Kasacja to nadzwyczajny środek zaskarżenia, który może prowadzić do uchylenia prawomocnego wyroku sądu. Z uwagi na rygorystyczne wymagania formalne i merytoryczne, jej skuteczne wniesienie jest dużym wyzwaniem – zwłaszcza dla osób spoza środowiska prawniczego. W tym poradniku wyjaśniam krok po kroku, jak sporządzić kasację, czego się wystrzegać i co koniecznie musi się w niej znaleźć, aby Sąd Najwyższy w ogóle ją rozpoznał. 📌
📄 Co to jest kasacja i kto może ją wnieść?
Kasację może wnieść m.in. obrońca, prokurator, a w określonych przypadkach także sam oskarżony – ale wyłącznie za pośrednictwem zawodowego pełnomocnika (adwokata lub radcy prawnego). Zgodnie z art. 526 § 2 Kodeksu postępowania karnego, osoba fizyczna nie może samodzielnie przygotować kasacji – nawet jeśli ją podpisze zawodowy pełnomocnik, ale jej nie napisał.
📌 Pamiętaj: Kasacja musi być wniesiona za pośrednictwem sądu odwoławczego, a nie bezpośrednio do Sądu Najwyższego.
✍ Jak powinna wyglądać kasacja? Forma pisma procesowego
Kasacja musi spełniać wszystkie wymagania ogólne dla pisma procesowego, zgodnie z art. 119 § 1 k.p.k., a dodatkowo zawierać elementy szczególne wynikające z art. 427, 518 i 526 k.p.k. Oto, co musi się znaleźć w takim piśmie:
- ✔️ oznaczenie Sądu Najwyższego jako organu rozpoznającego;
- ✔️ dane sprawy: imię, nazwisko oskarżonego, sygnatura akt;
- ✔️ dane osoby wnoszącej: skarżący i jego pełnomocnik (lub prokurator);
- ✔️ nazwa pisma: np. „Kasacja od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 12 lipca 2023 r.”;
- ✔️ uzasadnienie;
- ✔️ podpis pełnomocnika (własnoręczny!);
- ✔️ data sporządzenia.
🔍 Zakres zaskarżenia – co i kogo można objąć kasacją?
Kasacja może dotyczyć całego wyroku lub tylko jego części – np. tylko określonych czynów lub tylko jednego z oskarżonych. Zakres ten należy bardzo precyzyjnie określić. W sprawach wielowątkowych (np. grupa przestępcza) należy wskazać:
- 🧑⚖️ którego oskarżonego dotyczy kasacja,
- 🧾 jakie czyny są zaskarżane,
- 📌 czy chodzi o cały wyrok czy jego część.
🧩 Przykład praktyczny: Adwokat wnosi kasację tylko wobec Jana K., jednego z trzech oskarżonych w sprawie o kradzież z włamaniem. W kasacji precyzuje, że dotyczy ona wyłącznie czynów przypisanych Janowi w punktach II i III wyroku.
⚖️ Zarzuty kasacyjne – co można zarzucić sądowi?
Zarzuty kasacyjne muszą być precyzyjnie sformułowane. Mogą one dotyczyć wyłącznie:
- Bezwzględnych przyczyn odwoławczych, np. udział w wydaniu wyroku osoby nieuprawnionej (art. 439 k.p.k.);
- Innych rażących naruszeń prawa, jeżeli miały wpływ na treść orzeczenia.
‼ Kasacja nie może dotyczyć tylko niewspółmierności kary (np. „kara za wysoka”), chyba że wnosi ją Prokurator Generalny w sprawie o zbrodnię (art. 523 § 1a k.p.k.).
🧩 Przykład praktyczny: Obrońca wskazuje, że sąd drugiej instancji nie doręczył wyroku obrońcy oskarżonego, co uniemożliwiło wniesienie apelacji – to naruszenie art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k., będące bezwzględną przyczyną kasacyjną.
📝 Wniosek kasacyjny – czego domagasz się od SN?
W kasacji należy precyzyjnie określić, czego oczekuje się od Sądu Najwyższego. SN może:
- ❌ oddalić kasację,
- 🔁 uchylić wyrok w całości lub części,
- ⚖️ umorzyć postępowanie,
- ✅ uniewinnić oskarżonego (jeśli skazanie było oczywiście niesłuszne).
Wniosek nie jest wiążący dla SN, ale musi być obecny – brak takiego żądania może skutkować nieuwzględnieniem kasacji.
💡 Uzasadnienie kasacji – jak je napisać?
Uzasadnienie powinno mieć trzy części:
- Wstęp – wskazanie zaskarżonego wyroku, zakresu kasacji, strony składającej.
- Część merytoryczna – rozwinięcie zarzutów z wyjaśnieniem, na czym polegają naruszenia prawa.
- Zakończenie – ponowne wskazanie żądanego rozstrzygnięcia.
📌 Ważne: W przypadku zarzutów z art. 439 k.p.k. nie trzeba wykazywać wpływu uchybienia na treść orzeczenia – zakłada się, że każde takie uchybienie jest rażące i wpływowe.
👨⚖️ Kto może podpisać kasację? Przymus obrońcy lub pełnomocnika
Kasacja musi być:
- sporządzona i podpisana przez adwokata, radcę prawnego lub radcę Prokuratorii Generalnej RP;
- wyjątkiem są kasacje składane przez Prokuratora, Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich lub Rzecznika Praw Dziecka.
⚠️ Skarga podpisana przez prawnika, ale napisana przez stronę – jest nieważna. Prawnik musi być jej autorem.
💰 Opłata za kasację – ile wynosi i kto ją płaci?
Zgodnie z art. 527 k.p.k.:
- Strona wnosi opłatę sądową przy składaniu kasacji.
- Prokurator, żołnierz w służbie zasadniczej i osoba pozbawiona wolności – nie wnoszą opłaty z góry.
- Jeśli kasacja zostanie uwzględniona lub cofnięta – opłata jest zwracana.
- Brak opłaty może skutkować odmową przyjęcia kasacji, jeśli nie zostanie uzupełniona mimo wezwania.
📤 Odpisy kasacji – komu trzeba doręczyć?
Do kasacji należy dołączyć odpowiednią liczbę odpisów:
- Dla każdej strony postępowania,
- Dla pełnomocników każdej ze stron (jeśli występują).
Brak odpisów nie powoduje wezwania do ich uzupełnienia, ale warto ich nie pomijać, by uniknąć komplikacji proceduralnych.
📌 Podsumowanie
Sporządzenie kasacji w sprawie karnej to jedno z najbardziej wymagających wyzwań procesowych. Aby Sąd Najwyższy w ogóle ją rozpoznał, pismo musi spełniać szereg surowych wymogów formalnych i merytorycznych:
- Musi być sporządzone i podpisane przez profesjonalistę – adwokata, radcę prawnego lub radcę Prokuratorii Generalnej.
- Powinno zawierać zarzuty ograniczone do ściśle określonych podstaw prawnych – nie można kwestionować wysokości kary jako jedynego powodu kasacji (z wyjątkiem PG).
- Konieczne jest dokładne wskazanie zakresu zaskarżenia, osoby, której dotyczy, oraz czyny lub części wyroku, których skarga dotyczy.
- Obowiązkowe są: uzasadnienie, odpisy dla stron, dowód uiszczenia opłaty sądowej i poprawna forma pisma procesowego.
🧠 Zadbaj o profesjonalne przygotowanie kasacji – jest to środek nadzwyczajny, którego nie można poprawiać ani uzupełniać jak zwykłej apelacji. Nawet drobne uchybienie może skutkować odrzuceniem pisma bez merytorycznego rozpoznania.
📚 Podstawa prawna
📜 Kodeks postępowania karnego:
- art. 119 § 1 – forma pisma procesowego,
- art. 427 § 1–2 – treść i uzasadnienie środka zaskarżenia,
- art. 439 § 1 – bezwzględne przyczyny odwoławcze,
- art. 518 – stosowanie przepisów ogólnych do kasacji,
- art. 523 § 1 i 1a – podstawy wniesienia kasacji,
- art. 526 § 2 – przymus adwokacko-radcowski,
- art. 527 – opłata sądowa,
- art. 528 § 1 pkt 2 – brak zażalenia na odmowę wyznaczenia obrońcy z urzędu,
- art. 530 § 1–3 – doręczenia i odmowa przyjęcia kasacji,
- art. 537 – możliwe rozstrzygnięcia SN.
🔖 Tematy porad zawartych w poradniku
- jak napisać kasację karną
- elementy kasacji do Sądu Najwyższego
- przymus adwokacki kasacja
- zarzuty kasacyjne przykłady
- opłata za kasację w postępowaniu karnym