Prowadzisz firmę i wystawiasz faktury VAT? Pamiętaj, że w nowym JPK_VAT musisz wskazać nie tylko kwoty i kontrahenta, ale także odpowiedni kod GTU, jeśli dotyczy Twojej sprzedaży. To nie jest formalność – za błędne oznaczenia grożą poważne konsekwencje. W tym poradniku wyjaśnimy, czym są kody GTU, kiedy musisz je stosować oraz jak krok po kroku ustalić, czy mają zastosowanie w Twoim przypadku.
Co to jest kod GTU?
Kody GTU (Grupy Towarowo-Usługowe) to specjalne oznaczenia, które od 1 października 2020 roku muszą być stosowane w strukturze JPK_VAT (JPK_V7). Służą one do oznaczania wybranych towarów i usług, które Ministerstwo Finansów uznało za wrażliwe – podatkowo, fiskalnie lub pod względem kontroli obrotu.
📌 Nowy JPK_VAT łączy w sobie:
- deklarację VAT (np. VAT-7),
- ewidencję zakupów i sprzedaży VAT.
Dlaczego wprowadzono kody GTU?
Celem wprowadzenia kodów GTU jest:
- skuteczniejsze typowanie do kontroli podatników stosujących nieprawidłowości,
- lepsza analiza ryzyka podatkowego przez administrację skarbową,
- uszczelnienie systemu VAT.
Nie chodzi więc o informację dla klienta czy kontrahenta – kod GTU widnieje wyłącznie w ewidencji VAT, przesyłanej do urzędu skarbowego.
Kiedy trzeba stosować kod GTU?
Zastosowanie kodu GTU jest obowiązkowe, jeżeli:
- Dokonujesz dostawy towaru lub świadczenia usługi objętej jednym z trzynastu kodów GTU (GTU_01 do GTU_13),
- Występujesz jako sprzedawca, a nie nabywca – tylko sprzedawca stosuje oznaczenia GTU,
- Dokonujesz sprzedaży opodatkowanej VAT – zwolnienia z VAT nie wymagają oznaczenia GTU.
💡 Kod GTU stosuje się wyłącznie do pozycji sprzedażowych, nigdy do zakupów.
Jak ustalić, czy musisz użyć kodu GTU?
Aby ustalić, czy dla danej faktury musisz wskazać kod GTU, wykonaj prostą analizę:
- Zidentyfikuj, co sprzedajesz – towar lub usługa.
- Porównaj z listą GTU – czy Twój towar/usługa jest wśród pozycji wymienionych w przepisach?
- Sprawdź klasyfikację – GTU odwołują się do kodów CN (dla towarów) i PKWiU (dla usług).
- Jeśli tak – przypisz odpowiedni kod GTU w pliku JPK_VAT.
Lista dostępnych kodów GTU
Podział GTU obejmuje:
- GTU_01 do GTU_10 – dotyczą towarów (np. alkohol, paliwa, elektronika, odpady, złoto),
- GTU_11 do GTU_13 – dotyczą usług (np. przenoszenie uprawnień do emisji CO₂, usługi doradcze, transportowe).
✅ Przykład:
Jeśli prowadzisz sprzedaż hurtową napojów alkoholowych (np. wino 12%), musisz oznaczyć fakturę kodem GTU_01, ponieważ dotyczy to dostawy alkoholu o zawartości powyżej 1,2%.
❌ Przykład błędu:
Jeśli sprzedajesz wodę mineralną – nie stosujesz GTU_01, bo ten kod dotyczy tylko alkoholu, a nie wszystkich napojów.
Jakie są najczęstsze błędy przy stosowaniu kodów GTU?
Choć zasady wydają się proste, w praktyce podatnicy często popełniają błędy. Oto najczęstsze z nich:
⚠️ Błąd 1: Stosowanie kodów GTU do zakupów
Kody GTU stosuje wyłącznie sprzedawca, nigdy nabywca. Nie wpisuj GTU w części zakupowej JPK_VAT.
⚠️ Błąd 2: Brak kodu GTU mimo obowiązku
Często dotyczy to sprzedaży elektroniki (GTU_06), usług doradczych (GTU_12) czy towarów akcyzowych (GTU_04). Pamiętaj, że nawet jedna faktura na niewielką kwotę wymaga oznaczenia, jeśli dotyczy towarów/usług z listy GTU.
⚠️ Błąd 3: Zastosowanie niewłaściwego kodu
Np. kod GTU_03 dotyczy tylko olejów i smarów – nie należy go stosować przy sprzedaży paliw objętych GTU_02. Błędne przypisanie może skutkować korektą i mandatem.
⚠️ Błąd 4: Nadgorliwość – stosowanie GTU „na wszelki wypadek”
Jeśli nie masz pewności, czy dany towar/usługa wymaga GTU, lepiej skonsultować się z księgowym lub sprawdzić klasyfikację CN/PKWiU – nie wolno zgadywać.
Praktyczne przykłady
🔹 Przykład 1: Doradca podatkowy – GTU_12
Pani Joanna prowadzi działalność jako doradca podatkowy. Wystawiła fakturę za konsultację w zakresie optymalizacji kosztów. Ponieważ usługa mieści się w PKWiU 69.20.3, musi być oznaczona GTU_12.
🔹 Przykład 2: Sprzedaż samochodu – GTU_07
Firma transportowa „TransRad” sprzedała używany pojazd ciężarowy (kod CN 8704). Sprzedaż powinna być oznaczona w JPK_VAT jako GTU_07.
🔹 Przykład 3: Sklep spożywczy sprzedaje piwo – GTU_01
Pan Marek prowadzi sklep, w którym sprzedaje m.in. piwo i wodę mineralną. W przypadku faktury wystawionej na sprzedaż hurtową piwa musi zastosować GTU_01, ale przy sprzedaży wody – nie stosuje GTU.
Co jeśli nie zastosujesz kodu GTU?
Brak obowiązkowego kodu GTU lub jego błędne zastosowanie traktowany jest jako błąd w ewidencji VAT, co może skutkować:
🔸 wezwaniem do korekty,
🔸 sankcją administracyjną (kara do 500 zł za każdy błąd – art. 109 ust. 3f u.p.t.u.),
🔸 opóźnieniem w zwrocie VAT lub kontrolą skarbową.
📄 Warto wiedzieć: jeśli zidentyfikujesz błąd w GTU samodzielnie, możesz złożyć korektę JPK_VAT bez dodatkowych konsekwencji.
Podsumowanie – co powinien zapamiętać każdy przedsiębiorca?
✔ Sprawdź, czy sprzedawany towar lub usługa są objęte kodami GTU.
✔ Oznaczenie GTU jest obowiązkowe tylko w części sprzedażowej JPK_VAT.
✔ Nie stosuj GTU na zapas – kieruj się przepisami i klasyfikacją.
✔ Za błędy w oznaczeniach grożą kary, ale można je skorygować.
Podstawa prawna:
- § 10 ust. 3 rozporządzenia Ministra Finansów, Inwestycji i Rozwoju z dnia 15 października 2019 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych zawartych w deklaracjach podatkowych i w ewidencji w zakresie podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2019 r. poz. 1988 ze zm.),
- art. 109 ust. 3f – ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.).
Tematy porad zawartych w poradniku:
- stosowanie kodów GTU 2025
- nowe JPK_VAT z oznaczeniami
- obowiązki sprzedawcy VAT
- klasyfikacja GTU dla usług
- błędy GTU i kary