Wizerunek człowieka podlega ochronie prawnej i co do zasady jego rozpowszechnianie wymaga wyraźnej zgody osoby widniejącej na zdjęciu, obrazie czy filmie. Jednak ustawodawca przewidział kilka wyjątków, kiedy taka zgoda nie jest konieczna. W tym poradniku wyjaśnię, w jakich konkretnych przypadkach można legalnie korzystać z cudzego wizerunku, nie naruszając przepisów prawa autorskiego. Wiedza ta jest szczególnie istotna dla osób działających w branży medialnej, reklamowej, kreatywnej, ale także dla organizatorów wydarzeń publicznych i przedsiębiorców wykorzystujących materiały wizualne.
📸 Kiedy nie trzeba zgody na rozpowszechnianie wizerunku?
✔ 1. Zapłata za pozowanie – zgoda domniemana
Zgodnie z art. 81 ust. 1 zdanie drugie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jeśli osoba otrzymała umówione wynagrodzenie za pozowanie, można rozpowszechniać jej wizerunek bez dodatkowej zgody, o ile nie poczyniła wyraźnego zastrzeżenia w tej sprawie.
Co to oznacza w praktyce?
- Muszą być spełnione dwa warunki:
- Osoba otrzymała zapłatę za pozowanie (przelewem, gotówką – ważne, aby fizycznie mogła nią dysponować).
- Nie zastrzegła w umowie (lub poza nią, ale w sposób wyraźny), że nie zgadza się na rozpowszechnianie wizerunku.
Przykład: Agencja reklamowa z Krakowa zatrudniła modelkę Joannę do sesji promującej kosmetyki naturalne. Joanna otrzymała 1200 zł brutto wynagrodzenia, ale nie podpisała żadnej klauzuli zakazującej wykorzystania jej wizerunku. Agencja może legalnie używać zdjęć z sesji w kampanii online.
Inny przykład: Fotograf z Poznania sfotografował artystę ulicznego, który pozował mu na rynku Starego Miasta za opłatą 100 zł. Artysta wyraźnie zaznaczył ustnie i mailowo, że nie zgadza się na publikację zdjęć w mediach. Mimo zapłaty, fotograf nie może legalnie udostępniać wizerunku artysty.
✔ 2. Wizerunek osoby powszechnie znanej
Drugi wyjątek wynika z art. 81 ust. 2 pkt 1 ustawy – zgoda nie jest potrzebna, jeśli:
- wizerunek przedstawia osobę powszechnie znaną,
- został wykonany w związku z pełnieniem funkcji publicznych,
- a jego rozpowszechnianie służy relacjonowaniu tych funkcji (czyli ma cel informacyjny).
Kogo można uznać za „osobę powszechnie znaną”?
- Polityków, urzędników, sędziów, burmistrzów
- Artystów, celebrytów, sportowców
- Osoby, które zdobyły popularność przez konkretne wydarzenia społeczne (np. lider protestu, ofiara znanego wypadku)
Ważne: Znajomość tej osoby musi być rozpoznawalna przez znaczną grupę odbiorców, choć niekoniecznie ogólnopolska.
Przykład: Wójt gminy Lubowiec został sfotografowany podczas otwarcia lokalnej drogi. Jego zdjęcie w lokalnej gazecie nie wymaga jego zgody – pełni funkcję publiczną, jest znany lokalnej społeczności, a publikacja dotyczy jego działalności jako wójta.
Przykład negatywny: Zdjęcie znanego aktora podczas wakacji na plaży – bez jego zgody – nie może być legalnie wykorzystane w magazynie plotkarskim. Chyba że towarzyszy mu kontekst debaty publicznej (np. naruszenie epidemicznych zakazów przez osobę apelującą o ich przestrzeganie).
✔ 3. Wizerunek jako szczegół całości
Trzeci wyjątek z art. 81 ust. 2 pkt 2 ustawy dopuszcza rozpowszechnianie wizerunku, jeśli stanowi on tylko szczegół większej całości, np.:
- zgromadzenia,
- krajobrazu,
- imprezy publicznej.
Co to oznacza?
Wizerunek osoby musi być elementem ubocznym, a nie głównym tematem zdjęcia. Usunięcie tej osoby z kadru nie zmieniłoby charakteru zdjęcia.
Przykład: Zdjęcie z koncertu w amfiteatrze, na którym widać publiczność. Wizerunek pojedynczej osoby na widowni nie wymaga zgody, jeśli nie została specjalnie wyeksponowana w kadrze.
Przykład negatywny: Portret zbliżeniowy przypadkowej osoby w tłumie podczas meczu – jeśli jej twarz wypełnia cały kadr, to wymaga zgody.
⚠️ Na co uważać?
- Jeśli nie masz pewności, czy sytuacja spełnia wszystkie przesłanki, najbezpieczniej jest uzyskać zgodę na piśmie.
- W przypadku publikacji komercyjnych (np. reklamy), przepisy są interpretowane bardziej rygorystycznie.
- Zawsze bierz pod uwagę prawo do prywatności oraz dobro osobiste osoby widniejącej na zdjęciu.
🧾 Podstawa prawna
- art. 81 ust. 1, art. 81 ust. 2 pkt 1 i 2 – ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2509, z późn. zm.)
📌 Podsumowanie
Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku nie zawsze jest konieczna, ale wyjątki te są ściśle określone i należy je interpretować ostrożnie. Pamiętaj:
✔ Zapłata za pozowanie + brak zastrzeżeń = możesz publikować
✔ Osoba publiczna + funkcja + cel informacyjny = możesz publikować
✔ Wizerunek jako detal większej sceny = możesz publikować
Niepewność? Zawsze działaj w zgodzie z zasadą ostrożności i zadbaj o pisemną zgodę.
🔍 Tematy porad zawartych w poradniku
- rozpowszechnianie wizerunku bez zgody
- kiedy nie trzeba zgody na zdjęcie
- wizerunek osób publicznych a prawo
- publikacja zdjęć z imprez
- prawo autorskie a zdjęcia osób
🌐 Przydatne linki do urzędowych stron:
- https://uokik.gov.pl – Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
- https://uodo.gov.pl – Urząd Ochrony Danych Osobowych