Unijny Data Act (DA) to regulacja, która wprowadza nowe zasady dotyczące dostępu do danych, ich udostępniania i przenoszenia. Kluczowym punktem wyjścia jest definicja pojęcia „dane” zawarta w art. 2 DA. To, jak rozumiemy dane, determinuje dalsze obowiązki i prawa zarówno przedsiębiorców, jak i użytkowników końcowych.
Poniżej znajdziesz pełne wyjaśnienie tego, jak należy interpretować dane, metadane, a także dane osobowe i nieosobowe w kontekście nowych przepisów.
Dane w rozumieniu Data Act – szeroka definicja
Zgodnie z art. 2 pkt 1 DA, „dane” to wszelkie cyfrowe odwzorowania działań, faktów lub informacji, a także ich kompilacje, w tym w formie dźwiękowej, wizualnej czy audiowizualnej.
To ujęcie znacząco wykracza poza potoczne rozumienie danych jako tekstu czy liczb – obejmuje także:
- obrazy z kamer przemysłowych,
- pliki dźwiękowe rejestrujące pracę maszyn,
- zbiory danych przetwarzanych w czasie rzeczywistym,
- raporty i zestawienia generowane przez algorytmy.
👉 Na tym poziomie definicja nie różnicuje danych osobowych i nieosobowych – obejmuje oba rodzaje, choć ich przetwarzanie musi uwzględniać przepisy szczególne, takie jak RODO.
Dane pierwotne i wtórne – brak rozróżnienia, a praktyczne skutki
Definicja obejmuje dane:
- pierwotne – np. surowe odczyty z czujników,
- wtórne – np. metadane, raporty, zestawienia analityczne.
Problem w tym, że DA nie rozróżnia wyraźnie tych kategorii. To powoduje trudności interpretacyjne:
- Czy surowe dane z czujnika podlegają udostępnieniu wprost? ✔
- A co z raportem analitycznym, który jest wynikiem pracy algorytmu opracowanego przez dostawcę? 🤔
W praktyce granica bywa nieostra – i tu rodzi się ryzyko sporów między użytkownikami domagającymi się pełnego dostępu a przedsiębiorcami chroniącymi swoje know-how.
Dane mieszane – kolizja DA i RODO
Kolejny problem pojawia się przy danych łączących elementy osobowe i nieosobowe.
Przykład: system telemetryczny samochodu zbiera dane o prędkości i zużyciu paliwa (nieosobowe), ale także identyfikator kierowcy czy jego lokalizację (osobowe).
➡ W takiej sytuacji przedsiębiorca musi stosować jednocześnie Data Act i RODO. Brak jasnych wytycznych może prowadzić do konfliktu obowiązków, np. udostępniania danych użytkownikom a jednocześnie ochrony prywatności kierowcy.
Ryzyko nadmiernego rozszerzenia pojęcia danych
Definicja jest tak szeroka, że pojawia się ryzyko objęcia nią także:
- wewnętrznych logów systemowych,
- danych tworzonych tymczasowo,
- agregatów niemających praktycznej wartości.
⚠️ To może prowadzić do sytuacji, w której użytkownicy albo organy publiczne będą domagać się dostępu do danych, których udostępnienie jest technicznie trudne, kosztowne, a czasem wręcz bezcelowe.
„Cyfrowe odwzorowanie działań” – nieostre pojęcie
Kolejną trudnością interpretacyjną jest sam zwrot „cyfrowe odwzorowanie działań, faktów lub informacji”. Otwiera on pole do sporów:
- Czy metadane wygenerowane w tle, np. logi systemowe, to już dane w rozumieniu DA?
- Czy przetworzone zestawienie (raport) to jeszcze dane, czy już know-how dostawcy?
Każdorazowo konieczna jest interpretacja funkcjonalna – sprawdzenie, czy dane mają znaczenie użytkowe i prawne.
Metadane – klucz do zrozumienia i wykorzystania danych
Definicja i znaczenie
Zgodnie z art. 2 pkt 2 DA, metadane to ustrukturyzowany opis treści danych lub sposobu ich wykorzystania, który ułatwia ich wyszukiwanie i użycie.
Na pierwszy rzut oka definicja jest lakoniczna, ale w praktyce metadane są absolutnie kluczowe – to one nadają sens surowym danym. Bez nich dane stają się bezużyteczne lub trudne do interpretacji.
Przykład
Wyobraź sobie, że system inteligentnego rolnictwa zapisuje wartość „40”.
- Jeśli nie wiemy, czy chodzi o stopnie Celsjusza, procent wilgotności gleby, czy zużycie energii w kWh – liczba jest bezużyteczna.
➡ Dopiero metadane (czas, miejsce, jednostka miary, źródło) pozwalają ją prawidłowo odczytać.
Jakie informacje zawierają metadane?
Metadane mogą wskazywać m.in.:
- kto wygenerował dane (użytkownik, aplikacja, urządzenie),
- kiedy i gdzie je zapisano (znacznik czasu, GPS),
- jakiego rodzaju dane zebrano (np. temperatura, ciśnienie, logi diagnostyczne),
- w jakim formacie są przechowywane (np. jednostki, kodowanie),
- jakie są zasady dostępu i ponownego wykorzystania.
Dzięki temu użytkownik nie dostaje „nagich danych”, lecz pełny pakiet informacyjny, który ma praktyczną wartość.
Metadane jako dane eksportowalne
W art. 2 pkt 38 DA metadane są wymienione także jako element danych eksportowalnych. Oznacza to, że powinny być dostępne przy:
- zmianie dostawcy usług przetwarzania danych,
- interoperacyjności różnych systemów cyfrowych (art. 23–31 i art. 35 DA).
W praktyce obejmuje to zarówno komponenty techniczne (format zapisu, struktura plików, sygnatury komunikatów), jak i operacyjne (logi dostępu, ścieżki przetwarzania danych, identyfikatory sesji).
👉 Bez metadanych migracja danych do innego dostawcy byłaby często niemożliwa albo obarczona ryzykiem utraty spójności.
Ograniczenia – tajemnica przedsiębiorstwa i prawa własności intelektualnej
DA wprowadza istotne ograniczenie:
- metadane, podobnie jak dane, nie mogą obejmować elementów chronionych tajemnicą przedsiębiorstwa czy prawami autorskimi.
W efekcie przedsiębiorcy mogą próbować ograniczać zakres udostępnianych metadanych, powołując się na ochronę know-how. To rodzi ryzyko sporów:
- użytkownik chce pełnego dostępu,
- dostawca chroni swoje interesy gospodarcze.
Funkcje metadanych w ekosystemie danych
Z perspektywy regulacyjnej metadane odgrywają kluczową rolę:
- interoperacyjność – synchronizacja danych z różnych źródeł,
- odtwarzalność i przenośność – możliwość przeniesienia danych między usługami chmurowymi,
- transparentność – zrozumienie, jak i do czego dane były wykorzystywane,
- zgodność z przepisami – weryfikacja poprawności przetwarzania i obowiązków informacyjnych wobec użytkowników.
Problem „nagich danych”
DA nakłada obowiązek udostępniania metadanych jedynie w zakresie „odpowiednim”. To daje dużą swobodę w interpretacji, co może prowadzić do sytuacji, w której użytkownik dostaje:
- pliki z danymi,
- ale bez metadanych dotyczących jednostki miary, czasu czy miejsca.
➡ W takiej sytuacji dane są formalnie udostępnione, ale w praktyce bezużyteczne.
Zwłaszcza w sektorach takich jak przemysł, motoryzacja czy rolnictwo precyzyjne, to właśnie metadane stanowią największą wartość. Brak ich przekazania może być interpretowany jako naruszenie DA.
Dane osobowe w Data Act – odniesienie do RODO
Data Act nie tworzy nowej definicji danych osobowych – wprost odsyła do regulacji RODO.
Zgodnie z art. 4 pkt 1 RODO, dane osobowe to wszelkie informacje o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej.
Do danych osobowych zaliczymy m.in.:
- imię, nazwisko, numer identyfikacyjny,
- dane lokalizacyjne (np. GPS),
- identyfikatory internetowe (np. adres IP, login, e-mail),
- cechy indywidualne, np. biologiczne, ekonomiczne, społeczne czy kulturowe.
Kryteria definicji
Definicja obejmuje cztery elementy:
- Wszelkie informacje – subiektywne i obiektywne, prawdziwe i niezweryfikowane.
- Dotyczące osoby – jeśli informacja pozwala opisać cechy, status lub zachowanie jednostki.
- Zidentyfikowana lub możliwa do zidentyfikowania – np. dzięki imieniu, numerowi identyfikacyjnemu, lokalizacji.
- Osoba fizyczna – tylko osoby żyjące, nie dotyczy osób prawnych.
Przykład praktyczny
Firma telekomunikacyjna w Krakowie gromadzi dane o lokalizacji telefonów w czasie rzeczywistym. Dane te są wykorzystywane do analizy natężenia ruchu w mieście.
- Z perspektywy statystyki mogą być anonimowe.
- Ale jeśli zostaną powiązane z konkretnym numerem abonenta, stają się danymi osobowymi.
Dane nieosobowe – definicja i przykłady
Dane nieosobowe to wszystkie informacje inne niż dane osobowe, czyli takie, które nie dotyczą zidentyfikowanej osoby fizycznej.
Do tej kategorii zaliczamy m.in.:
- dane dotyczące spółek i instytucji (np. dane finansowe przedsiębiorstwa),
- dane o zjawiskach przyrodniczych (pogoda, klimat, procesy naturalne),
- dane zanonimizowane,
- dane zagregowane (np. średnia prędkość flotowa zamiast indywidualnych odczytów),
- dane statystyczne przygotowywane na potrzeby analiz rynkowych.
Przykład praktyczny
Operator systemu energetycznego zbiera dane o zużyciu prądu w danym województwie.
- Zestawienia w ujęciu zbiorczym (np. zużycie energii w Gdańsku w maju 2025 r.) – dane nieosobowe.
- Natomiast odczyt z konkretnego licznika przypisanego do osoby fizycznej – dane osobowe.
Dane mieszane – największe wyzwanie w praktyce
W praktyce coraz częściej spotykamy się z danymi mieszanymi, które zawierają zarówno elementy osobowe, jak i nieosobowe.
Najczęstszy przykład: dane telemetryczne pojazdów.
- Informacje o prędkości czy zużyciu paliwa są nieosobowe.
- Ale gdy dołączymy identyfikator kierowcy czy jego trasę, wówczas zbiór staje się częściowo osobowy.
👉 W takich przypadkach trzeba stosować równolegle Data Act i RODO. To rodzi trudności, bo DA nakazuje szeroki dostęp do danych, a RODO nakłada obowiązki związane z ochroną prywatności.
Podsumowanie – jak przedsiębiorcy powinni podejść do danych?
- DA obejmuje wszystkie dane cyfrowe – zarówno osobowe, jak i nieosobowe.
- Dane osobowe muszą być dodatkowo chronione zgodnie z RODO.
- Dane mieszane wymagają szczególnej ostrożności i procedur łączących oba reżimy prawne.
- Brak precyzji w DA powoduje, że konieczna będzie praktyczna interpretacja i prawdopodobnie przyszłe doprecyzowanie przepisów przez organy nadzorcze.
Podstawa prawna
- art. 2 pkt 1, pkt 2, pkt 38, art. 23–31, art. 35 – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2854 z dnia 13 grudnia 2023 r. w sprawie zasad uczciwego dostępu do danych i korzystania z nich (Data Act)
- art. 4 pkt 1 – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO)
Tematy porad zawartych w poradniku
- definicja danych w data act
- metadane jako dane eksportowalne
- dane osobowe a rodo i data act
- dane nieosobowe przykłady
- dane mieszane w praktyce
Przydatne linki do stron urzędowych
- https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32023R2854 – pełny tekst Data Act
- https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32016R0679 – pełny tekst RODO
- https://uodo.gov.pl – Urząd Ochrony Danych Osobowych
- https://www.gov.pl/web/cyfryzacja – Ministerstwo Cyfryzacji