Artykuł 16 rozporządzenia Data Act (DA) jasno wskazuje, że zasady dotyczące udostępniania danych w sytuacjach wyjątkowej potrzeby (rozdział V DA) nie ingerują w inne obowiązujące przepisy prawa krajowego i unijnego. Celem regulacji jest uniknięcie kolizji pomiędzy różnymi reżimami prawnymi i zagwarantowanie, że tam, gdzie obowiązują szczegółowe przepisy (np. podatkowe, karne, celne), mają one pierwszeństwo przed ogólnymi zasadami DA.
Poniżej wyjaśniamy, jakie praktyczne skutki ma art. 16 DA dla przedsiębiorców i administracji publicznej.
Brak wpływu na istniejące obowiązki sprawozdawcze i informacyjne
Zgodnie z „art. 16 ust. 1 Data Act”, przepisy rozdziału V nie wpływają na obowiązki wynikające z prawa unijnego ani krajowego w zakresie:
- składania sprawozdań,
- udzielania informacji na wniosek organów,
- wykazywania przestrzegania przepisów.
Oznacza to, że jeśli firma ma obowiązek cyklicznie raportować dane (np. do GUS, KNF czy URE), to nadal musi je wykonywać niezależnie od zasad DA.
📌 Motyw 66 preambuły DA podkreśla dodatkowo, że rozdział V nie zmienia ani nie zastępuje takich obowiązków – działa równolegle do nich.
Przykład:
Spółka TechPol z Katowic regularnie przesyła raporty o zużyciu energii do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Obowiązek ten wynika z prawa energetycznego. Wprowadzenie DA niczego tu nie zmienia – spółka nadal musi raportować dane, a przepisy DA nie mogą być użyte jako podstawa do rezygnacji z raportów.
Wyłączenie stosowania DA w sprawach karnych, podatkowych i celnych
„Art. 16 ust. 2 Data Act” wskazuje, że rozdział V nie ma zastosowania do działań organów związanych z:
- zapobieganiem i ściganiem przestępstw,
- prowadzeniem postępowań przygotowawczych,
- wykonywaniem sankcji karnych i administracyjnych,
- kontrolą podatkową i celną.
W tych obszarach stosuje się prawo sektorowe (np. kodeks karny skarbowy, ordynację podatkową, kodeks postępowania karnego).
⚖️ Zasada ta odzwierciedla klasyczną regułę lex specialis derogat legi generali – czyli przepisy szczególne (np. podatkowe) mają pierwszeństwo przed ogólnymi regulacjami DA.
Przykład:
Urząd Skarbowy w Krakowie prowadzi kontrolę podatkową w firmie EcoLogistics. Organ może żądać dokumentacji finansowej na podstawie ordynacji podatkowej. Nie może jednak powoływać się na DA jako podstawę do uzyskania danych, ponieważ art. 16 wyraźnie to wyklucza.
Dobrowolna wymiana danych pozostaje możliwa
DA odnosi się wyłącznie do obowiązkowego udostępniania danych w sytuacjach wyjątkowych. Natomiast dobrowolne umowy pomiędzy firmami a organami publicznymi w zakresie wymiany danych są w pełni dopuszczalne.
Motyw 66 preambuły DA wyjaśnia, że przepisy rozporządzenia nie blokują takich inicjatyw. Oznacza to, że strony mogą swobodnie zawierać umowy dotyczące wymiany informacji – np. w celu rozwoju lokalnych systemów transportowych czy poprawy jakości usług publicznych.
Przykład:
Miasto Poznań zawiera porozumienie z firmą SmartRide (oferującą wynajem hulajnóg elektrycznych), aby na zasadzie dobrowolnej współpracy przekazywać dane o lokalizacji hulajnóg. Dane te służą do planowania infrastruktury rowerowej i poprawy bezpieczeństwa. Porozumienie to nie jest objęte DA, bo ma charakter dobrowolny.
Podstawa prawna
- art. 16 ust. 1–2 – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2854 z dnia 13 grudnia 2023 r. w sprawie harmonizacji przepisów dotyczących sprawiedliwego dostępu do danych i ich wykorzystywania (Data Act).
Tematy porad zawartych w poradniku
- „Data Act obowiązki sprawozdawcze przedsiębiorców”
- „udostępnianie danych organom podatkowym a Data Act”
- „dobrowolna wymiana danych z administracją publiczną”
Linki do źródeł
- Tekst rozporządzenia Data Act (UE) 2023/2854: eur-lex.europa.eu
- Strona Ministerstwa Cyfryzacji o regulacjach unijnych: gov.pl