Po wprowadzeniu w Polsce tzw. CIT estońskiego, czyli opodatkowania ryczałtem od dochodów spółek kapitałowych, wielu przedsiębiorców skorzystało z tej uproszczonej formy rozliczeń. W praktyce jednak okazuje się, że niektóre czynności – choć na pierwszy rzut oka neutralne podatkowo – mogą zostać uznane za tzw. ukryte zyski i obciążone dodatkowym podatkiem. Jedną z takich sytuacji jest udzielenie pożyczki podmiotowi powiązanemu. W niniejszym poradniku wyjaśniam, kiedy i dlaczego może to prowadzić do opodatkowania oraz na co należy uważać w świetle aktualnej linii orzeczniczej.
Udzielenie pożyczki a ukryty zysk – na czym polega problem?
W przypadku spółek stosujących estoński CIT (ryczałt od dochodów spółek), opodatkowaniu podlega nie tylko wypłata dywidendy, lecz także tzw. ukryte zyski. Zgodnie z art. 28m ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT, ukryte zyski podlegają opodatkowaniu ryczałtem tak samo jak dywidendy.
Definicję ukrytych zysków znajdziemy w art. 28m ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: updop). W punkcie 1 wskazano wprost, że jednym z przykładów ukrytego zysku jest udzielenie pożyczki podmiotowi powiązanemu.
Problem polega na tym, jak interpretować ten przepis – literalnie czy systemowo? Czy każda pożyczka udzielona podmiotowi powiązanemu to ukryty zysk, czy tylko taka, która wiąże się z prawem do udziału w zysku?
Pogląd 1: Opodatkowaniu podlega tylko pożyczka „w związku z prawem do udziału w zysku” ⚖️
Część wojewódzkich sądów administracyjnych przyjęła, że pożyczka będzie uznana za ukryty zysk tylko wtedy, gdy jej udzielenie ma związek z prawem do udziału w zysku. Oznacza to, że musi istnieć powiązanie między pożyczką a funkcją właścicielską beneficjenta świadczenia.
Jak to wygląda w praktyce?
Jeżeli spółka udzieli pożyczki innej spółce powiązanej w ramach wspólnego przedsięwzięcia inwestycyjnego, na warunkach rynkowych, i nie ma to nic wspólnego z „wyciąganiem” zysku przez wspólnika – nie ma mowy o ukrytym zysku.
📄 Przykład 1: Pożyczka inwestycyjna w grupie kapitałowej
Spółka „TechPol” udzieliła pożyczki w wysokości 800 000 zł swojej siostrzanej spółce „InnoPlus”, która prowadzi projekt badawczo-rozwojowy. Pożyczka została oprocentowana zgodnie z warunkami rynkowymi, a spłata zabezpieczona poręczeniem bankowym. Żaden ze wspólników „TechPol” nie był beneficjentem tej transakcji, a decyzja o udzieleniu pożyczki wynikała wyłącznie z kalkulacji biznesowej.
➡ Według poglądu nr 1 – nie doszło do ukrytego zysku, ponieważ świadczenie nie było wykonane w związku z prawem do udziału w zysku.
Orzecznictwo wspierające pogląd nr 1:
- WSA we Wrocławiu z 27.03.2025 r., I SA/Wr 817/24 – pożyczka nie powiązana z prawem do udziału w zysku nie jest ukrytym zyskiem.
- WSA w Gliwicach z 18.11.2024 r., I SA/Gl 508/24 – znaczenie ma intencja oraz brak wpływu właścicielskiego na decyzję spółki.
- WSA w Łodzi z 12.06.2024 r., I SA/Łd 251/24 – katalog świadczeń z art. 28m ust. 3 updop nie jest autonomiczny, lecz podporządkowany ogólnej definicji zysku ukrytego.
Pogląd 2: Każda pożyczka dla podmiotu powiązanego to ukryty zysk 📌
Zupełnie inaczej interpretują przepis inne sądy oraz organy podatkowe, w tym Ministerstwo Finansów i Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej.
Zgodnie z tą linią interpretacyjną, sam fakt udzielenia pożyczki podmiotowi powiązanemu, bez względu na jej cel, warunki czy źródło finansowania, wystarczy do uznania tej czynności za ukryty zysk. Zwolennicy tej interpretacji wskazują, że katalog świadczeń zawarty w art. 28m ust. 3 updop ma charakter autonomiczny i wystarczający.
📄 Przykład 2: Pożyczka między wspólnikami a spółką
Spółka „BioFarm” udzieliła pożyczki 300 000 zł swojemu udziałowcowi, który prowadzi równolegle działalność gospodarczą i potrzebował kapitału na zakup nowej linii produkcyjnej. Pożyczka była oprocentowana, ale nie doszło do jej pełnej spłaty w umówionym terminie.
➡ W świetle poglądu nr 2 – nawet gdyby transakcja była rynkowa, to i tak uznaje się ją za ukryty zysk, ponieważ udzielono jej podmiotowi powiązanemu z art. 28m ust. 3 pkt 1 updop.
Orzecznictwo wspierające pogląd nr 2:
- WSA w Poznaniu z 4.03.2025 r., I SA/Po 4/25 – wystarczy, że świadczenie mieści się w katalogu z art. 28m ust. 3.
- WSA w Warszawie z 25.06.2024 r., III SA/Wa 552/24 – ustawodawca nie przewidział dodatkowych przesłanek.
- WSA w Łodzi z 26.01.2023 r., I SA/Łd 838/22 – nawet pożyczka ze środków sprzed wejścia w estoński CIT może być ukrytym zyskiem.
Praktyczne skutki dla spółek stosujących CIT estoński ⚠️
Jeśli fiskus zastosuje podejście z poglądu nr 2, to pożyczka udzielona przez spółkę na CIT estońskim będzie podlegała opodatkowaniu ryczałtem w wysokości 10% lub 20%, w zależności od statusu spółki.
Co to oznacza w praktyce?
- Ryzyko podatkowe – każda pożyczka dla podmiotu powiązanego może generować obowiązek podatkowy.
- Ograniczenie elastyczności finansowej w grupie kapitałowej – udzielanie pożyczek między spółkami może być nieopłacalne.
- Potrzeba dokumentowania celu gospodarczego – jeśli chcesz obronić się przed zarzutem ukrytego zysku, musisz wykazać, że pożyczka nie miała związku z udziałem w zysku.
Jak się zabezpieczyć? ✅
🔹 Dokumentuj każdą pożyczkę – pokaż, że decyzja została podjęta na podstawie ekonomicznych przesłanek, a nie interesów wspólników.
🔹 Zawieraj umowy na warunkach rynkowych – oprocentowanie, zabezpieczenie, termin spłaty – wszystko musi być rynkowe.
🔹 Unikaj finansowania udziałowców i osób powiązanych bezpośrednio – szczególnie tych, którzy mają wpływ na decyzje spółki.
🔹 Analizuj powiązania osobowe i kapitałowe – nawet pośrednie powiązania mogą rodzić ryzyko podatkowe.
Podsumowanie
W aktualnym stanie prawnym i orzeczniczym nie można jednoznacznie rozstrzygnąć, który pogląd jest „właściwy”. Zarówno sądy, jak i organy podatkowe prezentują odmienne podejścia. Do czasu wydania uchwały przez Naczelny Sąd Administracyjny spółki stosujące CIT estoński muszą działać ostrożnie. Każda pożyczka udzielona podmiotowi powiązanemu powinna być szczegółowo analizowana – najlepiej z pomocą doradcy podatkowego.
Podstawa prawna
- art. 28m ust. 1 pkt 2, art. 28m ust. 3 pkt 1 – ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
Tematy porad zawartych w poradniku
- pożyczka a ukryty zysk CIT estoński
- opodatkowanie pożyczki podmiotom powiązanym
- CIT estoński a ryzyko podatkowe
- ukryte zyski w estońskim CIT
- pożyczka wspólnikowi w spółce z o.o.