Fundacje rodzinne coraz częściej stają się narzędziem do planowania sukcesji oraz zarządzania majątkiem w Polsce. Jednak wraz z rosnącą popularnością tego rozwiązania, pojawiają się także liczne pytania dotyczące obowiązków podatkowych, a zwłaszcza tych związanych z tzw. cenami transferowymi. Poniższy poradnik w przystępny sposób wyjaśnia, jakie obowiązki w zakresie cen transferowych dotyczą fundacji rodzinnej, jakie są wyłączenia, oraz na co trzeba zwrócić szczególną uwagę prowadząc transakcje w jej ramach.
Czym są ceny transferowe i dlaczego dotyczą fundacji rodzinnej?
Ceny transferowe to warunki, na jakich podmioty powiązane dokonują między sobą transakcji. Celem przepisów o cenach transferowych jest zapobieganie sytuacjom, w których powiązane ze sobą firmy (lub inne podmioty, takie jak fundacje rodzinne) ustalają warunki transakcji w taki sposób, że prowadzi to do zaniżenia lub zawyżenia dochodu podlegającego opodatkowaniu. Dotyczy to w szczególności transferu dochodów do tzw. rajów podatkowych czy innych miejsc, gdzie podatki są niższe lub dochody nie są w ogóle opodatkowane.
Fundacje rodzinne – pomimo że nie są klasycznym przedsiębiorcą – podlegają przepisom o cenach transferowych z rozdziału 1a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT), jeśli prowadzą działalność gospodarczą i wchodzą w relacje gospodarcze z innymi podmiotami (np. firmami z grupy rodzinnej, beneficjentami, innymi spółkami).
Kluczowe obowiązki fundacji rodzinnej w zakresie cen transferowych
Ustalanie warunków transakcji jak podmioty niezależne
- Fundacja rodzinna musi ustalać warunki transakcji tak, jakby były one zawierane pomiędzy podmiotami niezależnymi (czyli takimi, które nie są ze sobą powiązane kapitałowo, rodzinnie czy osobowo).
- Dotyczy to zarówno transakcji z beneficjentami, członkami organów fundacji, jak i z podmiotami trzecimi, jeśli powiązania mają wpływ na warunki transakcji.
Obowiązki dokumentacyjne i sprawozdawcze
- Jeśli fundacja zawiera transakcje kontrolowane (czyli takie, w których istnieją powiązania) i przekracza progi określone w art. 11k ust. 2, art. 11o ust. 1 oraz art. 11t ust. 1 ustawy o CIT, pojawia się obowiązek:
- przygotowania lokalnej dokumentacji cen transferowych (tzw. Local File),
- złożenia informacji o cenach transferowych (TPR-C).
Wyłączenie krajowe – kiedy nie można go zastosować?
Często mówi się o tzw. wyłączeniu krajowym, które zwalnia z obowiązku dokumentacyjnego, jeśli transakcja odbywa się wyłącznie pomiędzy polskimi rezydentami podatkowymi, niepowiązanymi z rajami podatkowymi, a żadna ze stron nie korzysta ze zwolnienia podatkowego.
Uwaga! W przypadku fundacji rodzinnej, zgodnie z art. 11n pkt 1 ustawy o CIT, nie można zastosować wyłączenia krajowego, jeśli choć jedną stroną transakcji jest podmiot zwolniony podmiotowo od podatku dochodowego. Fundacja rodzinna, korzystając z określonych zwolnień, nie pozwala na zwolnienie z dokumentowania takich transakcji.
Kiedy transakcja jest transakcją kontrolowaną? Praktyczne podejście
Warto zwrócić uwagę na szeroką definicję transakcji kontrolowanej – nie zawsze musi istnieć bezpośrednie powiązanie pomiędzy obiema stronami. Wystarczy, że warunki transakcji zostały ustalone lub narzucone z uwagi na istniejące powiązania choćby jednej ze stron (np. przez osobę zasiadającą w zarządzie zarówno fundacji, jak i drugiego podmiotu).
Przykład 1: Fundacja rodzinna i spółka z grupy
Fundacja rodzinna „Nowy Dom” udzieliła pożyczki spółce „TechSolutions”, której beneficjentami są osoby z rodziny fundatora fundacji. Pożyczka została udzielona na warunkach korzystniejszych niż rynkowe (niższe oprocentowanie). Ponieważ pomiędzy stronami istnieje powiązanie (osoby decyzyjne), a warunki mogły zostać ustalone przez te powiązania, transakcja ta musi być uznana za kontrolowaną. Jeśli wartość pożyczki przekracza próg z ustawy o CIT, pojawia się obowiązek sporządzenia lokalnej dokumentacji cen transferowych i złożenia TPR-C.
Przykład 2: Fundacja rodzinna a podmiot niepowiązany formalnie
Fundacja rodzinna „Nowy Dom” zainwestowała środki w udziały spółki „GreenInvest”, w której formalnie nie posiada udziałów żaden członek rodziny fundatora, ale zarząd spółki i zarząd fundacji mają wspólnego członka. Mimo braku bezpośredniego powiązania kapitałowego, powiązanie osobowe wystarcza, by transakcję traktować jako kontrolowaną, jeśli warunki inwestycji były ustalane z uwzględnieniem tego powiązania.
Najczęstsze błędy i ryzyka
- Brak dokumentacji – wiele fundacji błędnie przyjmuje, że jeśli transakcja odbywa się na terenie Polski, nie trzeba jej dokumentować. To nieprawda, jeśli fundacja korzysta ze zwolnienia podmiotowego.
- Nieprawidłowe ustalanie warunków transakcji – zaniżone oprocentowanie pożyczek, sprzedaż majątku po cenach odbiegających od rynkowych itp.
- Brak analizy powiązań osobowych – czasem powiązania osobowe są trudniejsze do wykrycia, ale to właśnie na nie fiskus zwraca szczególną uwagę.
Podsumowanie
Aktywność fundacji rodzinnej w zakresie działalności gospodarczej i inwestycyjnej niemal zawsze wiąże się z ryzykiem powstania obowiązków dotyczących cen transferowych. Pamiętaj, że:
- Warunki transakcji muszą być rynkowe – jak pomiędzy niezależnymi podmiotami.
- Próg dokumentacyjny (Local File, TPR-C) może zostać przekroczony już przy jednej większej transakcji.
- Wyłączenie krajowe nie dotyczy transakcji z udziałem fundacji rodzinnej korzystającej ze zwolnienia podatkowego.
- Dokumentacja musi być sporządzana nie tylko przy powiązaniach formalnych, ale także osobowych lub gdy warunki transakcji zostały narzucone przez powiązania.
Podstawa prawna
- art. 11k ust. 2, art. 11o ust. 1, art. 11t ust. 1, art. 11n pkt 1 – ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
Tematy porad zawartych w poradniku
- ceny transferowe fundacja rodzinna
- obowiązki dokumentacyjne fundacja rodzinna 2025
- wyłączenie krajowe CIT fundacja rodzinna
- transakcje kontrolowane fundacja rodzinna
- dokumentacja Local File fundacja rodzinna