Postępowanie zabezpieczające to narzędzie, które może uratować Twój interes – dosłownie i w przenośni. Umożliwia ono tymczasowe zabezpieczenie Twoich roszczeń zanim sąd wyda ostateczne orzeczenie. Choć często pomijane lub niezrozumiane, może mieć kluczowe znaczenie dla powodzenia sprawy – zwłaszcza gdy druga strona unika odpowiedzialności, wyzbywa się majątku lub celowo przedłuża postępowanie.
Z tego poradnika dowiesz się:
- czym jest postępowanie zabezpieczające,
- kiedy i kto może z niego skorzystać,
- jakie są jego cele i skutki prawne,
- w jakich sprawach można złożyć wniosek o zabezpieczenie,
- jakie ograniczenia przewiduje prawo.
🔎 Czym jest postępowanie zabezpieczające?
Postępowanie zabezpieczające to swoiste „ubezpieczenie roszczenia” – ma na celu ochronę interesów strony, która występuje z roszczeniem, jeszcze zanim sąd wyda wyrok. To postępowanie samodzielne, ale ściśle powiązane z innymi – głównie z postępowaniem rozpoznawczym (czyli sprawą główną).
⚠️ Mimo że jest samodzielne proceduralnie, nie ma ono charakteru odrębnego procesu – pełni rolę pomocniczą i służebną wobec postępowania głównego (czy to sądowego, czy arbitrażowego).
Główne cele postępowania zabezpieczającego:
- ochrona interesu prawnego strony na czas trwania procesu,
- zapobieżenie bezskuteczności przyszłego orzeczenia,
- czasowe uregulowanie relacji prawnej między stronami,
- ograniczenie strat i ryzyka w sytuacjach niepewności prawnej.
⚖️ Dwa podstawowe rodzaje zabezpieczenia
W polskim systemie prawnym wyróżnia się dwa typy zabezpieczeń:
✔ Zabezpieczenie konserwacyjne
Chroni możliwość wykonania przyszłego wyroku – np. zakaz zbywania nieruchomości, zajęcie rachunku bankowego, ustanowienie zakazu prowadzenia określonej działalności.
📄 Przykład: art. 747 k.p.c.
✔ Zabezpieczenie nowacyjne
Umożliwia tymczasowe uregulowanie stosunku prawnego między stronami – np. przyznanie opieki nad dzieckiem jednemu z rodziców, zobowiązanie do zapłaty kwoty alimentacyjnej na czas trwania procesu.
📄 Przykład: art. 753 k.p.c. oraz przepisy szczególne.
🧑⚖️ Kiedy można złożyć wniosek o zabezpieczenie?
Wniosek o zabezpieczenie można złożyć:
- przed wszczęciem postępowania sądowego – ale wtedy trzeba w ciągu dwóch tygodni wnieść pozew (lub inny środek wszczynający postępowanie),
- w toku postępowania rozpoznawczego,
- nawet po zakończeniu postępowania, jeżeli roszczenie istnieje, ale termin jego spełnienia jeszcze nie nastąpił (np. wyrok z odroczonym obowiązkiem zapłaty).
🧩 Kiedy postępowanie zabezpieczające jest dopuszczalne?
Postępowanie zabezpieczające można zastosować w każdej sprawie cywilnej, niezależnie od trybu (procesowego czy nieprocesowego). Obejmuje ono także:
- sprawy gospodarcze,
- rodzinne,
- pracownicze,
- postępowania przed sądem polubownym (arbitraż).
✅ Obejmuje zarówno powództwa o zasądzenie świadczenia, jak i:
- powództwa o ustalenie prawa lub stosunku prawnego,
- powództwa o ukształtowanie prawa.
💡 Kto może skorzystać z zabezpieczenia?
Z wnioskiem o zabezpieczenie może wystąpić:
- powód (osoba dochodząca roszczenia),
- uczestnik postępowania nieprocesowego,
- w określonych przypadkach – także strona postępowania arbitrażowego.
Warunkiem jest:
- uprawdopodobnienie roszczenia (nie trzeba go udowodnić w pełni, wystarczy wiarygodność),
- uprawdopodobnienie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia – czyli pokazanie, że brak zabezpieczenia może uniemożliwić lub znacznie utrudnić wykonanie przyszłego orzeczenia albo osiągnięcie celu postępowania.
❌ Kiedy zabezpieczenie nie przysługuje?
Polskie prawo przewiduje pewne ograniczenia dopuszczalności zabezpieczenia:
🔒 Wyłączenia podmiotowe:
- co do zasady nie można zabezpieczyć roszczenia pieniężnego przeciwko Skarbowi Państwa,
- wyjątek: roszczenia szczególne z art. 753¹ k.p.c. (np. alimenty).
🔒 Wyłączenia przedmiotowe:
- zabezpieczenie nie obejmuje rzeczy, wierzytelności i praw wyłączonych spod egzekucji – zgodnie z art. 750 k.p.c.
🧠 Przykład praktyczny nr 1
🧑💼 Sprawa przedsiębiorcy o zapłatę za dostarczony towar
Firma transportowa z Rzeszowa, spółka „Express Logistic”, domaga się od kontrahenta – firmy „Biomar” – zapłaty 180 000 zł za dostarczone, ale nieopłacone faktury. Obawia się, że dłużnik wyprowadzi majątek, zanim sąd wyda wyrok.
➡️ Składa wniosek o zabezpieczenie roszczenia poprzez zajęcie rachunku bankowego dłużnika oraz zakaz zbywania wskazanej nieruchomości.
Sąd przychyla się do wniosku – dzięki temu „Express Logistic” zyskuje realną ochronę interesu przed przewlekłością procesu.
🧠 Przykład praktyczny nr 2
👩👧 Postępowanie o alimenty
Pani Monika z Łodzi występuje z pozwem o alimenty od byłego partnera na rzecz ich 7-letniego syna. Składa również wniosek o zabezpieczenie roszczenia poprzez tymczasowe zasądzenie alimentów w wysokości 900 zł miesięcznie, do czasu prawomocnego zakończenia sprawy.
➡️ Sąd zabezpiecza roszczenie na podstawie art. 753 k.p.c. – dzięki czemu dziecko nie musi czekać na środki do zakończenia sprawy.
🧾 Podstawa prawna
- art. 730–757 – Kodeks postępowania cywilnego,
- art. 747, art. 753, art. 753¹ – Kodeks postępowania cywilnego,
- art. 1181 i 1182 – Kodeks postępowania cywilnego (arbitraż),
- orzeczenie SN z 20.09.1961 r., IV CZ 27/61,
- art. 750 – Kodeks postępowania cywilnego,
- inne akty szczególne – wskazane w osobnym poradniku (cz. 3).
📌 Tematy porad zawartych w poradniku:
- postępowanie zabezpieczające 2025
- kiedy można wnioskować o zabezpieczenie
- zabezpieczenie roszczenia w praktyce
- jak chronić roszczenie przed wyrokiem
- zabezpieczenie alimentów i wynagrodzenia