Określenie całkowitej kwoty kredytu to jeden z kluczowych elementów każdej umowy o kredyt konsumencki. Choć może się wydawać, że chodzi po prostu o „kwotę pożyczoną od banku”, w rzeczywistości to pojęcie ma znacznie bardziej precyzyjne znaczenie prawne i wpływa na wiele innych parametrów kredytu – m.in. rzeczywistą roczną stopę oprocentowania (RRSO), wysokość kosztów oraz zakres obowiązków informacyjnych kredytodawcy. Prawidłowe zrozumienie tej definicji jest niezbędne nie tylko dla kredytodawców, ale również – a może przede wszystkim – dla konsumentów, którzy muszą wiedzieć, na jaką kwotę rzeczywiście zaciągają zobowiązanie.
📌 Co oznacza „całkowita kwota kredytu” według ustawy?
Zgodnie z art. 5 pkt 7 ustawy o kredycie konsumenckim (dalej: u.k.k.), całkowita kwota kredytu to:
„maksymalna kwota wszystkich środków pieniężnych, nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt, a w przypadku umów, dla których nie przewidziano tej maksymalnej kwoty – suma wszystkich takich środków.”
Czyli: jest to kwota, którą konsument może wykorzystać dla swoich potrzeb – bez uwzględniania prowizji, opłat, ubezpieczeń czy odsetek, które są kredytowane.
📌 WAŻNE: W nowym stanie prawnym koszty kredytu nie mogą być częścią całkowitej kwoty kredytu, nawet jeśli są kredytowane (czyli potrącane lub doliczane do rat). Zostały one wyłączone, by uniknąć błędnej interpretacji i nieuczciwego obniżania RRSO.
📚 Górna granica całkowitej kwoty kredytu
Zgodnie z art. 3 ust. 1 u.k.k., maksymalna wartość kredytu konsumenckiego to 255 550 zł (lub równowartość tej kwoty w walucie obcej). Wyjątkiem jest sytuacja, gdy:
celem kredytu jest remont domu lub lokalu mieszkalnego – wówczas, zgodnie z art. 3 ust. 1a u.k.k., ustawowy limit nie obowiązuje.
💱 Kredyt w walucie obcej a całkowita kwota kredytu
Kredyt może być udzielony również w innej walucie niż złoty (na podstawie art. 358 § 1 k.c. w zw. z art. 3 ust. 1 u.k.k.). W takim przypadku:
- wartość całkowitej kwoty kredytu w złotówkach przelicza się według średniego kursu NBP z ostatniego dnia kwartału poprzedzającego dzień zawarcia umowy (art. 6 u.k.k.);
- zmiany kursu walut po zawarciu umowy nie wpływają na kwalifikację kredytu jako kredytu konsumenckiego.
💡 Przykład:
Pan Marek wziął kredyt w wysokości 50 000 euro. Umowę podpisał 2 kwietnia. Kurs euro z ostatniego dnia marca wynosił 4,60 zł. Całkowita kwota kredytu wynosi zatem 230 000 zł – i mieści się w limicie ustawy.
💡 Praktyczne rozróżnienie: udostępnienie, wypłata, kwota wypłaconego kredytu
W ustawie o kredycie konsumenckim funkcjonują aż trzy różne pojęcia dotyczące „kwoty kredytu”. To źródło licznych nieporozumień – nawet wśród doradców kredytowych. Poniżej krótkie wyjaśnienie każdego z nich:
| Pojęcie | Definicja |
|---|---|
| Całkowita kwota kredytu | Środki udostępnione konsumentowi, z wyłączeniem kredytowanych kosztów (art. 5 pkt 7 u.k.k.) |
| Kwota wypłat | Kwoty wykorzystane przez konsumenta, podane w harmonogramie RRSO (zał. nr 4 pkt 2 u.k.k.) |
| Kwota wypłaconego kredytu | Wszystkie środki przekazane przez kredytodawcę (również te pokrywające prowizje i opłaty) |
📌 Zatem: całkowita kwota kredytu < kwota wypłaconego kredytu, jeśli koszty kredytu zostały skredytowane. Taka różnica powinna być jasno wskazana w umowie oraz harmonogramie spłat.
🧾 Przykład 1 – kredyt gotówkowy z prowizją kredytowaną
Pani Karolina zawarła umowę o kredyt gotówkowy na kwotę 30 000 zł. Bank pobrał prowizję w wysokości 3 000 zł, ale kredytował ją, doliczając do kapitału.
- Całkowita kwota kredytu: 30 000 zł
- Kwota wypłaconego kredytu: 33 000 zł
- Kwota wypłat (do RRSO): 30 000 zł
Oznacza to, że Pani Karolina zapłaci odsetki nie od 30 tys., ale od 33 tys. zł – co znacząco wpływa na całkowity koszt kredytu.
🏠 Przykład 2 – kredyt indeksowany do CHF
Pan Andrzej podpisał umowę na kredyt indeksowany do franka szwajcarskiego (CHF). Bank wypłacił mu 200 000 zł, przeliczając tę kwotę na CHF według kursu sprzedaży z dnia wypłaty (np. 2,50 zł/CHF), co dało 80 000 CHF. Spłata kredytu odbywa się w ratach przeliczanych z powrotem na złotówki według kursu kupna (np. 3,80 zł/CHF).
- Całkowita kwota kredytu: 200 000 zł (udostępnione w złotówkach)
- Kwota wypłaty (RRSO): 200 000 zł
- Rzeczywista kwota do spłaty: ponad 300 000 zł (!)
📌 Taki kredyt wiąże się z ogromnym ryzykiem walutowym – zwłaszcza przy długim okresie spłaty.
Zmiana całkowitej kwoty kredytu – obowiązki kredytodawcy, ryzyka konsumenta
Zawarcie umowy o kredyt konsumencki nie zamyka możliwości modyfikowania jej treści w trakcie jej trwania. Jednym z kluczowych elementów, który może ulec zmianie, jest całkowita kwota kredytu. Choć pozornie wydaje się to prostym zabiegiem – np. zwiększeniem limitu kredytowego – w praktyce pociąga za sobą szereg obowiązków dla kredytodawcy i istotne ryzyka dla konsumenta.
📈 Kiedy i jak może dojść do zmiany całkowitej kwoty kredytu?
Zmiana całkowitej kwoty kredytu może nastąpić np. na skutek:
- zwiększenia przyznanego limitu kredytowego w umowie ramowej,
- aneksowania umowy kredytu ratalnego (np. w celu zakupu kolejnego towaru),
- ponownego uruchomienia kredytu po wcześniejszej częściowej spłacie,
- przyznania tzw. karencji w spłacie z jednoczesnym zwiększeniem kwoty kredytu.
📌 Warto jednak podkreślić, że zmiana ta nie jest automatyczna – wiąże się z koniecznością spełnienia określonych warunków ustawowych.
🧾 Art. 40 ustawy o kredycie konsumenckim – obowiązki kredytodawcy
Zgodnie z art. 40 ust. 1 i 2 u.k.k., w przypadku wniosku konsumenta o zwiększenie całkowitej kwoty kredytu, kredytodawca:
- może żądać przedstawienia dokumentów dotyczących aktualnej sytuacji finansowej konsumenta, a
- ma obowiązek ponownego zbadania zdolności kredytowej, jeśli zwiększenie jest znaczne.
„W przypadku znacznego zwiększenia całkowitej kwoty kredytu kredytodawca jest obowiązany do dokonania ponownej oceny zdolności kredytowej konsumenta.”
(art. 40 ust. 2 u.k.k.)
❓ Ale co znaczy „znaczne zwiększenie”?
Ustawa nie precyzuje tego pojęcia, dlatego w praktyce banki przyjmują własne progi – np. 10%, 20%, 50% dotychczasowej kwoty. Konsument nie może zakładać, że każda modyfikacja umowy zwolniona będzie z formalności – szczególnie jeśli łączy się z wydłużeniem okresu kredytowania lub zmianą oprocentowania.
📌 Czy każda zmiana kwoty kredytu wymaga powtórzenia całej procedury zawarcia umowy?
Nie. Z wykładni językowej przepisów wynika, że obowiązki informacyjne i przedkontraktowe należy stosować odpowiednio, nie w pełnym zakresie.
📚 Przykład:
Pani Sylwia zawarła umowę kredytu gotówkowego w lutym na 25 000 zł. W maju poprosiła o zwiększenie kredytu do 35 000 zł. Bank zażądał aktualnych zaświadczeń o zarobkach i wykonał nową ocenę zdolności kredytowej. Jednak nie przedstawił jej nowego formularza informacyjnego ani nie przeprowadził „asysty przedkontraktowej”. Czy słusznie?
👉 Jeśli podwyższenie kwoty kredytu jest istotne i prowadzi do zmiany takich elementów jak RRSO, okres spłaty czy rodzaj rat – to w ocenie praktyków prawa konsument powinien mieć zapewniony taki sam poziom ochrony, jak przy zawieraniu nowej umowy.
⚠️ Ryzyka związane z podwyższeniem całkowitej kwoty kredytu
Zwiększenie całkowitej kwoty kredytu zawsze prowadzi do zwiększenia całkowitej kwoty do zapłaty, a często także do:
- podniesienia kosztów całkowitych (prowizje, opłaty manipulacyjne),
- zmiany oprocentowania (np. podwyższenia marży w nowych warunkach rynkowych),
- ryzyka wprowadzenia niekorzystnych postanowień do aneksu,
- wzrostu RRSO (często niezauważalnego dla konsumenta).
🔍 Z perspektywy konsumenta kluczowe jest to, czy zrozumiał on skutki finansowe dokonanej zmiany – i czy miał możliwość ich realnego porównania z ofertą konkurencji. W przeciwnym razie można mówić o naruszeniu zasady przejrzystości i równowagi kontraktowej.
📚 Kredyt walutowy – zmiana kwoty a zmiana ryzyka
W przypadku kredytów indeksowanych lub denominowanych do waluty obcej, zwiększenie całkowitej kwoty kredytu może wiązać się z większym ryzykiem kursowym, o ile wzrost kredytu odbywa się w okresie dużej zmienności kursów walut.
📌 Ustawa o kredycie konsumenckim (art. 35a u.k.k.) wprowadza ochronę dla takich przypadków – konsument może spłacać kredyt bezpośrednio w walucie, bez dodatkowych opłat, ale pod warunkiem, że bank jasno określi sposób przeliczania kursów. Brak takiego mechanizmu może być uznany za niedozwoloną klauzulę umowną (art. 385¹ k.c.).
⚖️ Praktyka orzecznicza i ryzyko abuzywności
Wiele sądów, powołując się na orzecznictwo TSUE, podkreśla, że zmiana umowy kredytowej – zwłaszcza dotycząca kwoty kredytu – nie może prowadzić do pogorszenia sytuacji konsumenta w sposób nieprzewidywalny i niezrozumiały.
💡 W praktyce oznacza to m.in.:
- konieczność jasnego wskazania, które kwoty są udostępnione, a które wypłacone;
- jednoznaczne określenie kosztów, które zostaną doliczone do rat;
- czytelne przedstawienie RRSO po zmianie.
✅ Podsumowanie
Zmiana całkowitej kwoty kredytu jest dopuszczalna, ale tylko pod określonymi warunkami:
- Konsument powinien zostać uprzedzony o skutkach zmiany i mieć możliwość świadomego podjęcia decyzji;
- W przypadku znacznego zwiększenia kredytu bank musi przeprowadzić nową ocenę zdolności kredytowej (art. 40 ust. 2 u.k.k.);
- Zmiana umowy może wymagać aktualizacji formularza informacyjnego i warunków umowy, jeśli wpływa na całkowity koszt kredytu i RRSO;
- W umowie powinny znaleźć się wyraźnie rozdzielone informacje o kwotach: całkowitej kwocie kredytu, wypłaconego kredytu i wypłat dla celów RRSO.
🧾 Podstawa prawna:
- art. 3 ust. 1 i 1a, art. 5 pkt 7, pkt 10, art. 6, art. 30 ust. 1 pkt 4, pkt 6–7, art. 35a, art. 40 – ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim
- art. 358 § 1 i 2, art. 353¹, art. 385¹ – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny
- Dyrektywa 2008/48/WE i orzecznictwo TSUE dotyczące klauzul niedozwolonych
🗂 Tematy porad zawartych w poradniku:
- definicja całkowitej kwoty kredytu
- kredyt konsumencki 2025
- kredyt walutowy ryzyka
- zmiana kwoty kredytu w umowie
- kredyt z prowizją kredytowaną
🔗 Przydatne linki do stron urzędowych:
- https://www.uokik.gov.pl – Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
- https://www.knf.gov.pl – Komisja Nadzoru Finansowego
- https://nbp.pl – Narodowy Bank Polski
- https://eur-lex.europa.eu – Baza prawa unijnego (dyrektywy i orzeczenia TSUE)