Rządowy program „Aktywny rodzic”, który wszedł w życie 1 października 2024 r., to odpowiedź na potrzeby rodziców małych dzieci – także tych prowadzących działalność gospodarczą. Jednym z jego głównych elementów jest świadczenie „Aktywni rodzice w pracy”, które ma wspierać osoby łączące obowiązki zawodowe z opieką nad dziećmi. W tym poradniku wyjaśniam, na jakich zasadach przedsiębiorcy mogą skorzystać z tego świadczenia, jakie warunki muszą spełnić i jakie pułapki formalne mogą ich wykluczyć z pomocy.
Kto może otrzymać świadczenie „Aktywni rodzice w pracy”?
Świadczenie „Aktywni rodzice w pracy” przysługuje na dziecko, które:
- ukończyło 12 miesięcy, ale nie ukończyło jeszcze 36 miesięcy, oraz
- nie korzysta z opieki w żłobku, klubie dziecięcym, przedszkolu ani u dziennego opiekuna, oraz
- pozostaje na utrzymaniu osoby aktywnej zawodowo, czyli:
- matki lub ojca (jeśli zamieszkują wspólnie z dzieckiem),
- opiekuna faktycznego,
- osoby pełniącej funkcję rodziny zastępczej,
- osoby prowadzącej rodzinny dom dziecka.
📌 Wysokość świadczenia wynosi:
- 1500 zł miesięcznie na dziecko, lub
- 1900 zł miesięcznie, jeśli dziecko ma orzeczenie o niepełnosprawności wraz z dodatkowymi wskazaniami dotyczącymi konieczności stałej opieki i udziału w procesie leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Przedsiębiorca jako beneficjent – podstawowe zasady
Przedsiębiorca, który chce uzyskać świadczenie, musi spełnić dwa kluczowe warunki:
✔ Musi być zgłoszony do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego (czyli nie wystarczy samo opłacanie składki zdrowotnej, jak przy uldze na start).
✔ Łączna podstawa wymiaru składek emerytalno-rentowych obojga rodziców musi wynosić co najmniej 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę (np. w 2025 r. – 4300 zł brutto). Każde z rodziców musi mieć przynajmniej 50% tej kwoty (czyli 2150 zł).
📌 Uwaga: W przypadku samotnych rodziców próg ten dotyczy wyłącznie jednego rodzica – czyli musi on mieć podstawę wymiaru składek wynoszącą co najmniej 100% minimalnego wynagrodzenia.
Czy zawieszenie działalności wyklucza z programu?
Tak. Przedsiębiorca, który zawiesił działalność, nie może uzyskać świadczenia. Aktywność zawodowa musi być faktyczna – ZUS weryfikuje to automatycznie na podstawie danych z CEIDG i zgłoszeń ubezpieczeniowych.
Co z ulgami ZUS? Ulga na start, Mały ZUS, Mały ZUS Plus
Program „Aktywny rodzic” uwzględnia również osoby korzystające z preferencyjnych form opłacania składek – ale pod pewnymi warunkami.
🔸 Ulga na start (pierwsze 6 miesięcy działalności)
- Przedsiębiorca nie opłaca składek emerytalnych i rentowych, więc z punktu widzenia programu świadczenie przysługuje tylko wtedy, gdy drugi rodzic „pokryje” wymaganą podstawę 100% minimalnego wynagrodzenia.
- Osoby samotnie wychowujące dziecko nie mogą skorzystać ze świadczenia, jeśli są na uldze na start – bo ich własna podstawa składek wynosi 0%.
👉 Przykład 1
Pani Katarzyna samotnie wychowuje 18-miesięczną córkę i właśnie rozpoczęła działalność gospodarczą. Korzysta z ulgi na start. Nie może skorzystać z programu „Aktywny rodzic w pracy”, ponieważ nie opłaca składek emerytalnych i rentowych, a jej podstawa wymiaru składek wynosi 0 zł.
👉 Przykład 2
Pan Michał prowadzi działalność na uldze na start, ale jego żona pracuje na etacie i ma podstawę wymiaru składek w wysokości 4300 zł. Łącznie więc spełniają warunek 100% podstawy – Pan Michał może złożyć wniosek o świadczenie.
🔸 Mały ZUS (24 miesiące po starcie działalności)
- Przedsiębiorca opłaca składki emerytalne i rentowe, ale od podstawy nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia.
- To oznacza, że musi być spełniony wymóg łączny (oboje rodzice mają razem co najmniej 100% podstawy).
- Samotny przedsiębiorca, który korzysta z Małego ZUS-u, nie spełnia wymogów, jeśli jego podstawa to tylko 30% minimalnego wynagrodzenia.
👉 Przykład 3
Pan Paweł prowadzi firmę od 6 miesięcy i korzysta z Małego ZUS-u. Ma 14-miesięcznego syna, ale nie mieszka z jego matką. Jego podstawa wymiaru składek wynosi tylko 1290 zł (30% minimalnego wynagrodzenia). Nie może złożyć wniosku, bo jako samotny rodzic nie spełnia wymogu 100% podstawy.
Jak ustalane jest prawo do świadczenia?
ZUS ustala prawo do świadczenia automatycznie na podstawie danych z systemu ubezpieczeniowego – nie trzeba przedstawiać zaświadczeń o składkach. Wystarczy poprawnie złożyć wniosek.
📌 Termin złożenia wniosku ma znaczenie:
- Świadczenie „Aktywni rodzice w pracy” przysługuje od miesiąca, w którym złożono wniosek.
- Nie jest przyznawane wstecz – dlatego nie warto zwlekać.
Mały ZUS Plus a świadczenie „Aktywni rodzice w pracy”
Czym jest Mały ZUS Plus?
Z preferencyjnych składek w ramach Małego ZUS Plus mogą skorzystać przedsiębiorcy, których przychód w poprzednim roku nie przekroczył 120 000 zł. W ramach tej ulgi przez maksymalnie 36 miesięcy (w okresie 60 miesięcy prowadzenia działalności) można opłacać obniżone składki społeczne.
Podstawę wymiaru składek w tej uldze oblicza się w kilku krokach:
- Oblicz średni miesięczny dochód z poprzedniego roku (roczny dochód ÷ liczba dni działalności × 30).
- Pomnóż wynik przez 0,5 – to będzie wstępna podstawa wymiaru składek.
- Porównaj uzyskany wynik z dolnym i górnym limitem:
- minimum: 30% minimalnego wynagrodzenia,
- maksimum: 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
💡 Jeśli Twoja wyliczona podstawa składek będzie niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia – ZUS i tak przyjmie 30% jako minimum.
A co z programem „Aktywny rodzic”?
To oznacza, że osoba korzystająca z Małego ZUS Plus może otrzymać świadczenie, jeśli razem z drugim rodzicem „dozbiera” do wymaganych 100% minimalnego wynagrodzenia.
📌 Uwaga: Samotni rodzice muszą mieć pełne 100% tej podstawy samodzielnie – 30% to za mało.
👉 Przykład 4
Pani Elżbieta korzysta z Małego ZUS Plus, a jej miesięczna podstawa wymiaru składek wynosi 1500 zł. Samotnie wychowuje 2-letniego syna. Ponieważ nie osiąga 100% minimalnego wynagrodzenia (w 2025 r. – 4300 zł), nie może otrzymać świadczenia.
👉 Przykład 5
Pan Andrzej prowadzi działalność gospodarczą i korzysta z Małego ZUS Plus – jego podstawa składek to 1500 zł. Jego żona pracuje na etacie, a podstawa jej składek to 3100 zł. Razem osiągają 4600 zł (czyli powyżej 100% minimalnego wynagrodzenia) – Pan Andrzej może otrzymać świadczenie.
Jak złożyć wniosek o świadczenie „Aktywni rodzice w pracy”?
Wniosek należy złożyć do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – można to zrobić wyłącznie elektronicznie przez:
- Platformę Usług Elektronicznych (PUE ZUS) – dostępna pod adresem: https://www.zus.pl/pue
We wniosku trzeba podać:
- dane wnioskodawcy i dziecka,
- numer rachunku bankowego,
- informacje o tym, czy dziecko uczęszcza do placówki opiekuńczej (jeśli nie – kwalifikuje się do świadczenia),
- oświadczenia potwierdzające spełnienie warunków programu (ZUS sam sprawdzi dane o składkach).
📌 Nie trzeba składać dodatkowych zaświadczeń ani druków ZUS DRA lub ZUA. Wszystkie dane o zgłoszeniu do ubezpieczeń i podstawach składek ZUS pobiera automatycznie z systemu.
Kiedy wypłacane jest świadczenie?
Prawo do świadczenia nabywa się od miesiąca złożenia wniosku – nie wcześniej!
📌 To oznacza, że jeśli np. złożysz wniosek w maju 2025 r., a dziecko miało 12 miesięcy już w marcu – otrzymasz świadczenie od maja, a nie od marca.
ZUS nie wydaje decyzji administracyjnej – świadczenie jest przyznawane z mocy prawa, a informację o jego przyznaniu można sprawdzić na PUE ZUS.
Podsumowanie – co musi zrobić przedsiębiorca, by skorzystać z programu?
✔ Prowadzić aktywną działalność (niezawieszoną),
✔ Być zgłoszonym do ubezpieczeń emerytalnego i rentowego,
✔ Mieć odpowiednią podstawę składek – samodzielnie lub wspólnie z drugim rodzicem,
✔ Złożyć elektroniczny wniosek do ZUS przez PUE,
✔ Upewnić się, że dziecko nie uczęszcza do żłobka, przedszkola ani nie korzysta z dziennego opiekuna.
📚 Podstawa prawna:
- art. 5–7 – ustawa z dnia 15 maja 2024 r. o wspieraniu aktywności zawodowej rodziców małych dzieci (Dz.U. 2024 poz. 896)
- art. 6 ust. 1 pkt 2, art. 8 ust. 2 – ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 2024 poz. 497 ze zm.)
🎯 Tematy porad zawartych w poradniku:
- świadczenie aktywni rodzice 2025
- przedsiębiorca a program Aktywny rodzic
- świadczenie dla rodzica prowadzącego firmę
- aktywni rodzice w pracy ZUS
- ulga na start a świadczenia rodzinne