W dobie postępującej cyfryzacji wymiaru sprawiedliwości coraz większe znaczenie zyskują elektroniczne formy doręczania pism procesowych. Od 2024 roku komornicy sądowi zyskali dostęp do nowych narzędzi w tym zakresie – PURDE i PUH, czyli publicznych usług doręczeń elektronicznych, które docelowo mają całkowicie zastąpić tradycyjną korespondencję papierową.
Dla stron postępowania egzekucyjnego oznacza to nowe możliwości, ale i nowe obowiązki. W niniejszym artykule wyjaśniamy:
- kiedy doręczenia elektroniczne są obowiązkowe,
- jak działają nowe systemy komunikacji komorniczej,
- oraz jakie konsekwencje grożą za niezastosowanie się do wymogów formalnych.
Z tekstu dowiesz się również, jak skutecznie komunikować się z komornikiem lub sądem online i na co zwracać szczególną uwagę, aby Twoje pisma wywołały skutki prawne.
I. Obowiązki i zasady doręczeń elektronicznych w postępowaniu egzekucyjnym
Doręczenia przez system teleinformatyczny
Zgodnie z art. 131¹ Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli strona wniesie pismo procesowe za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, sąd również doręcza jej pisma drogą elektroniczną:
„Sąd dokonuje doręczeń za pośrednictwem systemu teleinformatycznego (doręczenie elektroniczne), jeżeli adresat wniósł pismo za pośrednictwem systemu teleinformatycznego albo dokonał wyboru wnoszenia pism za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.”
[art. 131¹ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego]
Co to oznacza w praktyce? Jeśli złożysz wniosek egzekucyjny lub inne pismo procesowe przez e-sąd lub system teleinformatyczny Ministerstwa Sprawiedliwości, sąd (lub komornik) będzie doręczać Ci kolejne pisma tą samą drogą.
Z kolei art. 760 k.p.c. rozszerza te zasady na postępowanie egzekucyjne – pisma i wnioski składane elektronicznie muszą być doręczane w tej samej formie.
Doręczenia elektroniczne to nie e-mail
Wielu uczestników postępowań mylnie utożsamia „doręczenie elektroniczne” z przesłaniem pisma mailem albo przez ePUAP. Tymczasem ustawodawca precyzyjnie wskazał, że doręczenie elektroniczne oznacza wyłącznie użycie systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe. Jak czytamy w art. 9 § 11 k.p.c.:
„System teleinformatyczny – system teleinformatyczny obsługujący postępowanie sądowe.”
A to oznacza, że:
- przesłanie pisma e-mailem, nawet z kwalifikowanym podpisem elektronicznym, nie wywołuje skutków prawnych,
- ePUAP może być używany tylko w ograniczonym zakresie,
- pisma przesłane poza wskazanym systemem mogą zostać zignorowane przez sąd lub komornika.
Praktyczne znaczenie: kiedy doręczenia elektroniczne są obowiązkowe?
Zasady te mają zastosowanie wyłącznie wtedy, gdy:
- przepisy wyraźnie to przewidują (np. w elektronicznym postępowaniu upominawczym),
- lub strona postępowania dokona świadomego wyboru korzystania z komunikacji elektronicznej.
Zgodnie z art. 125 § 2¹ k.p.c., w takiej sytuacji wszystkie pisma w danej sprawie należy składać elektronicznie.
Przykład z praktyki:
Pani Elżbieta z Wrocławia – prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą – złożyła do sądu wniosek o nadanie klauzuli wykonalności za pomocą systemu e-sądu. Po dwóch tygodniach otrzymała listem poleconym pismo od sądu, którego nie odebrała. Wnosiła skargę, że nie wiedziała o doręczeniu. Sąd oddalił skargę, wskazując, że skoro rozpoczęła komunikację elektroniczną, to również pismo sądu zostało uznane za doręczone elektronicznie, a przesyłka listowna miała jedynie charakter dodatkowy.
Wniosek? Jeśli zaczynasz elektronicznie – musisz się tego trzymać do końca postępowania, bo doręczenia „tradycyjne” mogą nie wywołać skutków.
Kiedy pismo traci moc prawną przez złą formę?
W praktyce istnieje wiele przypadków, gdy doręczenie – mimo że fizycznie dotarło do adresata – nie wywołuje skutków procesowych, ponieważ nie spełnia wymogów formalnych. Przykłady:
- złożenie pisma poza systemem teleinformatycznym (np. zwykłym e-mailem),
- doręczenie przez komornika „na papierze” zamiast drogą elektroniczną – w sytuacji, gdy przepisy wymagają e-doręczenia,
- brak podpisu elektronicznego (gdy jest wymagany).
II. Możliwość składania pism elektronicznych przez strony postępowania
Kiedy strona może korzystać z systemu teleinformatycznego?
Zgodnie z art. 760 zd. 2 k.p.c., wnioski i oświadczenia w postępowaniu egzekucyjnym składa się wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, jeżeli:
- przepis szczególny tak stanowi, lub
- strona dokonała takiego wyboru.
To oznacza, że strona – wierzyciel, dłużnik, uczestnik postępowania – może złożyć np. wniosek o wszczęcie egzekucji przez system e-sąd (w ramach elektronicznego postępowania upominawczego), co jest najczęstszym przypadkiem wykorzystania tej formy komunikacji.
W jakich sprawach doręczenia elektroniczne są obowiązkowe?
Oto katalog przypadków, w których komornik lub sąd mają obowiązek stosować doręczenia elektroniczne (na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego):
- art. 794² § 1 – postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności tytułom elektronicznym,
- art. 893²a – doręczenia między komornikiem a bankiem w egzekucji z rachunku bankowego,
- art. 879⁷ – zawiadomienia przy sprzedaży ruchomości w licytacji elektronicznej,
- art. 986¹ i n. – korespondencja w licytacji nieruchomości przez Internet,
- art. 759² – doręczenia między sądami, organami administracyjnymi i wierzycielami w razie zbiegu egzekucji.
W tych przypadkach nie można zastąpić doręczenia elektronicznego listem poleconym – jeśli komornik to zrobi, pismo nie wywoła skutku prawnego.
Czy można przesłać pismo do komornika mailem?
To pytanie pojawia się bardzo często, zwłaszcza wśród osób reprezentujących siebie samodzielnie. Odpowiedź brzmi: nie, chyba że są spełnione szczególne warunki.
Sąd Najwyższy w uchwale z 23 maja 2012 r. (III CZP 9/12) wyjaśnił, że:
„Pismo procesowe złożone w postaci elektronicznej – w zakresie nieunormowanym szczególnymi przepisami – nie wywołuje skutków prawnych, które ustawa wiąże ze złożeniem pisma procesowego […] nie chodzi o brak formalny pisma, lecz o jego pierwotny, nieusuwalny brak skuteczności spowodowany użyciem nieautoryzowanej techniki.”
Innymi słowy: pismo złożone e-mailem do sądu lub komornika nie ma mocy prawnej – nawet jeśli zawiera skan podpisu.
Wyjątek: pismo może być wydrukowane przez sąd lub komornika
W tym samym orzeczeniu SN zauważył jednak, że jeśli pismo przesłane np. e-mailem zostanie wydrukowane przez sąd lub komornika, może ono uzyskać moc prawną – ale dopiero od daty wydruku, nie od daty wysłania.
To jednak nie jest obowiązkiem organu – może on całkowicie zignorować takie pismo. W związku z tym korzystanie z takiej formy niesie duże ryzyko i nie jest zalecane.
Czy ePUAP działa w praktyce?
Zgodnie z art. 759² § 3 k.p.c.:
„Komornik sądowy może, na wniosek strony, doręczać jej odpisy pism za pośrednictwem Elektronicznej Platformy Usług Administracji Publicznej (ePUAP).”
Brzmi obiecująco, prawda? W praktyce jednak ten przepis niemal w ogóle nie jest stosowany. Strony bardzo rzadko wnioskują o doręczanie przez ePUAP, a komornicy niechętnie z tego korzystają – głównie ze względu na niewydolność platformy, brak integracji z systemem komorniczym oraz niską skuteczność doręczeń.
Przykład z praktyki:
Firma windykacyjna z Katowic, reprezentująca wierzyciela, złożyła wniosek o doręczanie korespondencji przez ePUAP, powołując się na art. 759² § 3 k.p.c. Komornik doręczył kilka pism tą drogą, jednak ostatnie z nich nie zostało odebrane, co skutkowało opóźnieniem całego postępowania. Po interwencji wierzyciela komornik zdecydował się wrócić do doręczeń papierowych, wskazując, że „system ePUAP nie zapewnia pewności odbioru i nie integruje się z kancelarią”.
Wniosek: ePUAP ma zastosowanie incydentalne i nie stanowi docelowego narzędzia do komunikacji w egzekucji.
Czym są PURDE i PUH?
Od 1 lipca 2024 r. komornicy sądowi zyskali możliwość korzystania z dwóch nowoczesnych usług elektronicznych:
- PURDE – Publiczna Usługa Rejestrowanego Doręczenia Elektronicznego,
- PUH – Publiczna Usługa Hybrydowa.
Obie usługi świadczone są przez operatora wyznaczonego, którym zgodnie z ustawą o doręczeniach elektronicznych (u.d.e.) jest Poczta Polska.
PURDE – elektroniczny odpowiednik listu poleconego
PURDE to system e-Doręczeń, który umożliwia przesyłanie korespondencji między podmiotami posiadającymi adres do doręczeń elektronicznych (ADE), wpisany do Bazy Adresów Elektronicznych (BAE).
„Podmiot publiczny doręcza korespondencję wymagającą uzyskania potwierdzenia jej nadania lub odbioru z wykorzystaniem publicznej usługi rejestrowanego doręczenia elektronicznego na adres do doręczeń elektronicznych wpisany do bazy adresów elektronicznych.”
[art. 4 ust. 1 ustawy z 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych]
Jeśli adresat (np. pełnomocnik, przedsiębiorca, urząd) posiada taki adres – komornik ma obowiązek doręczyć mu pismo przez PURDE.
PUH – połączenie cyfry i papieru
PUH działa w sytuacjach, gdy:
- adresat nie ma adresu do doręczeń elektronicznych,
- lub jest osobą pozbawioną wolności.
Wówczas:
- Komornik wysyła pismo do operatora przez system e-Doręczeń,
- Poczta Polska drukuje dokument,
- i doręcza go w tradycyjny sposób – jako list polecony.
To tzw. doręczenie hybrydowe, łączące wygodę systemu elektronicznego po stronie nadawcy i klasyczny odbiór po stronie adresata.
Kiedy PURDE, a kiedy PUH?
| Sytuacja adresata | Usługa |
|---|---|
| Ma ADE wpisany w BAE | PURDE |
| Nie ma ADE lub jest pozbawiony wolności | PUH |
W praktyce system automatycznie rozpoznaje, czy dany adresat ma przypisany ADE, i dobiera właściwą usługę. Komornik nie musi tego weryfikować ręcznie.
Czy korzystanie z PURDE/PUH jest obowiązkowe?
Jeszcze nie. Na razie komornicy mogą korzystać z tych usług dobrowolnie, ale:
„Komornicy mają obowiązek zacząć korzystać z tych usług najpóźniej od 1 października 2029 r.”
[art. 155 ust. 7 u.d.e.]
Obecnie obowiązuje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 1.12.2023 r., które określa zakres spraw, w których komornik może korzystać z PURDE lub PUH. Jednak już teraz wielu komorników wdraża te rozwiązania – np. przez system e-Komornik wyposażony w moduł PURDE/PUH.
Koszty korzystania z usług
Usługi te są odpłatne, a ceny ustala Poczta Polska. Zgodnie z cennikiem obowiązującym od 1 lipca 2024 r. do 30 czerwca 2025 r.:
- PUH – 8,54 zł brutto za list (w cenie również zniszczenie nieodebranej przesyłki),
- PURDE – 5,41 zł brutto za list.
Limit wielkości:
- PURDE – maks. 15 MB na przesyłkę,
- PUH – maks. 99 stron PDF i 15 MB (tylko format PDF).
Przykład z praktyki:
Komornik z Gdańska doręcza wezwanie dłużnikowi będącemu przedsiębiorcą – osoba ta ma ADE wpisany do BAE. System e-Komornik wybiera automatycznie usługę PURDE. Dłużnik otrzymuje przesyłkę w swojej skrzynce doręczeń elektronicznych – jeśli jej nie odbierze w ciągu 14 dni, przyjmuje się, że pismo zostało skutecznie doręczone na podstawie fikcji doręczenia, zgodnie z art. 42 u.d.e.
W kolejnym przypadku komornik kieruje pismo do osoby fizycznej bez ADE. System wybiera PUH – przesyłka trafia do adresata jako list polecony, choć nadana była elektronicznie.
Jakie dokumenty komornik może wysyłać bez podpisu?
Aby umożliwić sprawne działanie PURDE i PUH, Ministerstwo Sprawiedliwości wprowadziło ważną zmianę do przepisów biurowości komorniczej. Mowa o dodaniu § 16a do rozporządzenia z 18 grudnia 2018 r. ws. zasad prowadzenia biurowości kancelarii komorniczych.
Zgodnie z tym przepisem, bez podpisu komornika (zarówno odręcznego, jak i elektronicznego) można wysyłać m.in.:
- wezwania,
- zawiadomienia,
- odpisy postanowień i innych orzeczeń,
- pisma przewodnie,
- pouczenia,
- kopie protokołów.
Warunek: pismo musi zawierać imię i nazwisko oraz stanowisko osoby, która podpisałaby je w zwykłym trybie.
Ponadto każde pismo wysyłane bez podpisu musi zawierać informację:
„Niniejsze pismo nie wymaga podpisu zgodnie z § 16a ust. 1–3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 2018 r. […] jako właściwie zatwierdzone w systemie teleinformatycznym operatora wyznaczonego.”
Jak działa doręczenie hybrydowe w praktyce?
- Komornik tworzy dokument w systemie e-Komornik.
- Wysyła go do operatora (Poczta Polska) przez interfejs PURDE/PUH.
- Poczta Polska drukuje pismo (w przypadku PUH) i doręcza je jak klasyczny list polecony.
- Adresat otrzymuje pismo w kopercie, a komornik otrzymuje potwierdzenie doręczenia elektronicznie.
Dodatkowo w przypadku PUH, operator dołącza potwierdzenie integralności i pochodzenia dokumentu, potwierdzające, że pochodzi on od podmiotu publicznego.
Fikcja doręczenia – co się dzieje, gdy nikt nie odbierze przesyłki?
Zgodnie z art. 42 u.d.e., przesyłkę uznaje się za doręczoną:
- w chwili odebrania jej przez adresata (jeśli jest osobą fizyczną),
- w chwili wpłynięcia do skrzynki (jeśli adresatem jest podmiot publiczny),
- albo po upływie 14 dni od umieszczenia jej w skrzynce doręczeń – jeśli adresat jej nie odebrał.
To tzw. fikcja doręczenia – analogiczna do znanej z prawa cywilnego fikcji po podwójnym awizowaniu przesyłki listownej.
Ograniczenia techniczne PURDE i PUH
Choć system działa coraz sprawniej, warto znać jego ograniczenia:
- Maksymalna waga przesyłki: 15 MB (zarówno dla PURDE, jak i PUH),
- PUH: maks. 99 stron PDF, tylko format PDF akceptowany,
- PURDE nie działa dla osób, które nie mają adresu ADE,
- Czas realizacji PUH: nawet do 6 dni roboczych,
- Ewentualne awarie po stronie operatora – ryzyko dla nadawcy.
Przykład z praktyki:
Komornik z Lublina wysłał wezwanie do uzupełnienia danych licytantowi w licytacji nieruchomości. Adresat posiadał ADE, więc użyto PURDE. Mimo to, przez błąd operatora, pismo nie zostało udostępnione adresatowi w ciągu 24 godzin. Komornik był zmuszony powtórzyć czynność doręczenia – tym razem z potwierdzeniem dostarczenia. Zgodnie z regulaminem Poczty Polskiej, takie sytuacje uznaje się za niewykonanie usługi, za które operator ponosi odpowiedzialność.
Techniczna obsługa PURDE/PUH przez kancelarię komorniczą
Aby skorzystać z e-Doręczeń, komornik musi:
- Złożyć wniosek o konto e-Doręczeń,
- Zawrzeć umowę z Pocztą Polską,
- Zintegrować system e-Komornik z usługami PURDE i PUH,
- Skonfigurować kancelarię pod kątem wysyłek bez podpisu, zgodnie z § 16a rozporządzenia z 2018 r.
W większości kancelarii realizacja powyższych punktów jest już w toku.
Korzyści z wdrożenia PURDE i PUH
Choć nowe usługi są stosunkowo świeże, już teraz można dostrzec szereg zalet elektronicznych doręczeń, szczególnie z punktu widzenia kancelarii komorniczych oraz stron postępowania:
✅ Dla komorników:
- automatyzacja i uproszczenie procesu wysyłki,
- oszczędność czasu – brak potrzeby drukowania, podpisywania i pakowania dokumentów,
- potwierdzenie doręczenia elektronicznie, bez konieczności skanowania EPO,
- integracja z systemem e-Komornik – szybka obsługa masowych spraw.
✅ Dla stron (wierzycieli, pełnomocników, dłużników):
- możliwość szybszego otrzymywania informacji (w tym np. o licytacjach),
- większa przewidywalność co do dat doręczeń,
- bezpieczeństwo prawne – doręczenie potwierdzane kwalifikowanym znacznikiem czasu,
- kompatybilność z regulacjami UE, w tym rozporządzeniem eIDAS.
✅ Z punktu widzenia państwa i systemu sądowego:
- zmniejszenie kosztów korespondencji tradycyjnej,
- zwiększenie efektywności egzekucji,
- cyfryzacja procesu zgodnie z kierunkiem zmian w administracji publicznej.
Ryzyka i wyzwania praktyczne
Jednocześnie należy mieć świadomość, że e-doręczenia, zwłaszcza w okresie przejściowym, wiążą się z pewnymi zagrożeniami:
⚠️ Po stronie adresatów:
- brak zaufania do formy pisma bez podpisu i pieczęci – może prowadzić do zignorowania korespondencji,
- brak świadomości istnienia ADE – skutkujący fikcją doręczenia i nieodwołalnymi skutkami prawnymi,
- problemy techniczne – np. błędnie skonfigurowana skrzynka doręczeń lub jej brak.
⚠️ Po stronie komorników:
- odpowiedzialność za prawidłowe przypisanie adresu ADE,
- ryzyko błędów po stronie operatora (Poczty Polskiej),
- konieczność stałej kontroli zgodności z § 16a i poprawności nadania.
⚠️ Po stronie operatora:
- odpowiedzialność odszkodowawcza za niewykonanie lub nienależyte wykonanie usługi (np. nieterminowe doręczenie lub brak potwierdzenia).
Praktyczne wskazówki dla stron postępowania
Jeśli jesteś stroną egzekucji – wierzycielem, pełnomocnikiem, dłużnikiem – oto, co możesz zrobić, aby bezpiecznie korzystać z e-doręczeń:
✔️ Załóż adres do doręczeń elektronicznych (ADE) – to nie tylko obowiązek dla firm, ale i wygoda w przyszłości.
✔️ Sprawdzaj swoją skrzynkę regularnie, nawet jeśli nie spodziewasz się korespondencji.
✔️ Nie ignoruj pism bez podpisu – sprawdź, czy zawierają wzmiankę o doręczeniu zgodnie z § 16a rozporządzenia.
✔️ Składając pisma do sądu lub komornika, upewnij się, że robisz to zgodnie z systemem teleinformatycznym – najlepiej przez e-sąd lub system ePU.
✔️ Skonsultuj się z prawnikiem, jeśli nie masz pewności, jak doręczenie wpłynie na bieg terminu.
Podsumowanie: cyfrowa egzekucja staje się faktem
Od 2024 r. Polska egzekucja sądowa wkracza w erę cyfrową. Nowe rozwiązania – PURDE i PUH – są odpowiedzią na wieloletnie problemy z powolnością i nieefektywnością doręczeń. Komornicy zyskują nowoczesne narzędzia, a strony – nowe obowiązki, ale i szansę na szybsze i bezpieczniejsze prowadzenie spraw.
W ciągu najbliższych lat usługi te staną się obowiązkowe – warto już teraz przygotować się na tę zmianę, by uniknąć kosztownych pomyłek.
Podstawa prawna
- art. 131¹, art. 125 § 2¹, art. 760, art. 797 § 2, art. 794² § 1, art. 893²a, art. 879⁷, art. 986¹ i n., art. 759² – ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
- art. 4, art. 5, art. 42, art. 52, art. 155 – ustawa z dnia 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych
- § 16a – rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 2018 r. w sprawie określenia szczegółowych zasad prowadzenia biurowości, rachunkowości i ewidencji operacji finansowych kancelarii komorniczych
- Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 grudnia 2023 r. – w sprawie określenia terminów i zakresów spraw, w których komornicy sądowi mogą dokonywać doręczeń za pośrednictwem usług PURDE i PUH