Podział na dzieła wspomagane komputerowo oraz generowane komputerowo to temat, który w ostatnich latach zyskał na znaczeniu, zwłaszcza w kontekście rozwoju sztucznej inteligencji i coraz większej automatyzacji procesów twórczych. Zrozumienie tych różnic jest kluczowe dla wszystkich osób korzystających z nowoczesnych narzędzi cyfrowych – zarówno przedsiębiorców, jak i twórców, którzy chcą zabezpieczyć swoje prawa autorskie i świadomie korzystać z możliwości nowych technologii.
Czym są dzieła komputerowe?
Dzieło komputerowe to szerokie pojęcie, obejmujące wszelkiego rodzaju wytwory powstałe przy użyciu programów komputerowych – od prostych grafik czy tekstów, aż po zaawansowane projekty architektoniczne czy utwory muzyczne. W praktyce coraz częściej spotykamy się z sytuacjami, w których nie jest oczywiste, czy powstały wytwór może być objęty ochroną prawnoautorską i komu ona przysługuje.
Kluczowe znaczenie ma tu rozróżnienie:
- dzieł wspomaganych komputerowo – gdzie człowiek ma realny wpływ na efekt końcowy,
- dzieł generowanych komputerowo – gdzie rola człowieka jest minimalna lub wręcz wyeliminowana.
Dzieła wspomagane komputerowo – definicja i cechy
Za dzieło wspomagane komputerowo uznaje się taki utwór, który powstał przy wykorzystaniu programu komputerowego, ale w którym nie jest wyłączona możliwość zaznaczenia się indywidualnego, twórczego wkładu człowieka. Oznacza to, że:
- autor korzysta z narzędzi cyfrowych (np. programów graficznych, edytorów tekstu, aplikacji do obróbki dźwięku),
- program komputerowy wspiera proces twórczy, ale nie decyduje samodzielnie o kształcie utworu,
- efekt końcowy można przypisać określonej osobie fizycznej.
Przykład:
Anna, architektka, tworzy projekt wnętrza w profesjonalnym programie 3D. Program pozwala jej dowolnie dobierać elementy, aranżować przestrzeń, wprowadzać własne pomysły i autorskie rozwiązania. Końcowy projekt jest więc przejawem twórczości Anny, nawet jeśli bez użycia komputera nie byłby możliwy do zrealizowania w tej formie. Dzieło takie uznaje się za utwór w rozumieniu prawa autorskiego, a prawa autorskie przysługują Annie.
Dzieła generowane komputerowo – definicja i cechy
Dziełem generowanym komputerowo nazywamy taki wytwór, w którym program komputerowy działa w sposób wykluczający jakikolwiek istotny wkład twórczy człowieka. W praktyce oznacza to, że:
- program generuje rezultat automatycznie lub na podstawie z góry określonych algorytmów,
- udział człowieka ogranicza się do uruchomienia procesu lub ogólnego wskazania celu,
- końcowy efekt nie odzwierciedla indywidualności żadnej osoby fizycznej.
Przykład:
Firma marketingowa korzysta z generatora tekstów AI, który – po wpisaniu kilku słów-kluczy – automatycznie tworzy gotowy artykuł. Pracownik firmy nie ma wpływu na konkretne sformułowania czy strukturę tekstu, poza podaniem tematu. W takim przypadku powstały artykuł jest dziełem generowanym komputerowo – rola człowieka została ograniczona do minimum, a rezultat nie nosi cech indywidualnej twórczości.
Podział nie zawsze oczywisty
Warto podkreślić, że rozróżnienie pomiędzy dziełem wspomaganym komputerowo a generowanym komputerowo nie zawsze jest proste. Ocenę, czy dany wytwór podlega ochronie prawnoautorskiej, należy zawsze przeprowadzać indywidualnie, biorąc pod uwagę:
- charakter i możliwości programu komputerowego,
- rzeczywisty udział człowieka w procesie tworzenia,
- stopień oryginalności i indywidualności rezultatu.
Nie można z góry przyjąć, że wszystkie wytwory powstałe z użyciem konkretnego rodzaju oprogramowania będą automatycznie objęte lub pozbawione ochrony. Każdy przypadek wymaga osobnej analizy.
Podsumowanie
Podstawową różnicą między dziełami wspomaganymi komputerowo a generowanymi komputerowo jest stopień, w jakim w procesie twórczym można przypisać udział człowieka. Ochrona prawnoautorska przysługuje wyłącznie tym dziełom, które są przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze – a więc przede wszystkim dziełom wspomaganym komputerowo. W przypadku dzieł generowanych komputerowo, gdzie wkład człowieka jest znikomy lub żaden, ochrona taka z reguły nie przysługuje.
Podstawa prawna
- art. 1 ust. 1, art. 1 ust. 2 – Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
- art. 1 ust. 3 – Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Tematy porad zawartych w poradniku
- dzieła wspomagane komputerowo definicja
- dzieła generowane komputerowo ochrona
- podział dzieł komputerowych
- prawo autorskie AI 2025
- ochrona utworów generowanych przez komputer
Strony urzędowe do pogłębienia wiedzy:
https://uokik.gov.pl/
https://uip.gov.pl/
https://isap.sejm.gov.pl/
https://www.gov.pl/web/cyfryzacja