Wycena zapasów to kluczowy element sprawozdawczości finansowej, który ma bezpośredni wpływ na wynik finansowy firmy oraz wartość aktywów wykazanych w bilansie. Poprawne przyjęcie metody wyceny może znacząco wpłynąć na wiarygodność sprawozdania finansowego. Z tego poradnika dowiesz się, jak prawidłowo wyceniać zapasy rzeczowe, jakie masz do wyboru metody i jak decyzja o wyborze jednej z nich wpływa na Twoje rozliczenia.
📌 Co zaliczamy do zapasów w bilansie?
Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 19 ustawy o rachunkowości, zapasy obejmują:
- materiały i surowce – zakupione, ale jeszcze niezużyte,
- wyroby gotowe – już wyprodukowane, ale niesprzedane,
- towary – nabyte z przeznaczeniem do dalszej odsprzedaży.
Zapasy zaliczamy do aktywów obrotowych, a ich wartość w bilansie zależy zarówno od ceny zakupu lub kosztu wytworzenia, jak i od zastosowanej metody wyceny rozchodu zapasów.
📊 Metody wyceny rozchodu zapasów
W przypadku różnic w cenach zakupów lub kosztach wytworzenia firma musi przyjąć jedną z dozwolonych metod wyceny, określoną w swojej polityce rachunkowości. Wybór ten ma istotny wpływ na wynik finansowy oraz prezentowaną wartość zapasów w bilansie.
Zgodnie z art. 34 ust. 4 ustawy o rachunkowości oraz MSR 1, możliwe są cztery podstawowe metody:
✔ FIFO (first in, first out – pierwsze weszło, pierwsze wyszło)
Zakłada, że najpierw zużywane lub sprzedawane są najstarsze zapasy. Zapasy końcowe to te nabyte najpóźniej.
✔ LIFO (last in, first out – ostatnie weszło, pierwsze wyszło)
Zakłada, że najpierw zużywane są zapasy najnowsze. Zapas końcowy tworzą najstarsze towary lub materiały.
✔ Średnia cena ważona
Rozchód i zapasy wycenia się według średniej ważonej ceny wszystkich dostępnych partii.
✔ Szczegółowa identyfikacja
Stosowana, gdy możliwe jest dokładne przypisanie kosztu do konkretnego składnika (rzadko wykorzystywana w handlu).
🧾 Przykład praktyczny – spółka handlowa z Krakowa
Spółka NOVIT z Krakowa w kwietniu nabyła i sprzedała towary według poniższego zestawienia:
Zapas początkowy (1 kwietnia):
- 100 sztuk po 4,20 zł = 420 zł
Zakupy:
- 200 szt. po 4,10 zł = 820 zł (2 kwietnia)
- 300 szt. po 4,25 zł = 1275 zł (10 kwietnia)
- 200 szt. po 4,45 zł = 890 zł (17 kwietnia)
- 100 szt. po 4,60 zł = 460 zł (26 kwietnia)
Sprzedaż:
- 700 szt. po 6,00 zł = 4200 zł
Firma przyjęła metodę FIFO. Całkowity zapas to 900 sztuk. Po sprzedaży 700 sztuk, pozostało 200 sztuk.
Wycena zapasu końcowego (FIFO):
- 100 szt. po 4,60 zł = 460 zł
- 100 szt. po 4,45 zł = 445 zł
Razem: 905 zł
Koszt własny sprzedaży:
całkowity koszt zapasów: 3865 zł
zapas końcowy: 905 zł
Sprzedane zapasy: 3865 – 905 = 2960 zł
📉 Jak metoda wyceny wpływa na wynik finansowy?
W zależności od zastosowanej metody, wartość kosztów w rachunku zysków i strat (RZiS) oraz wartość zapasu końcowego różnią się:
| Metoda wyceny | Koszt sprzedanych towarów (RZiS) | Zapas końcowy (bilans) |
|---|---|---|
| FIFO | 3382 zł | 1370 zł |
| LIFO | 3500 zł | 1252 zł |
| Średnia cena | 3456 zł | 1296 zł |
Im wyższy koszt sprzedaży, tym niższy zysk netto. Dlatego metoda wyceny ma wpływ nie tylko na bilans, ale również na podatek dochodowy.
⚠️ Wycena na dzień bilansowy a wartość rynkowa
Zgodnie z zasadą ostrożności, wartość zapasów nie może przewyższać wartości, jaką jednostka może uzyskać ze sprzedaży tych zapasów.
Przykład:
Towar w ewidencji: 5000 zł
Możliwa cena sprzedaży: 4000 zł
Koszty sprzedaży: 500 zł
➡ Wartość bilansowa: 3500 zł
📚 Podstawa prawna
- art. 3 ust. 1 pkt 19, art. 34 ust. 4 – ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. 2023 poz. 120 z późn. zm.)
- pkt 23 i 25 – Międzynarodowy Standard Sprawozdawczości Finansowej nr 1 (MSR 1)
🔍 Tematy porad zawartych w poradniku
- wycena zapasów w bilansie
- FIFO LIFO średnia cena
- polityka rachunkowości zapasy
- koszt własny sprzedaży 2025
- wpływ wyceny zapasów na wynik
🔗 Przydatne adresy urzędowe
- https://www.gov.pl/web/finanse – Ministerstwo Finansów
- https://www.podatki.gov.pl – Portal podatkowy KAS
- https://www.knf.gov.pl – Komisja Nadzoru Finansowego
- https://www.biznes.gov.pl – serwis dla przedsiębiorców