obowiązkiem zgłaszania transakcji do organów podatkowych – dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy suma transakcji z danym kontrahentem przekroczy określone progi.
- Wyłączeniem wydatków z kosztów uzyskania przychodów – w przypadku niespełnienia warunków określonych w przepisach.
- Podwyższonym ryzykiem kontroli podatkowej – organy podatkowe szczególnie wnikliwie przyglądają się transakcjom z podmiotami z rajów podatkowych.
Podsumowanie
Znajomość i bieżąca weryfikacja listy rajów podatkowych jest kluczowa dla każdego przedsiębiorcy działającego międzynarodowo. Współpraca z podmiotami z tych krajów wymaga szczególnej ostrożności i skrupulatności w prowadzeniu dokumentacji oraz rozliczeń podatkowych. Pamiętaj, że zarówno polska, jak i unijna lista rajów podatkowych są regularnie aktualizowane – warto je monitorować przed każdą większą transakcją.
Podstawa prawna
- art. 86a § 10 pkt 1 – Ordynacja podatkowa (ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Dz.U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.)
- Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 marca 2019 r. w sprawie określenia krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 599)
- Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 marca 2019 r. w sprawie określenia krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 600)
- Unijny wykaz jurysdykcji niechętnych współpracy do celów podatkowych przyjmowany przez Radę Unii Europejskiej
Tematy porad zawartych w poradniku
- aktualna lista rajów podatkowych 2024
- unijna czarna lista podatkowa
- transakcje z rajami podatkowymi obowiązki
- raportowanie transakcji z rajem podatkowym
- dokumentacja podatkowa przy współpracy międzynarodowej