Przeniesienie spółki z Polski za granicę to coraz popularniejsze rozwiązanie, nie tylko wśród dużych korporacji, ale także średnich i mniejszych przedsiębiorców. Motywacje bywają różne: niższe podatki, lepsze warunki regulacyjne, łatwiejszy dostęp do rynków międzynarodowych czy po prostu chęć rozwoju działalności w nowym otoczeniu prawnym. Niezależnie od powodu, decyzja o relokacji spółki wymaga dokładnej analizy – przede wszystkim wyboru odpowiedniego trybu migracji oraz świadomości ryzyk i obowiązków prawnych.
Ten poradnik pomoże Ci zrozumieć dostępne metody przeniesienia spółki za granicę – krok po kroku, z praktycznymi wskazówkami, przykładami i analizą ryzyka.
Zawiązanie spółki europejskiej (Societas Europaea, SE) 🌍
Jednym ze sposobów rozpoczęcia międzynarodowej działalności w formie prawnej o europejskim charakterze jest zawiązanie spółki europejskiej (SE). Jest to struktura oparta na rozporządzeniu Rady (WE) nr 2157/2001, która pozwala prowadzić działalność w różnych państwach UE bez konieczności przekształcania formy prawnej w każdym kraju.
Kiedy warto rozważyć spółkę europejską?
- Gdy firma działa w co najmniej dwóch krajach UE.
- Gdy chce się uniknąć powielania struktur prawnych w kilku państwach.
- Gdy istotna jest możliwość łatwego przenoszenia siedziby w przyszłości.
Sposoby zawiązania SE:
- Połączenie dwóch spółek akcyjnych z różnych krajów UE.
- Utworzenie holdingu europejskiego przez spółki z o.o. lub akcyjne z co najmniej dwóch państw UE.
- Zawiązanie zależnej spółki europejskiej przez różne typy spółek (spełniających określone kryteria).
- Przekształcenie spółki akcyjnej z UE, mającej zależną spółkę w innym państwie UE.
Warunki formalne:
- Kapitał zakładowy – min. 120 000 EUR.
- Siedziba i zarząd główny – muszą znajdować się w UE.
- Uczestnictwo pracowników – obowiązkowe konsultacje i negocjacje z pracownikami.
🧩 Przykład praktyczny: Spółka akcyjna „PolTech S.A.” z siedzibą w Krakowie prowadzi działalność IT w Niemczech poprzez spółkę zależną „PolTech GmbH”. Aby uprościć zarządzanie i ograniczyć obowiązki administracyjne w dwóch państwach, PolTech decyduje się przekształcić w spółkę europejską. Dzięki temu może przenieść siedzibę do Berlina bez potrzeby likwidacji działalności w Polsce.
⚠️ Ważne informacje:
- Spółka europejska nie służy do „przeniesienia” istniejącej spółki za granicę w sensie ścisłym – trzeba utworzyć nowy podmiot.
- Procedura może być skomplikowana i kosztowna – nie dla wszystkich firm będzie opłacalna.
Transgraniczne łączenie się spółek ⚖️
Drugą opcją jest łączenie się spółek z różnych państw członkowskich UE. To rozwiązanie umożliwia przejęcie jednej spółki przez drugą lub zawiązanie nowej spółki, która przejmie majątek i zobowiązania łączących się podmiotów.
Kiedy warto?
- Gdy firma chce faktycznie przenieść działalność za granicę w sposób ciągły.
- Gdy planuje scalenie operacji w różnych państwach UE.
- Gdy zależy jej na pełnej sukcesji prawnej.
Kto może się połączyć?
- Polskie spółki kapitałowe oraz spółki komandytowo-akcyjne.
- Spółki z krajów UE lub EOG (np. Islandia, Norwegia).
📌 Ograniczenia:
- Spółka komandytowo-akcyjna nie może być spółką przejmującą.
- Wykluczone są spółki inwestycyjne działające na zasadach funduszy.
🧩 Przykład praktyczny: Firma „EcoBuild Sp. z o.o.” z Poznania postanawia połączyć się z niemieckim partnerem – „GrünHaus GmbH” z Dortmundu. W ramach transgranicznej fuzji, obie spółki tworzą nowy podmiot – „EcoHaus SE” z siedzibą w Niemczech. Dotychczasowa polska spółka zostaje wykreślona z rejestru, a nowy podmiot kontynuuje działalność w UE.
Etapy procedury:
- Faza krajowa: polski sąd bada zgodność połączenia z polskim prawem i wydaje zaświadczenie.
- Faza transgraniczna: sąd państwa nowej siedziby wpisuje połączenie do rejestru.
- Sukcesja generalna: nowa spółka wchodzi we wszystkie prawa i obowiązki spółek połączonych.
⚠️ Ważne informacje:
- Wymagana ochrona interesów pracowników i wierzycieli.
- Konieczne jest sporządzenie planu połączenia i jego zatwierdzenie przez wspólników obu spółek.
Faktyczne przeniesienie siedziby zarządu spółki bez zmiany siedziby statutowej 🧳🏢
Nie zawsze konieczne jest formalne przeniesienie siedziby statutowej spółki za granicę, by osiągnąć realny efekt migracyjny. W wielu przypadkach wystarczające może być faktyczne przeniesienie głównego zarządu (centralnego ośrodka decyzyjnego) spółki do innego kraju.
Na czym polega takie rozwiązanie?
Spółka w dalszym ciągu pozostaje wpisana w Krajowym Rejestrze Sądowym jako spółka prawa polskiego, ale:
- główne decyzje biznesowe zapadają za granicą,
- zarząd operacyjnie wykonuje swoje obowiązki poza Polską,
- tam też mieści się np. centrala, biuro lub siedziba głównego dyrektora wykonawczego (CEO).
📌 Podstawa prawna: To podejście opiera się na teoriach siedziby stosowanych w prawie prywatnym międzynarodowym:
| Teoria | Znaczenie |
|---|---|
| Siedziby statutowej | Spółka podlega prawu państwa, w którym formalnie zarejestrowano jej siedzibę. |
| Teoria inkorporacji | Liczy się miejsce założenia spółki – nawet jeśli później działa gdzie indziej. |
| Siedziby zarządu | Spółka podlega prawu państwa, w którym faktycznie znajduje się jej główny zarząd. |
W praktyce niektóre przepisy, zwłaszcza z zakresu prawa zobowiązań (np. rozporządzenie „Rzym I”), przyznają większe znaczenie miejscom faktycznego wykonywania zarządu niż miejscu rejestracji.
🧩 Przykład praktyczny: Spółka „Mobix Solutions Sp. z o.o.” formalnie zarejestrowana w Katowicach przenosi całą kadrę zarządzającą do Barcelony. W nowym biurze zapadają wszystkie kluczowe decyzje, odbywają się spotkania zarządu, stamtąd nadzorowane są oddziały operacyjne. W praktyce spółka funkcjonuje jako hiszpański podmiot, mimo polskiego wpisu w KRS.
⚠️ Uwaga:
- Takie rozwiązanie nie zmienia automatycznie rezydencji podatkowej – ta jest określana przez umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (na podstawie „miejsca efektywnego zarządu”).
- Może rodzić ryzyko sporów podatkowych – zwłaszcza gdy Polska i drugie państwo roszczą sobie prawo do opodatkowania dochodów.
Swoboda przedsiębiorczości – kusząca, ale ryzykowna ścieżka ⚠️📌
Część przedsiębiorców – zwłaszcza działających transgranicznie – rozważa powoływanie się na traktatową swobodę przedsiębiorczości, czyli prawo każdej firmy do prowadzenia działalności na terenie całej UE.
Co na to orzecznictwo TSUE? ⚖️
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał wiele ważnych wyroków, z których część uznaje ograniczenia migracji spółek za sprzeczne z traktatami UE. Przykłady:
✔ Sprawa Centros (C-212/97) – zakaz rejestracji spółki w innym państwie UE narusza swobodę przedsiębiorczości.
✖ Sprawa Cartesio (C-210/06) – państwo może ograniczyć możliwość przeniesienia spółki za granicę, jeżeli prawo wewnętrzne traktuje to jako likwidację.
Jak wygląda sytuacja w Polsce?
Polskie przepisy wciąż przewidują, że uchwała o przeniesieniu siedziby za granicę może być traktowana jako uchwała o rozwiązaniu spółki, np.:
- art. 270 pkt 2 Kodeksu spółek handlowych – w odniesieniu do spółki z o.o.
- art. 459 pkt 2 K.s.h. – w odniesieniu do spółki akcyjnej.
🧩 Przykład praktyczny: Spółka „NetTrade Sp. z o.o.” podejmuje uchwałę o przeniesieniu siedziby do Czech. KRS odmawia wpisu, powołując się na brak przepisów pozwalających na taką migrację. Firma próbuje powołać się na zasady UE – sprawa trafia do sądu administracyjnego, ale zakończenie jest niepewne.
⚠️ Wnioski:
- Powołanie się na swobodę przedsiębiorczości nie jest bezpiecznym narzędziem – wymaga analizy orzecznictwa i ryzyk lokalnych.
- W praktyce zaleca się wybór bardziej ugruntowanych metod migracji, jak łączenie, przekształcenie czy podział transgraniczny.
Rola notariusza w procesie transgranicznego przeniesienia siedziby 🖋️📜
🔍 Dlaczego rola notariusza jest kluczowa? Większość procedur związanych z przeniesieniem spółki za granicę wymaga zachowania formy aktu notarialnego, m.in. dla:
- zmian umowy spółki lub statutu,
- uchwał o połączeniu, podziale lub przekształceniu,
- umów założycielskich nowych podmiotów.
Ale to nie wszystko!
👨⚖️ Co jeszcze należy do obowiązków notariusza?
- Weryfikacja zgodności procedury z obowiązującym prawem, zarówno polskim, jak i unijnym.
- Poinformowanie przedsiębiorcy o ryzykach, koniecznych zgłoszeniach, zaświadczeniach, terminach.
- Pomoc w doborze najlepszego trybu migracji – pod względem kosztów, czasu i skutków prawnych.
🧩 Przykład praktyczny: Firma „NovaLight Sp. z o.o.” planuje reorganizację w formie transgranicznego podziału. Notariusz nie tylko sporządza plan podziału i protokół uchwały wspólników, ale również kontaktuje się z doradcą podatkowym i radcą prawnym w kraju docelowym, by sprawdzić, czy transakcja nie niesie ukrytych kosztów.
⚠️ Ważne informacje:
- W razie pomyłek formalnych spółka może nie zostać zarejestrowana za granicą.
- Brak zgodnego z prawem zaświadczenia może zablokować cały proces.
💡 Podsumowanie i wskazówki
Przeniesienie spółki z Polski za granicę to proces, który wymaga skrupulatnego przygotowania – zarówno pod kątem prawnym, jak i operacyjnym. Choć brak jest jednej, uniwersalnej procedury umożliwiającej prostą migrację dowolnej spółki kapitałowej, istnieje kilka skutecznych sposobów osiągnięcia tego celu – od formalnych przekształceń po bardziej elastyczne rozwiązania organizacyjne.
🔑 Kluczowe wnioski:
- Brak ujednoliconego prawa UE oznacza, że migracja spółki wymaga zastosowania alternatywnych instrumentów prawnych, takich jak połączenie, podział, przekształcenie czy zawiązanie SE.
- Transgraniczne łączenie i przekształcenie to najczęściej stosowane mechanizmy do realnego przeniesienia spółki.
- Spółka europejska (SE) oferuje możliwość wielokrotnego przenoszenia siedziby wewnątrz UE, ale wymaga spełnienia rygorystycznych warunków i zawiązania nowego podmiotu.
- Faktyczne przeniesienie zarządu może mieć znaczenie w prawie prywatnym międzynarodowym i podatkach, ale nie zmienia prawa właściwego dla spółki.
- Swoboda przedsiębiorczości daje teoretyczną podstawę do przenoszenia siedziby, ale jej praktyczne wykorzystanie jest bardzo ryzykowne.
- Rola notariusza wykracza daleko poza sporządzenie dokumentów – jego wiedza i doświadczenie są niezbędne do prawidłowego przeprowadzenia procedury.
📋 Praktyczne wskazówki dla przedsiębiorców:
- Zawsze rozpocznij od analizy celów biznesowych: czy zależy Ci na przeniesieniu całej działalności, tylko zarządu, czy może utworzeniu międzynarodowej struktury?
- Sprawdź przepisy kraju docelowego – zwłaszcza rejestrowe, podatkowe i pracownicze.
- Zaangażuj notariusza, doradcę podatkowego i prawnika już na wczesnym etapie.
- Zadbaj o zabezpieczenie interesów wspólników i wierzycieli – w wielu przypadkach będą oni mogli żądać wykupu udziałów lub dodatkowych zabezpieczeń.
- Nie działaj na własną rękę – błędy proceduralne mogą zablokować proces lub skutkować sankcjami podatkowymi.
📜 Podstawa prawna
- art. 491 § 11, art. 550² – 550²², art. 570–582 – ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych
- art. 270 pkt 2, art. 459 pkt 2 – ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych
- rozporządzenie Rady (WE) nr 2157/2001 z dnia 8 października 2001 r. w sprawie statutu spółki europejskiej (SE)
- dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1132 z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie niektórych aspektów prawa spółek
- dyrektywa 2005/56/WE z dnia 26 października 2005 r. w sprawie transgranicznego łączenia się spółek kapitałowych
- rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I)
- ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa
🔖 Tematy porad zawartych w poradniku:
- przeniesienie siedziby spółki za granicę
- transgraniczne przekształcenie spółki
- spółka europejska SE
- podział i łączenie spółek w UE
- migracja spółki a podatki