Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 27 listopada 2024 r. przesądził ważną kwestię dotyczącą opodatkowania cesji wierzytelności podatkiem VAT. Sąd uznał, że nabywanie wierzytelności spornych (trudnych), dokonywane we własnym imieniu i na własne ryzyko, nie stanowi świadczenia usług w rozumieniu ustawy o VAT. W konsekwencji takie transakcje nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Poniżej wyjaśniamy, co oznacza to orzeczenie w praktyce dla przedsiębiorców zajmujących się obrotem wierzytelnościami.
Czym jest cesja wierzytelności?
Cesja wierzytelności, inaczej przelew wierzytelności, polega na przeniesieniu prawa do wierzytelności z dotychczasowego wierzyciela (cedenta) na inny podmiot (cesjonariusza). Umowa cesji może dotyczyć zarówno wierzytelności już istniejących, jak i przyszłych, wraz z wszystkimi prawami z nimi związanymi (np. odsetkami czy kosztami procesowymi).
W praktyce cesjonariusz nabywa wierzytelność za cenę niższą niż jej wartość nominalna, a następnie samodzielnie podejmuje działania mające na celu jej wyegzekwowanie od dłużnika.
Spór o VAT przy cesji wierzytelności
W sprawie rozpoznanej przez NSA spółka komandytowa nabywała wierzytelności w ramach tzw. cesji definitywnej – czyli na własne ryzyko, bez prawa regresu wobec cedenta. Cena nabycia była ustalana indywidualnie i zawsze niższa od wartości nominalnej wierzytelności.
Spółka chciała uzyskać potwierdzenie, że taka transakcja nie podlega opodatkowaniu VAT. Zdaniem spółki nie dochodzi bowiem do żadnego świadczenia usług – cesjonariusz działa wyłącznie jako nowy właściciel wierzytelności, który na własną rękę podejmuje próbę jej odzyskania.
Innego zdania był jednak Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. W interpretacji uznał, że zakup wierzytelności to w istocie usługa finansowa, podlegająca VAT. Argumentował, że różnica pomiędzy wartością nominalną a ceną zakupu stanowi wynagrodzenie dla cesjonariusza.
Stanowisko sądów administracyjnych
Wyrok WSA w Kielcach
Spółka zaskarżyła interpretację i wygrała sprawę przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Kielcach. Sąd uznał, że:
- nabycie wierzytelności wymagalnych (których termin płatności już upłynął) nie jest usługą w rozumieniu ustawy o VAT,
- różnica między ceną zakupu a wartością nominalną wierzytelności spornych nie stanowi wynagrodzenia za usługę, lecz odzwierciedla ryzyko gospodarcze transakcji.
WSA wskazał, że cesjonariusz działa we własnym imieniu i na własny rachunek, a egzekwowanie wierzytelności jest przejawem prawa własności, a nie świadczeniem usług.
Wyrok NSA z 27 listopada 2024 r. (I FSK 186/21)
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną organu podatkowego i potwierdził stanowisko WSA. NSA podkreślił, że:
- wierzytelność „trudna” to nie tylko wierzytelność przeterminowana, ale również taka, której istnienie lub wysokość jest kwestionowana przez dłużnika,
- zakup wierzytelności spornych, wymagających dochodzenia na drodze sądowej, nie stanowi odpłatnego świadczenia usług,
- różnica między wartością nominalną a ceną zakupu nie może być traktowana jako wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług, lecz jako element kalkulacji ryzyka.
NSA powołał się przy tym na wcześniejsze swoje wyroki oraz orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE (m.in. sprawa C-93/10 GFKL Financial Services AG).
Przykład praktyczny
Pan Adam prowadzi firmę zajmującą się obrotem wierzytelnościami. W grudniu 2024 r. kupił od spółki „Omega” wierzytelność wobec jej kontrahenta w wysokości 200 000 zł. Dłużnik kwestionuje jednak zasadność długu, twierdząc, że część faktur została wystawiona błędnie. Pan Adam zapłacił więc za tę wierzytelność jedynie 80 000 zł.
Zgodnie z omawianym wyrokiem NSA, taka transakcja nie podlega VAT – Pan Adam nie świadczy żadnej usługi na rzecz spółki „Omega”, lecz kupuje wierzytelność na własny rachunek i ryzyko. Jeżeli uda mu się wyegzekwować od dłużnika np. 120 000 zł, różnica będzie jego zyskiem, ale nie wynagrodzeniem za usługę.
Dlaczego to orzeczenie jest ważne dla przedsiębiorców?
Wyrok NSA ma istotne znaczenie praktyczne dla firm zajmujących się obrotem wierzytelnościami i windykacją:
✔ potwierdza, że cesja wierzytelności spornych nie podlega VAT,
✔ ogranicza ryzyko podatkowe związane z zakupem długów,
✔ daje jasny sygnał, że różnica między ceną zakupu a wartością nominalną nie jest wynagrodzeniem za usługę, lecz elementem ekonomicznej kalkulacji.
To rozstrzygnięcie może być również pomocne przy sporach z organami podatkowymi o interpretację podobnych transakcji.
Podstawa prawna
- art. 5 ust. 1 pkt 1 – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. 2024 poz. 361 z późn. zm.)
- art. 8 ust. 1 – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. 2024 poz. 361 z późn. zm.)
Tematy porad zawartych w poradniku
- cesja wierzytelności a VAT
- opodatkowanie wierzytelności trudnych
- wyrok NSA I FSK 186/21 z 27.11.2024 r.
- różnica między wartością nominalną a ceną zakupu wierzytelności