Śmierć pracownika rodzi określone obowiązki po stronie pracodawcy – jednym z nich jest wypłata tzw. odprawy pośmiertnej. W praktyce jednak często pojawiają się wątpliwości, komu konkretnie przysługuje to świadczenie. Szczególnie sporna bywa sytuacja byłego małżonka – rozwiedzionego, ale pozostającego np. w relacjach alimentacyjnych lub uzyskującego rentę rodzinną. W tym poradniku wyjaśniamy, czy i kiedy była żona może liczyć na odprawę pośmiertną po zmarłym pracowniku, jakie warunki muszą być spełnione oraz jakie obowiązki ma w tym zakresie pracodawca.
Komu przysługuje odprawa pośmiertna?
Odprawa pośmiertna to jednorazowe świadczenie pieniężne, które pracodawca ma obowiązek wypłacić rodzinie pracownika zmarłego w czasie trwania stosunku pracy lub w okresie pobierania zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego po jego zakończeniu.
Zgodnie z art. 93 § 4 Kodeksu pracy, do osób uprawnionych do otrzymania odprawy pośmiertnej zaliczamy:
„1) małżonka;
2) innych członków rodziny spełniających warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych”.
Kluczowe jest tu pojęcie „członka rodziny”. Dla potrzeb odprawy pośmiertnej nie przyjmuje się szerokiej definicji obowiązującej przy rentach rodzinnych – konieczne jest pozostawanie w faktycznym związku rodzinnym, w tym także formalnym małżeństwie w chwili śmierci pracownika.
Czy rozwiedziona żona zmarłego pracownika ma prawo do odprawy pośmiertnej?
Nie. Jeśli w chwili śmierci pracownika kobieta była jego byłą żoną, to – mimo że może mieć prawo do renty rodzinnej, nie przysługuje jej odprawa pośmiertna.
Zgodnie z orzecznictwem i obowiązującymi przepisami:
✅ Renta rodzinna przysługuje byłej małżonce, jeśli m.in. miała prawo do alimentów i osiągnęła określony wiek lub jest niezdolna do pracy (art. 70 ustawy o emeryturach i rentach z FUS).
❌ Odprawa pośmiertna przysługuje wyłącznie aktualnym członkom rodziny – a więc m.in. aktualnemu małżonkowi, a nie byłemu.
Mimo że była żona może posiadać np. orzeczenie rozwodu z winy zmarłego męża i wyrok zasądzający alimenty, to nie czyni jej to członkiem rodziny w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy.
Przykład 1: Brak prawa do odprawy mimo alimentów
🧑⚖️ Anna i Tomasz rozwiedli się w 2019 roku, a sąd orzekł rozwód z wyłącznej winy Tomasza. Anna uzyskała wyrok zasądzający alimenty. W 2025 roku Tomasz zmarł, będąc pracownikiem zakładu produkcyjnego.
➡️ Anna złożyła do pracodawcy wniosek o wypłatę odprawy pośmiertnej. Dołączyła świadectwo pracy i druk ERP-7, ponieważ ubiegała się również o rentę rodzinną z ZUS.
✔ Renta rodzinna została jej przyznana.
✖ Pracodawca słusznie odmówił wypłaty odprawy pośmiertnej – Anna nie była małżonką w chwili śmierci Tomasza.
Przykład 2: Gdy odprawa pośmiertna przysługuje
🧑🔧 Marek zmarł nagle w 2025 r., będąc zatrudnionym na umowę o pracę w firmie budowlanej. Pozostawał w formalnym związku małżeńskim z Joanną, z którą prowadził wspólne gospodarstwo domowe. Mieli wspólne dzieci.
➡️ Po śmierci Marka, Joanna zgłosiła się do pracodawcy, przedstawiając akt zgonu, odpis aktu małżeństwa i dokumenty świadczące o zatrudnieniu zmarłego.
✔ Pracodawca wypłacił Joannie odprawę pośmiertną w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia Marka (bo pracował tam ponad 10 lat).
👉 Ten przykład pokazuje, że formalne pozostawanie w małżeństwie i prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego jest warunkiem niezbędnym do uzyskania odprawy.
Obowiązki pracodawcy i wymagane dokumenty
Gdy dochodzi do śmierci pracownika, pracodawca ma obowiązek ustalić, czy są osoby uprawnione do otrzymania odprawy pośmiertnej i w jakiej wysokości świadczenie to przysługuje. Oto najważniejsze kwestie, na które musi zwrócić uwagę:
📌 Wysokość odprawy
Wysokość odprawy zależy od stażu pracy pracownika u danego pracodawcy:
- 1-miesięczne wynagrodzenie – jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
- 3-miesięczne wynagrodzenie – przy stażu 10–15 lat,
- 6-miesięczne wynagrodzenie – przy stażu powyżej 15 lat.
Jeśli uprawnionych członków rodziny jest kilku, odprawa dzielona jest między nich w równych częściach.
📌 Dokumenty, które należy przedłożyć
Osoba uprawniona do odprawy pośmiertnej powinna złożyć wniosek oraz załączyć m.in.:
- odpis aktu zgonu pracownika,
- odpis aktu małżeństwa lub innego dokumentu potwierdzającego pokrewieństwo,
- oświadczenie o prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego (jeśli dotyczy),
- dane kontaktowe i numer rachunku bankowego.
W przypadku niejasności, pracodawca może żądać dodatkowych dokumentów, np. zaświadczenia z ZUS dotyczącego uprawnień do renty rodzinnej.
📌 Terminy
Ustawodawca nie wskazuje konkretnego terminu, w którym trzeba wystąpić z wnioskiem o odprawę pośmiertną. Jednak:
- zaleca się złożyć wniosek niezwłocznie po śmierci pracownika, najlepiej w ciągu kilku tygodni,
- pracodawca powinien wypłacić odprawę niezwłocznie po otrzymaniu kompletu dokumentów, zwykle w terminie do 14 dni roboczych.
Podsumowanie: kluczowe wnioski
✔ Odprawa pośmiertna przysługuje tylko członkom rodziny zmarłego pracownika, w tym aktualnemu małżonkowi – a nie byłemu.
✔ Rozwód wyklucza prawo do odprawy, nawet jeśli była żona miała zasądzone alimenty lub uzyskała rentę rodzinną.
✔ Renta rodzinna i odprawa pośmiertna to dwa zupełnie różne świadczenia – inne są podstawy prawne, kryteria i organ wypłacający.
✔ Pracodawca ma obowiązek wypłacić odprawę po otrzymaniu stosownych dokumentów – jeśli są braki, ma prawo odmówić wypłaty do czasu ich uzupełnienia.
Podstawa prawna
- art. 93 § 4 – ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy
- art. 70 – ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
Tematy porad zawartych w poradniku
- odprawa pośmiertna po zmarłym pracowniku
- prawa byłej żony po śmierci pracownika
- renta rodzinna a odprawa pośmiertna
- obowiązki pracodawcy po śmierci pracownika
- dokumenty do odprawy pośmiertnej
Przykład 2: Gdy odprawa pośmiertna przysługuje
🧑🔧 Marek zmarł nagle w 2025 r., będąc zatrudnionym na umowę o pracę w firmie budowlanej. Pozostawał w formalnym związku małżeńskim z Joanną, z którą prowadził wspólne gospodarstwo domowe. Mieli wspólne dzieci.
➡️ Po śmierci Marka, Joanna zgłosiła się do pracodawcy, przedstawiając akt zgonu, odpis aktu małżeństwa i dokumenty świadczące o zatrudnieniu zmarłego.
✔ Pracodawca wypłacił Joannie odprawę pośmiertną w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia Marka (bo pracował tam ponad 10 lat).
👉 Ten przykład pokazuje, że formalne pozostawanie w małżeństwie i prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego jest warunkiem niezbędnym do uzyskania odprawy.
Obowiązki pracodawcy i wymagane dokumenty
Gdy dochodzi do śmierci pracownika, pracodawca ma obowiązek ustalić, czy są osoby uprawnione do otrzymania odprawy pośmiertnej i w jakiej wysokości świadczenie to przysługuje. Oto najważniejsze kwestie, na które musi zwrócić uwagę:
📌 Wysokość odprawy
Wysokość odprawy zależy od stażu pracy pracownika u danego pracodawcy:
- 1-miesięczne wynagrodzenie – jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
- 3-miesięczne wynagrodzenie – przy stażu 10–15 lat,
- 6-miesięczne wynagrodzenie – przy stażu powyżej 15 lat.
Jeśli uprawnionych członków rodziny jest kilku, odprawa dzielona jest między nich w równych częściach.
📌 Dokumenty, które należy przedłożyć
Osoba uprawniona do odprawy pośmiertnej powinna złożyć wniosek oraz załączyć m.in.:
- odpis aktu zgonu pracownika,
- odpis aktu małżeństwa lub innego dokumentu potwierdzającego pokrewieństwo,
- oświadczenie o prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego (jeśli dotyczy),
- dane kontaktowe i numer rachunku bankowego.
W przypadku niejasności, pracodawca może żądać dodatkowych dokumentów, np. zaświadczenia z ZUS dotyczącego uprawnień do renty rodzinnej.
📌 Terminy
Ustawodawca nie wskazuje konkretnego terminu, w którym trzeba wystąpić z wnioskiem o odprawę pośmiertną. Jednak:
- zaleca się złożyć wniosek niezwłocznie po śmierci pracownika, najlepiej w ciągu kilku tygodni,
- pracodawca powinien wypłacić odprawę niezwłocznie po otrzymaniu kompletu dokumentów, zwykle w terminie do 14 dni roboczych.
Podsumowanie: kluczowe wnioski
✔ Odprawa pośmiertna przysługuje tylko członkom rodziny zmarłego pracownika, w tym aktualnemu małżonkowi – a nie byłemu.
✔ Rozwód wyklucza prawo do odprawy, nawet jeśli była żona miała zasądzone alimenty lub uzyskała rentę rodzinną.
✔ Renta rodzinna i odprawa pośmiertna to dwa zupełnie różne świadczenia – inne są podstawy prawne, kryteria i organ wypłacający.
✔ Pracodawca ma obowiązek wypłacić odprawę po otrzymaniu stosownych dokumentów – jeśli są braki, ma prawo odmówić wypłaty do czasu ich uzupełnienia.
Podstawa prawna
- art. 93 § 4 – ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy
- art. 70 – ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
Tematy porad zawartych w poradniku
- odprawa pośmiertna po zmarłym pracowniku
- prawa byłej żony po śmierci pracownika
- renta rodzinna a odprawa pośmiertna
- obowiązki pracodawcy po śmierci pracownika
- dokumenty do odprawy pośmiertnej