Rozwój rynku kryptoaktywów budzi ogromne zainteresowanie wśród inwestorów, ale równocześnie rodzi poważne pytania natury prawnej. Czy każdy token można emitować i oferować bez zezwolenia? Czy sprzedaż kryptowaluty może wymagać posiadania licencji? Pamiętaj, że niektóre kryptoaktywa – mimo że technicznie są tokenami – mogą być uznane za instrumenty finansowe, środki płatnicze lub pieniądz elektroniczny, a to z kolei wiąże się z szeregiem obowiązków regulacyjnych.
W tym poradniku dowiesz się:
- kiedy kryptoaktywa wchodzą w zakres MiFID, PSD2 i EMD,
- jakie obowiązki ciążą na ich emitentach i dostawcach,
- czym są tokeny EMT w świetle przepisów MiCAR,
- oraz czy Twój projekt wymaga licencji od KNF lub innego nadzorcy.
Kiedy token staje się instrumentem finansowym?
Zgodnie z przepisami Dyrektywy MiFID II (Markets in Financial Instruments Directive) oraz polską ustawą o obrocie instrumentami finansowymi, niektóre tokeny mogą zostać zakwalifikowane jako instrumenty finansowe. Dzieje się tak w szczególności wtedy, gdy token:
- przewiduje wypłatę odsetek, dywidendy lub innego rodzaju świadczeń finansowych,
- nadaje określone prawa „udziałowe”, zbliżone do uprawnień akcjonariuszy (np. prawo głosu, prawo do zysku),
- jest powiązany z wartością innego aktywa, np. waluty lub towaru, i przyjmuje postać tokena pochodnego (derywatu).
📌 Przykład 1:
Spółka z Gdyni – „TokenTech S.A.” – wyemitowała token, który daje jego posiadaczowi prawo do comiesięcznej wypłaty 5% zysków netto ze spółki. Mimo że jest to token oparty na blockchainie, jego funkcjonalność przypomina instrument udziałowy. W świetle prawa może to oznaczać, że token stanowi instrument finansowy i jego sprzedaż publiczna wymaga publikacji prospektu emisyjnego.
Czy musisz mieć licencję, jeśli oferujesz token?
Tak – jeśli token spełnia przesłanki instrumentu finansowego, jego emisja i sprzedaż publiczna podlegają obowiązkom wynikającym z przepisów rynku kapitałowego, w tym:
- obowiązek sporządzenia i zatwierdzenia prospektu (o ile nie stosuje się wyłączeń),
- uzyskania licencji, jeśli prowadzisz działalność maklerską, doradczą lub zarządczą związaną z tymi tokenami.
🎯 Zwróć uwagę:
Świadczenie usług polegających na doradzaniu klientom w zakresie inwestycji w taki token lub jego oferowaniu – nawet bez przyjmowania środków pieniężnych – może zostać uznane za działalność inwestycyjną, wymagającą zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego (KNF).
Kiedy kryptoaktywo to pieniądz elektroniczny lub instrument płatniczy?
Regulacje płatnicze – zwłaszcza Dyrektywa PSD2 (Payment Services Directive) oraz Dyrektywa EMD (E-Money Directive) – mogą znaleźć zastosowanie do kryptoaktywów, które:
- służą realizacji płatności, np. stablecoiny wykorzystywane do transferów pieniężnych,
- są powiązane z wartością oficjalnych walut (np. 1 token = 1 PLN),
- przewidują obowiązek wykupu tokena przez emitenta, czyli zwrot jego wartości w gotówce.
📌 Przykład 2:
Startup „CoinBaseX” z Lublina wprowadził token powiązany z wartością euro (stablecoin), który użytkownicy wykorzystują do przelewów między sobą. Emitent zapewnia, że można go w każdej chwili wymienić na EUR. W takim przypadku token może być uznany za pieniądz elektroniczny, a firma za instytucję pieniądza elektronicznego, która musi uzyskać licencję od KNF lub równoważnego organu nadzoru w UE.
Nowa kategoria tokenów wprowadzona przez MiCAR – EMT
📄 Rozporządzenie MiCAR (Markets in Crypto-Assets Regulation), które obowiązuje od czerwca 2024 r., wprowadza nową kategorię: tokeny będące e-pieniądzem (EMT – e-money tokens).
Tokeny EMT:
- mają być równoważne z pieniądzem elektronicznym w rozumieniu EMD,
- są emitowane wyłącznie przez licencjonowane instytucje pieniądza elektronicznego,
- muszą być pokryte w pełni środkami pieniężnymi i wykupowane na żądanie.
❓Pojawia się jednak pytanie: czy transfer tokena EMT między użytkownikami to usługa płatnicza w rozumieniu PSD2? Jeśli tak – to czy operator portfela kryptowalutowego, który umożliwia takie transfery, musi uzyskać dodatkową licencję jako instytucja płatnicza?
📌 Odpowiedź nie jest jeszcze jednoznaczna. Brakuje oficjalnych interpretacji, a MiCAR nie rozstrzyga tego wprost. Obecnie zaleca się zachowanie ostrożności regulacyjnej i bieżące śledzenie stanowiska EUNB oraz ESMA.
Przechowywanie środków klientów a obowiązki licencyjne
Wielu operatorów giełd kryptowalutowych i dostawców portfeli cyfrowych przyjmuje środki pieniężne od użytkowników. Z punktu widzenia prawa, sytuacja taka może być traktowana jako przyjmowanie depozytów, świadczenie usług płatniczych lub prowadzenie rachunków płatniczych, co wiąże się z daleko idącymi obowiązkami.
📌 Rozróżnij dwie sytuacje:
- 💰 Środki wpłacane wyłącznie w celu zakupu tokenów – traktowane są zwykle jako zapłata, bez dodatkowych obowiązków.
- 🏦 Środki wpłacane i przechowywane „na później”, jako saldo wirtualnego portfela – mogą zostać zakwalifikowane jako depozyt klientów.
⚠️ Problem polega na tym, że kryptooperatorzy nie są objęci Bankowym Funduszem Gwarancyjnym, co oznacza, że w przypadku upadłości środki klientów mogą zostać utracone. Z tego powodu MiCAR wprowadza istotne wymogi:
📄 Art. 62 ust. 4 rozporządzenia MiCAR:
„Dostawca usług w zakresie kryptoaktywów, który przyjmuje środki pieniężne od klientów, zobowiązany jest do zdeponowania tych środków na rachunku bankowym nie później niż do końca dnia roboczego następującego po dniu ich otrzymania.”
✅ W praktyce oznacza to konieczność:
- posiadania rachunku bankowego w UE,
- zapewnienia segregacji środków klientów od środków własnych,
- przestrzegania obowiązku terminowego deponowania.
Niepewny status kryptoderywatów
Dodatkowe trudności pojawiają się w przypadku tokenów, które pełnią funkcję instrumentów pochodnych (derywatów), opartych na aktywach kryptowalutowych. Zgodnie z Dyrektywą MiFID II, instrumentem finansowym może być m.in. kontrakt terminowy, opcja lub swap, jeżeli spełnia on określone cechy ekonomiczne i prawne.
❗Problem: Nie każdy kryptoderwat da się jednoznacznie zaklasyfikować jako instrument finansowy. Przykładowo:
- kontrakt oparty na cenie Bitcoina, ale rozliczany w tokenie użytkowym,
- opcja binarna oparta na zmianie kursu stablecoina wobec euro.
👩⚖️ ESMA (Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych) przyznaje, że interpretacja MiFID w zakresie kryptoderywatów może być różna w różnych państwach członkowskich.
📍 Przykład z praktyki:
Francuski nadzorca finansowy AMF w 2023 r. uznał, że „praktycznie wszystkie kryptoderywaty należy traktować jako regulowane instrumenty finansowe” – nawet te, które nie spełniają pełnej definicji MiFID. Stanowisko to nie ma mocy wiążącej poza Francją, ale pokazuje ryzyko, jakie ponoszą dostawcy operujący w różnych krajach UE.
Praktyczne wnioski i zalecenia
✔ Zanim zaczniesz oferować token, zbadaj jego charakter prawny – czy nie stanowi instrumentu finansowego lub pieniądza elektronicznego.
✔ Jeśli twój token:
- zapewnia jakiekolwiek świadczenie finansowe (np. zysk, odsetki),
- jest powiązany z innym aktywem (np. cena złota, akcje),
- lub przewiduje wykup za gotówkę –
istnieje wysokie ryzyko, że podlega licencjonowaniu.
✔ Jeżeli obsługujesz środki klientów, nawet tymczasowo:
- rozważ uzyskanie licencji instytucji pieniądza elektronicznego lub płatniczej,
- prowadź rachunki bankowe w UE i spełniaj wymogi MiCAR dotyczące depozytów.
✔ Uważnie śledź interpretacje krajowych nadzorców (KNF, AMF, BaFin), ponieważ różnice w podejściu mogą wpływać na legalność Twojej działalności.
Podstawa prawna
- art. 4 ust. 1 pkt 44 i 45 – ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi
- art. 2 ust. 1 i art. 3 – ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych
- art. 2 ust. 2 lit. a i b – Dyrektywa 2015/2366/UE (PSD2)
- art. 1 ust. 1 – Dyrektywa 2009/110/WE (EMD)
- art. 3 pkt 7, art. 4, art. 62 – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1114 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie rynków kryptoaktywów (MiCAR)
Tematy porad zawartych w poradniku:
- klasyfikacja kryptoaktywów MiFID
- licencjonowanie kryptowalut w Polsce
- tokeny EMT MiCAR
- stablecoin a pieniądz elektroniczny
- obowiązki dostawców usług krypto