Ogłoszenie upadłości to poważna decyzja – zarówno dla przedsiębiorców, jak i wierzycieli. Jeżeli dłużnik staje się niewypłacalny, wniosek o upadłość może być nie tylko koniecznością prawną, ale też formą ochrony przed dalszymi konsekwencjami finansowymi. Z drugiej strony – niewłaściwie przygotowany wniosek może zostać oddalony lub zwrócony, co rodzi ryzyko odpowiedzialności cywilnej, a w przypadku członków zarządu – także majątkowej. W tym artykule przeprowadzę Cię przez cały proces – od momentu zaistnienia podstaw, przez przygotowanie i złożenie wniosku, aż po ocenę jego zasadności przez sąd.
Krok 1: Kiedy można (i trzeba) złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości?
Podstawą ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność, którą definiuje art. 11 ustawy – Prawo upadłościowe. Mamy tu dwa możliwe przypadki:
- Dłużnik utracił zdolność do regulowania wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a opóźnienie przekracza 3 miesiące.
- W przypadku osoby prawnej – zobowiązania przekraczają wartość majątku i ten stan trwa ponad 24 miesiące.
To są tzw. przesłanki pozytywne. Jeśli są spełnione, wniosek można złożyć. Ale uwaga – istnieją też przesłanki negatywne, takie jak tzw. ubogość masy upadłości, czyli sytuacja, w której majątek dłużnika nie wystarcza nawet na koszty postępowania (art. 13 p.u.). W takim przypadku sąd oddali wniosek.
📌 Przykład praktyczny: Pani Natalia prowadziła jednoosobową działalność gospodarczą w branży eventowej. Po pandemii utraciła większość zleceń i od kilku miesięcy nie była w stanie regulować faktur. Jej zobowiązania przekroczyły 120 tys. zł, a majątek nie wystarczał na ich spłatę. To klasyczny przypadek, w którym wniosek o upadłość powinien zostać złożony, ale musi być odpowiednio udokumentowany.
Krok 2: Kto może złożyć wniosek?
Zgodnie z art. 20 ust. 1 p.u., wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć:
- dłużnik – w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą, spółek oraz osób fizycznych (w tym konsumentów),
- każdy wierzyciel osobisty – pod warunkiem uprawdopodobnienia istnienia wierzytelności.
Dodatkowo, w określonych przypadkach wniosek mogą złożyć także:
- wspólnicy spółek osobowych odpowiadający bez ograniczenia,
- likwidatorzy, kuratorzy,
- organy założycielskie w przypadku przedsiębiorstw państwowych,
- przedstawiciele Skarbu Państwa (np. pełnomocnik Rządu).
❗ Jeśli wniosek zostanie złożony przez osobę nieuprawnioną – sąd go oddali.
Krok 3: Jak prawidłowo przygotować wniosek o ogłoszenie upadłości?
Wniosek o ogłoszenie upadłości jest pismem procesowym, które musi spełniać konkretne wymogi formalne – zarówno ogólne (kodeksowe), jak i szczególne, wskazane w ustawie – Prawo upadłościowe. Poniżej najważniejsze elementy:
✔️ Wymogi ogólne (art. 126 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 35 p.u.):
- oznaczenie sądu,
- dane wnioskodawcy i dłużnika,
- oznaczenie rodzaju pisma („wniosek o ogłoszenie upadłości”),
- osnowa żądania,
- fakty uzasadniające żądanie,
- podpis,
- wykaz załączników,
- adresy do doręczeń.
✔️ Wymogi szczególne (art. 22–25 p.u.):
- dane identyfikacyjne dłużnika: imię i nazwisko / nazwa firmy, PESEL, NIP, KRS (jeśli dotyczy),
- miejsce prowadzenia działalności,
- okoliczności uzasadniające wniosek,
- oświadczenie o prawdziwości danych,
- wykaz majątku, bilans, lista wierzycieli, spis dłużników itd. (w przypadku dłużnika).
📌 Uwaga: Brak oświadczenia o prawdziwości danych lub nieuiszczenie zaliczki na wydatki (równowartość przeciętnego wynagrodzenia) skutkuje zwrotem wniosku bez wezwania do uzupełnienia.
Krok 4: Gdzie i jak złożyć wniosek o upadłość?
Wniosek należy złożyć do sądu upadłościowego właściwego dla głównego ośrodka podstawowej działalności dłużnika. Co to oznacza w praktyce?
- Dla osoby prawnej – jest to co do zasady siedziba spółki (domniemanie z art. 19 ust. 1a p.u.).
- Dla osoby fizycznej prowadzącej działalność – miejsce prowadzenia działalności.
- Dla konsumenta – miejsce zwykłego pobytu.
Zgodnie z art. 18 p.u., sądem upadłościowym jest sąd rejonowy – wydział gospodarczy.
📌 Forma złożenia wniosku
Wniosek składa się obowiązkowo przez system teleinformatyczny obsługujący postępowanie sądowe, opatrzony:
- kwalifikowanym podpisem elektronicznym,
- podpisem zaufanym,
- podpisem osobistym,
- lub innym środkiem uwierzytelnienia zgodnym z systemem.
🟡 Wyjątki: osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej oraz niektórzy wierzyciele (np. z tytułu alimentów czy rent) mogą złożyć wniosek w formie papierowej (art. 216aa p.u.).
Krok 5: Co się dzieje po wpłynięciu wniosku do sądu?
Po złożeniu wniosku przewodniczący wydziału upadłościowego:
- Weryfikuje, czy wniosek trafił do właściwego wydziału.
- Zarządza wpisanie sprawy do repertorium GU – jeżeli wszystko się zgadza.
- W przypadku wniosku złożonego przez dłużnika – zarządzenie o wpisaniu jest obwieszczane w Krajowym Rejestrze Zadłużonych (art. 25a p.u.).
Obwieszczenie jest publiczne i nie wymaga logowania – każdy może sprawdzić, czy wobec danego podmiotu złożono taki wniosek.
Krok 6: Jakie warunki bada sąd?
Sąd bada wniosek w trzech etapach:
🔸 1. Warunki dopuszczalności postępowania
Czy wniosek w ogóle może być rozpoznany? Sąd sprawdza m.in.:
- czy nie toczy się już tożsame postępowanie (powaga rzeczy osądzonej),
- czy wnioskodawca i dłużnik mają zdolność procesową i sądową,
- czy podmiot ma zdolność upadłościową (art. 5 p.u.).
Jeśli nie – wniosek zostanie odrzucony.
🔸 2. Warunki formalne
Jeśli wniosek spełnia wymogi ogólne i szczególne (omówione w części 1), a także:
- zawiera wymagane załączniki,
- uiszczono opłatę (1000 zł zgodnie z art. 74 pkt 1 u.k.s.c.),
- wpłacono zaliczkę na koszty postępowania (art. 22a p.u.)…
…wówczas przechodzi do kolejnego etapu. W przeciwnym razie sąd wezwie do uzupełnienia braków w ciągu 7 dni, a jeśli to nie nastąpi – zwróci wniosek.
🔸 3. Warunki zasadności (merytoryczne)
Na tym etapie skład sędziowski bada, czy:
- dłużnik jest niewypłacalny (art. 11 p.u.),
- istnieje wielość wierzycieli,
- nie zachodzą przesłanki oddalenia (np. majątek nie pokryje kosztów postępowania – art. 13 p.u.),
- wierzyciel (jeśli on składa wniosek) uprawdopodobnił swoją wierzytelność,
- wniosek nie dotyczy podmiotu, który nie podlega upadłości (np. Skarb Państwa, JST, uczelnie – art. 6 p.u.).
Jeśli którakolwiek z przesłanek nie jest spełniona, sąd wyda postanowienie o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości.
📌 Przykład praktyczny: Spółka transportowa „LogiFast” złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości. Choć zalegała z płatnościami, jej majątek (głównie leasingowane ciężarówki) był całkowicie obciążony. Sąd uznał, że ubogość masy upadłościowej uniemożliwia prowadzenie postępowania i oddalił wniosek.
Krok 7: Ogłoszenie upadłości – co zawiera postanowienie?
Jeśli wniosek spełnił wszystkie warunki, sąd wydaje postanowienie, w którym:
- ogłasza upadłość,
- wzywa wierzycieli do zgłoszenia wierzytelności (w terminie 30 dni),
- wyznacza syndyka i sędziego-komisarza,
- określa datę upadłości,
- wskazuje, czy postępowanie ma charakter główny czy uboczny (w przypadku elementów transgranicznych),
- obwieszcza decyzję w Krajowym Rejestrze Zadłużonych.
Podsumowanie
Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości to procedura sformalizowana i wieloetapowa. Kluczowe jest nie tylko spełnienie wszystkich wymogów formalnych, ale również odpowiednie udokumentowanie stanu niewypłacalności. Warto też pamiętać, że błędy lub braki mogą prowadzić do zwrotu lub oddalenia wniosku, co w przypadku przedsiębiorców może skutkować nawet odpowiedzialnością odszkodowawczą.
Jeśli nie masz pewności, czy Twój wniosek został poprawnie przygotowany – warto skonsultować się z prawnikiem lub doradcą restrukturyzacyjnym.
Podstawa prawna
- art. 5, art. 10–13, art. 18–27, art. 35, art. 22–25, art. 55, art. 216, art. 216a, art. 216aa – ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe
- art. 125–130, art. 199, art. 363 – ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
- art. 74 pkt 1 – ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych