Ustalenie, czy zmarły pozostawił testament, jest jednym z najważniejszych etapów postępowania spadkowego. Testament może zmieniać ustawowy porządek dziedziczenia, dlatego sąd ma obowiązek dokładnie zbadać, czy taki dokument istnieje, a jeśli tak – gdzie się znajduje. W tym poradniku dowiesz się, jak przebiega to badanie, kto może być zobowiązany do złożenia testamentu oraz jak wygląda procedura jego otwarcia i ogłoszenia.
Jak przebiega ustalanie istnienia testamentu?
🔍 Wszczęcie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku
Pierwszym krokiem jest zainicjowanie postępowania spadkowego. Może to zrobić każdy, kto ma w tym interes prawny, najczęściej będą to członkowie rodziny zmarłego, którzy chcą uregulować kwestie dziedziczenia.
🧾 Obowiązek ustalenia, czy istnieje testament
Sąd, prowadząc sprawę o stwierdzenie nabycia spadku, musi – zgodnie z art. 670 Kodeksu postępowania cywilnego – zbadać, czy spadkodawca pozostawił testament. To oznacza, że nie wystarczy samo stwierdzenie uczestników postępowania – sąd ma obowiązek podjąć działania wyjaśniające.
Wezwanie do złożenia testamentu
Jeśli sąd dowie się, że zmarły mógł sporządzić testament, wzywa do jego złożenia osobę, u której testament może się znajdować. Dotyczy to nie tylko członków rodziny, ale także np. notariuszy czy banków, jeśli istnieje podejrzenie, że testament znajduje się w ich posiadaniu.
➡️ Przykład 1
Pani Elżbieta z Gdyni zmarła, a jej syn twierdził, że matka kiedyś wspominała o testamencie sporządzonym u notariusza. Sąd wezwał lokalnych notariuszy do udzielenia informacji, czy w ich kancelarii nie został zarejestrowany testament zmarłej. Ostatecznie testament odnaleziono w notarialnym Rejestrze Testamentów (Notarialnym Rejestrze Testamentów – NORT).
Co jeśli nie wiadomo, gdzie znajduje się testament?
Jeżeli istnieje przypuszczenie, że testament istnieje, ale nie wiadomo, kto go posiada – sąd powinien wszcząć czynności mające na celu ustalenie tej osoby. Może to obejmować przesłuchania świadków, przeszukanie dokumentacji, wezwanie do zgłaszania się wszystkich, którzy mogą mieć wiedzę na temat testamentu.
➡️ Przykład 2
Po śmierci pana Jana z Wrocławia rodzina była przekonana, że testament spisał własnoręcznie i przekazał go kuzynowi. Kuzyn twierdził jednak, że niczego nie otrzymał. Sąd przeprowadził przesłuchania rodziny i sąsiadów, a także zasięgnął informacji w Rejestrze Testamentów. Testament ostatecznie został odnaleziony w sejfie pana Jana przez jego wynajmującego.
Złożenie testamentu w sądzie
Każdy, kto posiada testament spadkodawcy, ma obowiązek niezwłocznie złożyć go w sądzie spadku – nawet jeśli uzna, że dokument nie ma mocy prawnej lub jest nieważny. Dopiero sąd może ocenić jego ważność.
⚠️ Brak złożenia testamentu przez osobę, która wie o jego istnieniu, może być uznany za działanie na szkodę innych spadkobierców i w skrajnych przypadkach prowadzić do odpowiedzialności cywilnej lub karnej.
Otwarcie i ogłoszenie testamentu
Po złożeniu testamentu sąd dokonuje jego otwarcia i ogłoszenia – niezależnie od tego, czy testament pochodzi od notariusza, czy jest sporządzony własnoręcznie. W toku tej czynności ustala się treść testamentu i przekazuje ją uczestnikom postępowania.
Podsumowanie – co warto zapamiętać?
📌 Sąd z urzędu bada, czy spadkodawca pozostawił testament.
📌 Obowiązkiem każdego, kto posiada testament, jest jego niezwłoczne złożenie w sądzie.
📌 Jeśli nie wiadomo, gdzie znajduje się testament, sąd podejmuje działania w celu jego odnalezienia.
📌 Testament musi zostać otwarty i ogłoszony w sądzie – dopiero wtedy można mówić o jego skuteczności prawnej.
Podstawa prawna
- art. 670 – Kodeks postępowania cywilnego
Tematy porad zawartych w poradniku
- postępowanie spadkowe z testamentem
- jak znaleźć testament po śmierci spadkodawcy
- obowiązek złożenia testamentu
- otwarcie i ogłoszenie testamentu
- postępowanie w przypadku zaginięcia testamentu